Η χρήση και η κατάχρηση των τοξικών ουσιών δημιουργούν στον άνθρωπο σε κάπιες περιπτώσεις μία εξάρτηση ψυχική, για άλλες δε ψυχική και σωματική.
Σχετικές πληροφορίες δίνει στο www.life2day.gr ο Δημήτρης Μπούκουρας- Κλινικός Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής.
Ο όρος εξάρτηση από τις τοξικές ουσίες χρησιμοποιείται σήμερα αντί του όρου τοξικομανία.
Ψυχική εξάρτηση λέγεται η κατάσταση εκείνη, κατά την οποία το άτομο νοιώθει την ακατανίκητη ανάγκη να επαναλάβει τη χρήση της τοξικής ουσίας προκειμένου να πετύχει μια ευχάριστη γι αυτό κατάσταση (ευφορία, χαλάρωση) και να αποφύγει μια δυσάρεστη.
Σωματική ή φυσιολογική εξάρτηση λέγεται η κατάσταση, κατά την οποία το άτομο επαναλαμβάνει τη χρήση της τοξικής ουσίας (π.χ. των ναρκωτικών), για να αποφύγει τις δυσάρεστες σωματικές διαταραχές που προκαλούνται μετά τη διακοπή ή την ανεπαρκή δόση της και οι οποίες είναι γνωστές με τον όρο σύνδρομο αποστέρησης. Σε περίπτωση δηλ. διακοπής της τοξικής ουσίας το σώμα αντιδρά με ναυτία, εμετό, αϋπνία, κράμπες των μυών, ίδρωμα, χασμουρητό, ακράτητα δάκρυα κ.λπ.
Πρωτογενής λέγεται η εξάρτηση, όταν αιτία για την ανάγκη λήψης της τοξικής ουσίας είναι μια ανυπόφορη κατάσταση (σωματική ή ψυχική).
Δευτερογενής λέγεται η εξάρτηση, όταν η αιτία βρίσκεται στον εθισμό εξ αιτίας της μακροχρόνιας χρήσης της τοξικής ουσίας.
Εθισμός δε λέγεται η κατάσταση, κατά την οποία μετά από ένα διάστημα, η συνηθισμένη δόση της τοξικής ουσίας είναι μεν αρκετή για να προλάβει ίσως το σύνδρομο αποστέρησης, όχι όμως και να δημιουργήσει αισθήματα ευφορίας. Αποτέλεσμα της κατάσταση αυτής είναι ή να γίνεται χρήση ουσίας πιο δραστικής. Πολλές φορές όμως η αύξηση της δόσης αυξάνει και τον κίνδυνο θανάτου από οξεία δηλητηρίαση.
Για το βαθμό και κυρίως για το είδος εξάρτησης (ψυχικής και σωματικής), εκτός άλλων παραγόντων (ιδιοσυστατικών, κοινωνικών κ.λ.π.), ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης αποδίδεται και στο είδος της τοξικής ουσίας. Μερικές π.χ. παρά τη μακροχρόνια χρήση δεν οδηγούν σε σωματική εξάρτηση. Δεν είναι δε τυχαία η χονδρική έστω διάκριση π.χ. σε μικρή τοξικομανία (καφεΐνη, τεϊνη, καπνός, αιθέρας, λουμινάλη, πεθιδίνη, μεθαδόν κ.λ.π και σε μεγάλη, όπου κατατάσσονται τα διάφορα ναρκωτικά και τα παράγωγα του, το χασίς, η κοκαΐνη, το LSD, το αλκοόλ κ.λ.π.) και σε ελαφρά (χασίς, μαριχουάνα, LDS κ.λ.π).Οι όροι βέβαια αυτοί δεν αποδίδουν την πραγματικότητα, γιατί και στα ελαφρά λεγόμενα ναρκωτικά κρύβεται συχνά μεγάλος κίνδυνος για τη δημόσια υγεία.
