Κορωνοϊός πανδημία: Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι αλληλεπιδράσεις μας με το φυσικό περιβάλλον δημιουργούν τέλειες συνθήκες για τη μετακίνηση των παθογόνων από τα άγρια ζώα στους ανθρώπους, καθώς η πληθυσμιακή αύξηση, η αστικοποίηση και η κλιματική αλλαγή μας φέρνουν σε στενότερη επαφή με την άγρια ζωή.
Ποιες είναι οι συνδέσεις μεταξύ της υγείας, της βιωσιμότητας, του κορωνοϊού και του περιβάλλοντος, και ποια τα μαθήματα που μας διδάσκει η πανδημία; Η συμφωνία του Παρισιού, που υπογράφηκε το 2015, ήταν μια παγκόσμια δέσμευση για εργασία προς την κατεύθυνση των καθαρών μηδενικών εκπομπών και των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). Στη συμφωνία, η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Νοέμβριο του 2016, προσχώρησαν έως και 192 χώρες, συν οι 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι λεπτομέρειες για την εφαρμογή της οριστικοποιήθηκαν το 2018 στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή στο Κατοβίτσε της Πολωνίας και το 2021 στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα στη Γλασκώβη του Ηνωμένου Βασιλείου. Η κλιματική αλλαγή και η βιωσιμότητα ήταν συνεχώς στις ειδήσεις και οι περισσότεροι ειδικοί αναγνώρισαν ότι οι άνθρωποι ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την κλιματική αλλαγή και ότι τα μέτρα πρέπει να εφαρμοστούν γρήγορα για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης.
Ωστόσο, όταν τον Δεκέμβριο του 2019, ο COVID-19 μπήκε δραματικά στη ζωή μας, συνιστώντας μιας απειλή που έπρεπε να αντιμετωπίσουν παγκόσμια οι κυβερνήσεις, η κλιματική αλλαγή μετατράπηκε γρήγορα σε μια ανησυχία για το μέλλον. Με εκατομμύρια νεκρούς ανά τον κόσμο, εξαιτίας της νέας ασθένειας, πολλοί άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι τα δύο ζητήματα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Η αύξηση του πληθυσμού που οδηγεί στην κλιματική αλλαγή αυξάνει επίσης την πιθανότητα μεταφοράς ασθενειών από τα ζώα στον άνθρωπο. Ο COVID-19 δεν είναι η πρώτη ζωονοσογόνος νόσος – μια ασθένεια που μεταδίδεται φυσικά από ορισμένα ζώα στον άνθρωπο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) καταγράφει περισσότερες από 200 τέτοιες ασθένειες και αν δεν αντιδράσουμε με τον σωστό τρόπο, ο COVID-19 δεν θα είναι ούτε η τελευταία.
Υγεία και περιβάλλον
«Οι κύριοι καθοριστικοί παράγοντες της παγκόσμιας υγείας και της βιώσιμης ανάπτυξης είναι η φτώχεια, ο πληθυσμός και η ρύπανση — όλα αυτά συνδέονται τόσο με τον COVID-19 όσο και με την κλιματική κρίση», λέει ο Δρ Jagdish Khubchandani, καθηγητής δημόσιας υγείας, στο New Mexico State University. Ο ΠΟΥ εκτιμά ότι περισσότεροι από 13 εκατομμύρια θάνατοι κάθε χρόνο οφείλονται σε περιβαλλοντικά αίτια που μπορούν να αποφευχθούν και ονομάζει την κλιματική κρίση ως «τη μεγαλύτερη απειλή για την υγεία που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα». Επομένως, το κλίμα και η υγεία πρέπει να αντιμετωπιστούν παράλληλα.
Πώς όμως συνδέεται το κλίμα με τον COVID-19;
Η επικρατούσα θεωρία είναι ότι ο COVID-19 μεταφέρθηκε στους ανθρώπους από νυχτερίδες μέσω ενός άγνωστου ζωικού φορέα που πωλήθηκε ή είχε σχέση με μια υγρή αγορά στην πόλη Wuhan της Κίνας. Και δεν είναι η πρώτη ασθένεια που κινείται με αυτόν τον τρόπο. Σύμφωνα με την Amanda McClelland, αντιπρόεδρο του Prevent Epidemics στο Resolve to Save Lives, έναν παγκόσμιο οργανισμό υγείας που στοχεύει στην πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων και των επιδημιών: «Υπάρχει ισχυρή σχέση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και των εστιών μολυσματικών ασθενειών. Με τη μεγαλύτερη παγκόσμια συνδεσιμότητα και αστικοποίηση, την απώλεια οικοτόπων και τις μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες, έχει αυξηθεί σημαντικά η πιθανότητα τα νέα παθογόνα να γίνουν απειλές πανδημίας».
