Εν τω μεταξύ, μια νέα πανδημία μπορεί ήδη να βρίσκεται στον ορίζοντα, καθώς η παγκόσμια και διαφυλετική εξάπλωση της γρίπης των πτηνών υψηλής παθογονικότητας προκαλεί αυξανόμενο συναγερμό. Η υιοθέτηση και τώρα η άρση της δήλωσης Έκτακτης Ανάγκης Δημόσιας Υγείας Διεθνούς Ανησυχίας PHEIC κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, καθώς και οι ενέργειες που έλαβαν οι κυβερνήσεις στο μεταξύ, προσφέρουν σαφή διδάγματα, αν ο κόσμος είναι πρόθυμος να τα διδαχθεί.
COVID-19: Όταν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε επίσημα το τέλος του χαρακτηρισμού της πανδημίας COVID-19 ως Έκτακτης Ανάγκης Δημόσιας Υγείας Διεθνούς Ανησυχίας (PHEIC), μπορεί να φαίνεται ότι είχε ελάχιστες, αν όχι καθόλου, αντιληπτές επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή των περισσότερων ανθρώπων. Ωστόσο, θα ήταν λάθος να υποθέσουμε ότι πρόκειται για μια απλή τυπική διαδικασία. Μια Έκτακτη Ανάγκη Δημόσιας Υγείας Διεθνούς Ανησυχίας PHEIC, όπως αυτή που εγκρίθηκε για την COVID-19 στις 30 Ιανουαρίου 2020, κηρύσσεται εάν διαπιστωθεί ότι συνιστά γεγονός δημόσιας υγείας:
- ένα έκτακτο γεγονός,
- κίνδυνος δημόσιας υγείας για άλλα κράτη μέσω της διεθνούς εξάπλωσης, και
- δυνητικά απαιτεί συντονισμένη διεθνή αντίδραση.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Κανονισμό Υγείας (ΔΚΥ) -μια νομικά δεσμευτική συμφωνία που δεσμεύει τις κυβερνήσεις να αναλάβουν ορισμένες δράσεις κατά την αντιμετώπιση της διεθνούς εξάπλωσης της νόσου- η κήρυξη μιας Έκτακτης Ανάγκης Δημόσιας Υγείας Διεθνούς Ανησυχίας PHEIC επιτρέπει στον ΠΟΥ να εκδίδει προσωρινές συστάσεις προς τις εθνικές κυβερνήσεις για να υποστηρίξει μια συντονισμένη και αποτελεσματική παγκόσμια αντιμετώπιση τέτοιων συμβάντων. Μια Έκτακτη Ανάγκη Δημόσιας Υγείας Διεθνούς Ανησυχίας PHEIC σημαίνει ότι ο ΠΟΥ κρούει τον πιο δυνατό συναγερμό προς τις εθνικές κυβερνήσεις για να δράσουν από κοινού και επειγόντως. Συνολικά επτά Έκτακτες Ανάγκες Δημόσιας Υγείας Διεθνούς Ανησυχίας PHEIC έχουν κηρυχθεί από τότε που τέθηκε σε ισχύ ο Διεθνής Κανονισμός Υγείας ΔΚΥ το 2007:
H1N1, Έμπολα, πολιομυελίτιδα, μια δεύτερη επιδημία Έμπολα, Ζίκα, COVID-19 και Mpox.
Ωστόσο, η αυξημένη κατάσταση έκτακτης ανάγκης στο πλαίσιο μιας Έκτακτης Ανάγκης Δημόσιας Υγείας Διεθνούς Ανησυχίας PHEIC δεν προορίζεται να διατηρηθεί επ’ αόριστον. Οι συστάσεις είναι προσωρινές και απαιτούν επανεξέταση κάθε τρεις μήνες.