Το χασίς π.χ. και η μαριχουάνα, ενώ δε δημιουργούν τo ίδιo μεγάλο βαθμό ψυχικής εξάρτησης, γίνονται, σύμφωνα με πολλούς συγγραφείς, το πρώτο σκαλοπάτι για τη μετάβαση στη χρήση περισσότερων τοξικών ουσιών (πολυτοξικομανία) σε ποσοστό 33% περίπου ή σε δραστικότερες ουσίες. Οι περισσότεροι απ’ τους μισούς νέους που κάποτε προτιμούσαν το χασίς μεταπήδησαν σε κάποια στιγμή στο LSD, τις αμφεταμίνες, την κοκαΐνη, τη μορφίνη και την ηρωίνη.
Ταξινόμηση
Η ταξινόμηση των τοξικών ουσιών που παίρνουμε άμεσα από τη φύση ή παρασκευάζουμε χημικά, δεν είναι εύκολη. Τις σημαντικότερες τοξικές ουσίες θα μπορούσαμε να τις χωρίσουμε στις εξής κατηγορίες:
α. Ψευδαισθησιογόνες ή παραισθησιογόνες (χασίς, μεσκαλίνη, LSD, ψιλοκυβίνη κ.λ.π.),
β. διεγερτικές του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ) ήτοι: κοκαΐνη, αμφεταμίνες κ.λ.π.,
γ. κατασταλτικές του ΚΝΣ (οινόπνευμα, βαρβιτουρικά),
δ. κατ’ εξοχήν ναρκωτικά (όπιο, μορφίνη, ηρωίνη, κ.α.), και
ε. οργανικούς διαλύτες και ατμούς (αιθέρας, χλωροφόρμιο, νάφθες κ.α.)
Συχνά για τις περισσότερες απ’ τις παραπάνω ουσίες χρησιμοποιείται ο όρος ναρκωτικά, αν και όπως ειπώθηκε, δεν έχουν όλα ναρκωτική επίδραση.
Ναρκωτικά
Η επιδημία των ναρκωτικών, σύμφωνα με έρευνες, πήρε τον τελευταίο καιρό ανησυχητικές διαστάσεις στην Ευρώπη. Σε έρευνα π.χ. διαπιστώθηκε ότι το 34% των νέων ηλικίας 14-21 ετών είχε εμπειρία ναρκωτικών. Αυτό και μόνο είναι αρκετό για να δικαιολογήσει μια μικρή αναφορά στα σπουδαιότερα είδη και την επίδραση τους.
Ψευδαισθησιογόνο: Ένα απ’ αυτά είναι το χασίς. Το παίρνουμε από την ινδική κάνναβη με ειδική επεξεργασία. Η μαριχουάνα είναι χασίς στο οποίο δεν έγινε μεγάλη κατεργασία και γι’ αυτό παρουσιάζει μικρότερη τοξική επίδραση. Αν το χασίς αναμειχθεί σε ειδική αναλογία με οινόπνευμα, μας δίνει το χασισέλαιο με 7 φορές περίπου μεγαλύτερη τοξικότητα. Το χασίς πουλιέται σε μορφή πλακιδίων και τρώγεται πίνεται ή καπνίζεται. Δεν προκαλεί σωματική αλλά μόνο ψυχική εξάρτηση. Επηρεάζει αρνητικά πολλές λειτουργίες του εγκεφάλου (φαντασία, μνήμη, νόηση, κρίση). Ελαττώνονται επίσης η επιδεξιότητα, η ικανότητα αντίδρασης και συγκέντρωσης της προσοχής, πράγμα που έχει δυσμενή αντίκτυπο στην οδήγηση. Παρατηρείται ακόμη νωθρότητα και αδιαφορία για την εργασία, τις σπουδές, τα κοινά και γενικά διαταραχή της κοινωνικής συμπεριφοράς.