Αλληλεπιδράσεις με την άγρια ζωή
Οι άνθρωποι επιταχύνουν την κλιματική αλλαγή με πολλούς τρόπους – η αύξηση του πληθυσμού, η καύση ορυκτών καυσίμων, η αποψίλωση των δασών, η αστικοποίηση και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος εντείνουν το ήδη υπάρχον πρόβλημα. Και καθώς οι πληθυσμοί αυξάνονται, οι άνθρωποι χρειάζονται περισσότερη γη, έτσι μετακομίζουν σε νέες περιοχές. Αυτοί, ή τα εξημερωμένα ζώα τους, έρχονται σε επαφή με την άγρια ζωή. Πολλά άγρια ζώα μεταφέρουν παθογόνα: Οι νυχτερίδες, για παράδειγμα, εκτός από κύριοι ύποπτοι για COVID-19, φιλοξενούν και αρκετούς άλλους ιούς που προκαλούν ασθένειες στους ανθρώπους, όπως η λύσσα, ο Έμπολα και ο SARS.
Ο Δρ. Kunjana Mavunda, παιδοπνευμονολόγος και ειδικός στην ταξιδιωτική ιατρική και τις παγκόσμιες πανδημίες, δήλωσε ότι «[η] νυχτερίδα μπορεί να φέρει αρκετούς ιούς που μπορεί να είναι θανατηφόροι για τον άνθρωπο ταυτόχρονα και να μην έχει πρόβλημα. ” Ωστόσο, παθογόνα που είναι αβλαβή για τον αρχικό ξενιστή τους, μεταβιβάζονται στα οικόσιτα ζώα και στη συνέχεια στους ανθρώπους και συχνά οδηγούν σε ασθένειες. Τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) εκτιμούν ότι τρεις στις τέσσερις αναδυόμενες ασθένειες μεταδίδονται στους ανθρώπους από ζώα.
Φτώχεια, ανισότητα και κλιματική αλλαγή
Το 2015, όλα τα κράτη μέλη του ΟΗΕ υιοθέτησαν τους 17 στόχους βιώσιμης ανάπτυξης. Συνοπτικά, οι στόχοι είναι ότι ο τερματισμός της φτώχειας, η μείωση της ανισότητας και η ώθηση της οικονομικής ανάπτυξης πρέπει να συμβαδίζουν με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την εργασία για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος. Αλλά ποιος ήταν ο αντίκτυπος του COVID-19 σε αυτούς τους στόχους; Στην αρχή της πανδημίας, τα εκτεταμένα lockdown και η τεράστια μείωση των ταξιδιών οδήγησαν σε μειώσεις των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2), του κύριου συντελεστή στην κλιματική αλλαγή. Μια μελέτη ανέφερε ότι τον Απρίλιο του 2020, οι παγκόσμιες εκπομπές CO2 ήταν 17% χαμηλότερες από τα μέσα επίπεδα για το 2019. Ωστόσο, οι εκπομπές αυξήθηκαν γρήγορα όταν έληξαν τα πρώιμα lockdown και η οικονομική δραστηριότητα αναβίωσε. Συνολικά, το 2020, οι εκπομπές μειώθηκαν μόνο κατά 6,4%. Και τον Μάρτιο του 2022, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας ανέφερε ότι, το 2021, οι παγκόσμιες εκπομπές CO2 είχαν ανακάμψει στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών.
Έτσι, ο COVID-19 μπορεί, για λίγο, να βοήθησε στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, αλλά μόνο βραχύβια. Το COP26 στη Γλασκώβη πέρυσι, και το UNEA 5.2 πρόσφατα, διατηρούν ζωντανή την ατζέντα για το κλίμα, αλλά πρέπει να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε σκληρότερα για να βοηθήσουμε στην επίτευξη της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα. Δεν υπάρχει χρόνος για εφησυχασμό.