Σημασία του τέλους της Έκτακτης Ανάγκης Δημόσιας Υγείας Διεθνούς Ανησυχίας PHEIC COVID-19
Η άρση του καθεστώτος Έκτακτης Ανάγκης Δημόσιας Υγείας Διεθνούς Ανησυχίας PHEIC για την COVID-19 είναι σημαντική για δύο λόγους:
Πρώτον, ο τερματισμός της κατάστασης έκτακτης ανάγκης καταργεί την επίσημη αρμοδιότητα του ΠΟΥ να καθοδηγεί τις εθνικές πολιτικές για την COVID-19. Ενώ η οξεία φάση της πανδημίας φαίνεται να έχει παρέλθει, αυτό πρέπει να εξισορροπηθεί με τις συνεχείς προσπάθειες αντιμετώπισης που ευθυγραμμίζονται με τον συνεχιζόμενο κίνδυνο που θέτει ο συνεχώς εξελισσόμενος ιός SARS-CoV-2. Επιπλέον, η φράση “κανείς δεν είναι ασφαλής μέχρι να είναι όλοι ασφαλείς” μπορεί να έχει γίνει ένα γνωστό σλόγκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι, κυρίως σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, εξακολουθούν να αγωνίζονται για την πρόσβαση σε εμβόλια, διαγνωστικά και θεραπείες για την COVID-19. Άλλοι, όπως οι ανοσοκατασταλμένοι, εξακολουθούν να υπόκεινται σε σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία. Με τις επιπτώσεις της COVID-19 να συνεχίζουν να πλήττουν δυσανάλογα ευάλωτους πληθυσμούς παγκοσμίως, η πανδημία απέχει πολύ από το να τελειώσει. Ενώ η οξεία φάση της πανδημίας φαίνεται να έχει παρέλθει, αυτό πρέπει ακόμη να εξισορροπηθεί με τις συνεχείς προσπάθειες αντιμετώπισης που ευθυγραμμίζονται με τον συνεχιζόμενο κίνδυνο που θέτει ο συνεχώς εξελισσόμενος ιός SARS-CoV-2.
Δεύτερον, η παύση ισχύος της δήλωσης Έκτακτης Ανάγκης Δημόσιας Υγείας Διεθνούς Ανησυχίας PHEIC συνοδεύεται από μια κατανοητή επιθυμία -και αναγκαιότητα- να “προχωρήσουμε” από την COVID-19 μετά από τρία δύσκολα χρόνια. Πολλές χώρες υψηλού εισοδήματος επιστρέφουν σταθερά στη ζωή πριν από την COVID-19. Ωστόσο, η κρίσιμη και απαιτητική διαδικασία εκμάθησης διδαγμάτων από την πανδημία -πόσο μάλλον η αντιμετώπιση των ελλείψεων στην παγκόσμια αντίδραση στην COVID-19- μόλις άρχισε. Οι κυβερνήσεις πρέπει να διασφαλίσουν ότι το “προχωράμε” δεν σημαίνει ότι χάνεται η ευκαιρία να αποτυπωθούν κρίσιμες γνώσεις που θα καθορίσουν την αποτελεσματικότητα της μελλοντικής ετοιμότητας και αντιμετώπισης της πανδημίας. Ίσως, το μεγαλύτερο μάθημα ήταν η αποτυχία των χωρών να συντονιστούν σε πολλές πτυχές της παγκόσμιας αντιμετώπισης της COVID-19, όπως η πρόσβαση σε εμβόλια και η χρήση ταξιδιωτικών μέτρων. Η έλλειψη πραγματικής εξουσίας από τον ΠΟΥ να επιβάλει τον νομικά δεσμευτικό Διεθνή Οργανισμό Υγείας κατέστη απολύτως σαφής.