Πολλές φορές προκαλούνται ψευδαισθήσεις, που γίνονται αντιληπτές σαν διεύρυνση της συνείδησης. Παρατηρείται δηλ. μια υπερευαισθησία στην όραση και ακοή. Άλλες πάλι τα άτομα που κάνουν χρήση του νοιώθουν, ότι έχουν γρήγορη σκέψη και ιδέες και τονωμένο αυτοσυναίσθημα. Μερικές φορές πάλι παρουσιάζουν εύθυμο παραλήρημα και. άλλες αδιαθεσία, σύγχυση ή και πανικό.
Η γενετήσια ορμή παρουσιάζει παροδική αύξηση.
Θεωρείται πολύ επικίνδυνο σαν πρώτο σκαλί για το δρόμο προς την ηρωίνη.
Μερικές φορές εμφανίζονται βιώματα επίδρασης του παρότι για ένα διάστημα δεν έγινε χρήση του (Flashback, ή Echo – effekt).
To LSD (διαιθυλαμίδιο του λυσεργικού οξέως) παρασκευάζεται κυρίως από συνθετικά. Είναι σαν υγρό άχρωμο και άγευστο. Παρέχεται και σε μορφή άσπρης σκόνης. Γίνεται χρήση του με χάπια, με κομμάτια ζάχαρης ποτισμένες με σταγόνες ναρκωτικού, με εισπνοές ή με ενέσεις. Και αυτό όπως και το χασίς προκαλεί μόνο ψυχική εξάρτηση.
Η επίδραση του μπορεί να έχει διάρκεια από 5 μέχρι 72 ωρών, ανάλογα με τη δόση και την προδιάθεση του ατόμου. Σ’ αυτό το διάστημα ποικίλουν και τα ψυχικά φαινόμενα. Μπορεί να προκαλέσει εμετό, ταχυκαρδία, επιτάχυνση της αναπνοής, μείωση της αρτηριακής πίεσης και αταξία. Εκεί όμως που ασκεί μεγάλη επίδραση είναι η αλλοίωση της συνείδησης. Παρατηρούνται ψευδαισθήσεις και παραισθήσεις και γενικά εικόνα όμοια με εκείνη της σχιζοφρένειας. Η απώλεια επαφής με την πραγματικότητα μπορεί να οδηγήσει σε βίαιες ή και επικίνδυνες για το ίδιο το άτομο πράξεις. Πηδά π.χ. απ’ το παράθυρο επειδή νομίζει πως μπορεί να πετάξει, γίνεται επιθετικό αντιμετωπίζοντας φανταστικό κίνδυνο κ.λ.π. Νοιώθει ότι η σκέψη του είναι γρήγορη αν και στην πραγματικότητα παρουσιάζει κενά.
Η όραση και η ακοή παρέχουν στο άτομο εντονότερα και λαμπρότερα βιώματα αντίληψης. Βλέπει π.χ. έγχρωμη ομίχλη. Αλλοίωση παρατηρείται και στα βιώματα χρόνου. Το λεπτό π.χ. βιώνεται σαν ώρα. Μπορεί να παρουσιάζει και μυστικιστικά βιώματα (π.χ. ένωση με το σύμπαν).
Το συναίσθημα της αυξημένης ικανότητας στις επιδόσεις και αντιδράσεις, το συναίσθημα π.χ. ότι είναι άτρωτος ή παντοδύναμος, μπορεί να οδηγήσει σε μοιραία σφάλματα.
Εκτός όμως από αισθήματα ευφορίας, μπορεί να δημιουργηθούν και συναισθήματα φόβου, τρόμου, ή και πανικού (βλέπει π.χ. να τον κυνηγούν τέρατα). Δυστυχώς όμως οι τρομακτικές αυτές εμπειρίες δεν είναι πάντα ικανές να εμποδίσουν το άτομο από παραπέρα χρήση του ναρκωτικού. Ο ψεύτικος παράδεισος των ψευδαισθήσεων από το ένα μέρος και η σκληρή πραγματικότητα από το άλλο δεν αφήνουν πολλές φορές πολλά περιθώρια στη σκέψη, στο διάστημα τουλάχιστον που το άτομο μπορεί να έχει τον έλεγχο του εαυτού του. Flash-back μπορεί να εμφανιστεί και μετά παρέλευση εξαμήνου.