Ο αντίκτυπος της πανδημίας ήταν άνισος
Σε χώρες υψηλού εισοδήματος, τα ολοκληρωμένα προγράμματα εμβολιασμού έχουν εξασφαλίσει ότι σχεδόν όλοι έχουν πρόσβαση σε εμβόλια. Ορισμένες χώρες υψηλού εισοδήματος έχουν εμβολιάσει τη συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού τους. Ωστόσο, οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος είναι μια διαφορετική ιστορία, με πολλές να έχουν εμβολιάσει λιγότερο από το 10% του πληθυσμού τους. Εάν ο εμβολιασμός δεν αυξηθεί σε αυτές τις χώρες, θα μείνουν και πάλι πίσω, καθυστερώντας την παγκόσμια ανάκαμψη και, σχεδόν σίγουρα, οδηγώντας στην εξέλιξη νέων παραλλαγών.
Για άλλη μια φορά, η φτώχεια έχει επηρεάσει την υγεία
Η καταπολέμηση της φτώχειας είναι ένας από τους Στόχους Βιωσιμότητας του ΟΗΕ και ο COVID-19 μας δείχνει πόσο ζωτικής σημασίας είναι να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τα λόγια του Δρ Tedros Adhanom Ghebreyesus, γενικού διευθυντή του ΠΟΥ: «Κανείς δεν είναι ασφαλής μέχρι να είναι όλοι ασφαλείς». Τι μπορεί να μας διδάξει ο COVID-19; Καθώς άλλες παγκόσμιες ανησυχίες, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία και η κρίση του κόστους ζωής, έρχονται στο προσκήνιο, πολλές κυβερνήσεις περιορίζουν τις προσπάθειές τους για έλεγχο του COVID-19. Ωστόσο, ο COVID-19 δεν έχει εξαφανιστεί – το Ηνωμένο Βασίλειο εξακολουθεί να καταγράφει περίπου 1.000 θανάτους κάθε εβδομάδα από COVID-19 και οι ΗΠΑ περισσότερους από 500 την ημέρα, παρά τον εκτεταμένο εμβολιασμό. Για να ελαχιστοποιήσουμε την πιθανότητα μελλοντικών πανδημιών, πρέπει να αντλήσουμε μαθήματα από την πανδημία.
«Πρέπει να σκεφτόμαστε την εργασία, τη ζωή, την κοινωνία, την εκπαίδευση με νέους τρόπους που βοηθούν τον μέγιστο αριθμό ανθρώπων να ζήσουν μια ποιοτική ζωή. […]», λέει ο Δρ Jagdish Khubchandani. Η Amanda McLelland συμφωνεί και προσθέτει: «είναι επιτακτική ανάγκη να επενδύσουμε περισσότερο σε ζωτικής σημασίας υποδομές δημόσιας υγείας για μια αποτελεσματική, συντονισμένη, δίκαιη απάντηση σε αναδυόμενες επιδημίες και μελλοντικές ζωονοσογόνες πανδημίες. Ενώ οι παγκόσμιοι αξιωματούχοι δημόσιας υγείας κρούουν από καιρό τον κώδωνα του κινδύνου για τη σχέση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της αύξησης των απειλών μιας πανδημίας, ελπίζω ότι το έργο μας ως κοινωνία για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας θα μας βοηθήσει επίσης να ελαχιστοποιήσουμε τον κίνδυνο μελλοντικών πανδημιών. Σήμερα κατανοούμε καλύτερα και αναγνωρίζουμε τη λεπτή σχέση μεταξύ ανθρώπων, ζώων και του κοινού μας οικοσυστήματος».
Κι αν ο COVID-19 έχει αποσπάσει την προσοχή από τη βιωσιμότητα και την κλιματική αλλαγή, έχει επίσης τονίσει την ανάγκη επίτευξης των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ. Καθώς η προσοχή απομακρύνεται από την πανδημία, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι προσγειώνεται στις παγκόσμιες περιβαλλοντικές απειλές που είναι τόσο άρρηκτα συνδεδεμένες με την υγεία μας. Ένα μάθημα από τον COVID-19 είναι ότι οι χώρες πρέπει να συνεργαστούν για να επιτευχθούν αυτοί στόχοι, και τώρα είναι η ώρα για να εφαρμόσουμε αυτό το μάθημα στην πράξη.
Διαβάστε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις για την υγεία από την Ελλάδα και τον ΚόσμοΑκολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