Ο παγκόσμιος συντονισμός ήταν ελλιπής
Η Ανεξάρτητη Επιτροπή για την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση της πανδημίας, η οποία συγκλήθηκε από τον ΠΟΥ για να επανεξετάσει την παγκόσμια αντίδραση στην πανδημία, χαρακτήρισε τον Φεβρουάριο του 2020 ως “χαμένο μήνα” λόγω της συντριπτικής αδράνειας πολλών χωρών μετά την κήρυξη της Έκτακτης Ανάγκης Δημόσιας Υγείας Διεθνούς Ανησυχίας PHEIC. Οι κυβερνήσεις άρχισαν τελικά να αναλαμβάνουν δράση έκτακτης ανάγκης, αλλά μόνον αφού ο ΠΟΥ έλαβε τον Μάρτιο του 2020 τη στρατηγική απόφαση να κηρύξει την COVID-19 πανδημία. Παρόλα αυτά, αυτό που ακολούθησε υπολειπόταν κατά πολύ μιας συντονισμένης παγκόσμιας προσπάθειας. Η ανάγκη για συλλογική δράση κατά τη διάρκεια παγκόσμιων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία, όπως η COVID-19, έχει απλώς ενισχυθεί από τα τελευταία τρία χρόνια. Η έρευνά μας σχετικά με τη χρήση ταξιδιωτικών μέτρων για την αντιμετώπιση της COVID-19 εντόπισε βασικούς τομείς πολιτικής όπου η βελτίωση της αποτελεσματικότητας εξαρτάται από το πόσο πρόθυμες είναι οι χώρες να δράσουν συντονισμένα. Για παράδειγμα, το χάος που προκλήθηκε από την ποικιλόμορφη και μεταβαλλόμενη χρήση των ταξιδιωτικών μέτρων οφειλόταν εν μέρει στην έλλειψη μιας συμφωνημένης προσέγγισης με βάση τον κίνδυνο. Μεταξύ εκείνων που εφάρμοσαν ανάλυση κινδύνου, ο τρόπος ορισμού και προσέγγισης του κινδύνου διέφερε σημαντικά. Επιπλέον, τα ταξιδιωτικά μέτρα που εφαρμόστηκαν ως απάντηση στην COVID-19, και σε προηγούμενες Έκτακτες Ανάγκες Δημόσιας Υγείας Διεθνούς Ανησυχίας PHEIC, έπληξαν άνισα διαφορετικές ομάδες πληθυσμού. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα για την κατανόηση και τον μετριασμό των άδικων επιπτώσεων. Για άλλη μια φορά, η καλύτερη ανταπόκριση στη δημόσια υγεία με βάση τον κίνδυνο και με πιο δίκαια αποτελέσματα θα απαιτήσει από τις χώρες να ανανεώσουν τη δέσμευσή τους να συνεργαστούν. Για να είναι επιτυχείς οι μελλοντικές προσπάθειες συντονισμού, οι κυβερνήσεις πρέπει να ξεκινήσουν με την κατανόηση και την αντιμετώπιση των ελλείψεων των υφιστάμενων νομικών πλαισίων, συμπεριλαμβανομένων του προγράμματος Έκτακτης Ανάγκης Δημόσιας Υγείας Διεθνούς Ανησυχίας και του Διεθνούς Οργανισμού Υγείας.
Προς την κατεύθυνση αυτή, τα κράτη μέλη του ΠΟΥ έχουν αρχίσει ταυτόχρονες διαπραγματεύσεις για τροποποιήσεις του Διεθνούς Οργανισμού Υγείας, παράλληλα με ένα νέο νομικό μέσο για την πανδημία. Προηγούμενες ανησυχητικές επιδημίες, ιδίως ο SARS-CoV-1 και ο Η1Ν1, προκάλεσαν αρχικά νέα προσοχή και επενδύσεις στην ετοιμότητα για πανδημίες. Ωστόσο, οι προσπάθειες αυτές δεν είχαν επαρκή συνέχεια. Το κατά πόσον και σε ποιο βαθμό οι τρέχουσες προσπάθειες θα αναγκάσουν τις χώρες να ενεργήσουν προς το συλλογικό συμφέρον είναι η ουσία του ζητήματος. Εν τω μεταξύ, μια νέα πανδημία μπορεί ήδη να βρίσκεται στον ορίζοντα, καθώς η παγκόσμια και διαφυλετική εξάπλωση της γρίπης των πτηνών υψηλής παθογονικότητας προκαλεί αυξανόμενο συναγερμό. Η υιοθέτηση και τώρα η άρση της δήλωσης Έκτακτης Ανάγκης Δημόσιας Υγείας Διεθνούς Ανησυχίας PHEIC κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, καθώς και οι ενέργειες που έλαβαν οι κυβερνήσεις στο μεταξύ, προσφέρουν σαφή διδάγματα, αν ο κόσμος είναι πρόθυμος να τα διδαχθεί.
Διαβάστε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις για την υγεία από την Ελλάδα και τον ΚόσμοΑκολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