Διεγερτικά του ΚΝΣ
Κοκαΐνη: Παράγεται από τα φύλλα θάμνου της Λατινικής Αμερικής «ερυθρόξυλο της κόκα».
Στον οργανισμό εισάγεται με ενδοφλέβιες ενέσεις, με εισπνοές από τη μύτη ή με επαλείψεις στο δέρμα. Συγκαταλέγεται στα πολύ ισχυρά ναρκωτικά και προκαλεί μεγάλου βαθμού ψυχική εξάρτηση. Άλλες επιδράσεις είναι η δημιουργία ψευδαισθήσεων, που αναφέρονται σε όλες τις αισθήσεις και διάφορες παρανοϊκές ιδέες.
Προκαλεί επίσης αίσθημα κορεσμού, αύξηση των σωματικών και πνευματικών ικανοτήτων και της γενετήσιας ορμής. Τη φάση της ευφορίας διαδέχεται συνήθως μια φάση ανησυχίας, φόβου, μικροοπτικών (λιλιπούτιων) ψευδαισθήσεων και τέλος κατάθλιψης.
Χρόνια κατάχρηση οδηγεί στην αλλοίωση και τον εξευτελισμό της προσωπικότητας.
Αμφεταμίνες: Με τη χρήση τους παρατηρείται αύξηση της πίεσης του αίματος και της αναπνευστικής συχνότητας αλλά και ελάττωση της όρεξης. Δρουν διεγερτικά. Στην αρχή προκαλούν ευεξία, μείωση της κόπωσης και πνευματική διαύγεια, γι’ αυτό χρησιμοποιούνται απ’ τους φοιτητές σε περιόδους εξετάσεων ή από αθλητές σε αγώνες (ντοπάρισμα). Κατάχρηση τους οδηγεί τελικά σε υπερκόπωση και πολλές φορές και στο θάνατο.
Προκαλούν ψυχική εξάρτηση.
Κατ’ εξοχήν ναρκωτικά
Όπιο: Το όπιο παράγεται από το γαλακτώδη χυμό της υπνοφόρου παπαρούνας. Απ’ αυτό με ειδική επεξεργασία παράγεται η μορφίνη με ισχυρότερη από το όπιο επίδραση. Από τη μορφίνη πάλι με ειδική επεξεργασία παράγεται η ηρωίνη που είναι 10 φορές τοξικότερη απ’ αυτήν.
Το όπιο εισάγεται στον οργανισμό διαλυμένο στο φαγητό, στο ποτό ή με χάπια, με το κάπνισμα και με ενέσεις. Η μορφίνη και ηρωίνη εισάγονται με ενέσεις, στην αρχή υποδόριες και κατόπιν ενδοφλέβιες.
Τα οπιούχα (μορφίνη, ηρωίνη) προκαλούν όχι μόνο ψυχική αλλά και σωματική εξάρτηση. Η μορφίνη προκαλεί αρχικά αίσθημα ευφορίας, το οποίο όμως για να διατηρηθεί απαιτεί συνεχή αύξηση της δόσης.
Η όρεξη μειώνεται και το άτομο παρουσιάζει συστολή στις κόρες των οφθαλμών, υποτονικότητα, δυσκοιλιότητα και μείωση της σεξουαλικής ορμής.
Στον ψυχικό τομέα παρατηρείται δυσφορία, απάθεια και αδιαφορία για τις κοινωνικές υποχρεώσεις και τους νόμους, πράγμα που οδηγεί συχνά σε σύγκρουση. Παρατηρείται επίσης και αλλοίωση της προσωπικότητας (αδυναμία βούλησης, μείωση αυτοκριτικής). Τα διαφέροντα περιορίζονται συνήθως στην απόκτηση της μορφίνης. Αυτή τη στένωση των διαφερόντων σε συνδυασμό με την αδυναμία αυτοκριτικής θεωρούν πολλοί σαν την κυριότερη αιτία της εγκληματικότητας των ναρκομανών.
Σε περίπτωση απότομης διακοπής ή μείωσης της δόσης παρατηρείται το φαινόμενο της αποστέρησης. Παρατηρείται διεύρυνση της κόρης των οφθαλμών, ταχυκαρδία, ίδρωμα, ευερεθιστικότητα, εμετός, κεφαλόπονοι, αϋπνία, διάρροια, φόβος, σπασμοί, εξάντληση και πολλές φορές και ο θάνατος.
Και η ηρωίνη παρουσιάζει τις ίδιες με τη μορφίνη επιδράσεις ψυχικής και σωματικής εξάρτησης και αποστέρησης. Διαφέρουν ίσως στο ότι, επειδή είναι τοξικότερη, δημιουργείται ταχύτερα εθισμός και εξάρτηση.
Μετά προσωρινή διακοπή υπάρχει κίνδυνος θανάτου εξ αιτίας σχετικής αύξησης της δόσης.
Αίτια που οδηγούν στη γρήση των ναρκωτικών
Έχοντας κανείς υπόψη τις επιδράσεις των διαφόρων ναρκωτικών, που ξεκινούν από το αίσθημα της ευφορίας και φθάνουν μέχρι την πνευματική ισοπέδωση και μέχρι τη στένωση των διαφερόντων και αλλοίωση της προσωπικότητας, που προσφέρουν ευχαρίστηση αλλά και θάνατο, είναι δύσκολο να τα αποδώσει όλα αυτά στην επίδραση και μόνο της τοξικής ουσίας. Για να δικαιολογήσει κανείς τις αντιφάσεις αυτές, θα πρέπει να λάβει υπόψη και ένα πλήθος άλλων παραγόντων.
Εκτός από τις ιδιότητες του ίδιου του ναρκωτικού, μπορούμε να διακρίνουμε τρεις μεγάλες ομάδες αιτιών.Κατά την πρώτη, που επηρεάστηκε περισσότερο από την ψυχιατρική και την ψυχανάλυση, σαν το σημαντικότερο αίτιο θεωρούνται ορισμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας.
Στη δεύτερη υπάγεται το στενό οικογενειακό περιβάλλον (οικογένεια, φίλοι).
Στη τρίτη τέλος ομάδα μπορούν να αναφερθούν το ευρύτερο περιβάλλον και τα γενικά κοινωνικά προβλήματα, τα οποία αποτελούν τρόπον τινά το πλαίσιο, μέσα στο οποίο το άτομο δημιουργεί διαπροσωπικές σχέσεις.
Αυτό σημαίνει ότι η διάκριση είναι τεχνητή και ότι μια ομάδα από τα παραπάνω αίτια μπορεί να αποτελέσει προϋπόθεση για να επιδράσει η άλλη. Μια ελλιπής εξέλιξη π.χ. στην προσωπικότητα, μπορεί να αποτελέσει τη βάση του φαύλου κύκλου. Ανώριμα π.χ. ή με διαταραχές στην προσωπικότητα άτομα έχουν μεγάλη πιθανότητα να παρουσιάζουν μικρή αντοχή στις ματαιώσεις, να έχουν προβλήματα και εντάσεις στην οικογένεια τους, πράγμα που με τη σειρά του θα ζημιώσει την ομαλή εξέλιξη των παιδιών τους.
Διαβάστε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις για την υγεία από την Ελλάδα και τον ΚόσμοΑκολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
