Από την άποψη διαφόρων ερευνητών, για να θεωρηθεί εθιστική μια ουσία πρέπει να κρίνουμε την βλάβη που προκαλεί, την αξία της στο εμπόριο (είτε νόμιμο, είτε όχι, αφού εξετάζουμε μόνο το κατά πόσον είναι προσβάσιμη σε όποιον την αναζητάει), τον βαθμό στον οποίο ενεργοποιεί το σύστημα ντοπαμίνης του εγκεφάλου, το πόσο “ευχάριστη” ως εμπειρία την περιγράφουν οι χρήστες/καταναλωτές, τον βαθμό στον οποίο συμπτώματα στέρησης/απόσυρσης και πόσο εύκολα μπορεί να εθίσει ένα άτομο, που θα τη δοκιμάσει για πρώτη φορά. Υπάρχουν και άλλες παράμετροι για την μέτρηση του “εθιστικού δυναμικού” μιας ουσίας και υπάρχουν ακόμη και ερευνητές που υποστηρίζουν ότι καμία ουσία δεν είναι πάντα εθιστική. Δεδομένων των τόσων διαφορετικών απόψεων των ερευνητών, ένας τρόπος κατάταξης των εθιστικών ουσιών είναι να ζητηθεί κάτι τέτοιο από ένα πάνελ εμπειρογνωμόνων. Το 2007, ο δρ. David Nutt και οι συνάδελφοί του ζήτησαν από εμπειρογνώμονες σε θέματα εθισμού να κάνουν ακριβώς αυτό και κατέληξαν στα ακόλουθα…
Οι πέντε πιο εθιστικές ουσίες στον κόσμο
- Ηρωίνη
Οι ειδικοί κατατάσσουν την ηρωίνη ως την πιο εθιστική ουσία, δίνοντάς της βαθμολογία 3 από το μέγιστο σκορ των 3 βαθμών. Η ηρωίνη είναι μια οπιοειδής ουσία που προκαλεί αύξηση του επιπέδου ντοπαμίνης στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου έως και 200% σε πειραματόζωα. Εκτός από το ότι είναι η πιο εθιστική ουσία, η ηρωίνη είναι επίσης επικίνδυνη, επειδή η δόση που μπορεί να προκαλέσει θάνατο είναι μόνο πέντε φορές μεγαλύτερη από τη δόση που απαιτείται για να “ανεβάσει” τον χρήστη. Η ηρωίνη έχει επίσης αξιολογηθεί ως η δεύτερη πιο επιβλαβής ουσία από πλευράς βλάβης τόσο για τους χρήστες όσο και για την κοινωνία.
- Κοκαΐνη
Η κοκαΐνη παρεμποδίζει άμεσα τη χρήση της ντοπαμίνης από τον εγκέφαλο, δηλαδή την ικανότητα να μεταφέρει μηνύματα από έναν νευρώνα σε άλλο. Στην ουσία, η κοκαΐνη εμποδίζει τους νευρώνες να “παύσουν” το σήμα ντοπαμίνης, με αποτέλεσμα την ανώμαλη ενεργοποίηση των οδών ανταμοιβής του εγκεφάλου. Σε πειράματα σε ζώα, η κοκαΐνη προκάλεσε αύξηση των επιπέδων ντοπαμίνης πάνω από το τριπλάσιο του φυσιολογικού επιπέδου. Περίπου το 21% των ανθρώπων που δοκιμάζουν κοκαΐνη καταλήγουν εξαρτημένοι από αυτή κάποια στιγμή στη ζωή τους. Η κοκαΐνη είναι παρόμοια με άλλα εθιστικά διεγερτικά, όπως η μεθαμφεταμίνη -η οποία γίνεται ολοένα και μεγαλύτερο πρόβλημα καθώς καθίσταται ευρύτερα διαθέσιμη- και η αμφεταμίνη.
- Νικοτίνη
Η νικοτίνη είναι το κύριο εθιστικό συστατικό του καπνού. Όταν κάποιος καπνίζει ένα τσιγάρο, η νικοτίνη απορροφάται γρήγορα από τους πνεύμονες και μεταφέρεται στον εγκέφαλο. Οι ειδικοί αξιολόγησαν τη νικοτίνη (από το τσιγάρο) ως την τρίτη πιο εθιστική ουσία στον κόσμο. Το 2002 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολόγισε ότι υπήρχαν περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο καπνιστές παγκοσμίως και προέβλεψε ότι το κάπνισμα θα σκοτώνει περισσότερα από οκτώ εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως έως το 2030. Πειράματα σε ζώα έχουν δείξει ότι η νικοτίνη προκαλεί αύξηση των επιπέδων ντοπαμίνης στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου κατά περίπου 25% έως 40%.
- Βαρβιτουρικά
Τα βαρβιτουρικά είναι μια κατηγορία φαρμάκων που χρησιμοποιήθηκαν αρχικά για να θεραπεύσουν το άγχος και να αντιμετωπίσουν την αϋπνία. Παρεμβαίνουν στη χημική σηματοδότηση στον εγκέφαλο, το αποτέλεσμα της οποίας είναι να “κλείνουν” διάφορες περιοχές του εγκεφάλου. Σε χαμηλές δόσεις, τα βαρβιτουρικά προκαλούν ευφορία, αλλά σε υψηλότερες δόσεις μπορεί να είναι θανατηφόρα, επειδή καταστέλλουν μέχρι και την αναπνοή. Η εξάρτηση από τα βαρβιτουρικά ήταν αρκετά κοινή, όταν τα εν λόγω φάρμακα ήταν εύκολα διαθέσιμα με συνταγή, αλλά αυτό έχει μειωθεί δραματικά καθώς άλλα φάρμακα τα έχουν αντικαταστήσει. Αυτό υπογραμμίζει το εξής: εάν ένα εθιστικό φάρμακο δεν είναι ευρέως διαθέσιμο, κάνει ελάχιστη βλάβη. Οι εμπειρογνώμονες αξιολόγησαν τα βαρβιτουρικά ως την τέταρτη πιο εθιστική ουσία.
- Αλκοόλ
Μολονότι είναι νόμιμο σχεδόν σε όλο τον κόσμο, το αλκοόλ βαθμολογήθηκε από τους εμπειρογνώμονες με σκορ 1,9 από το μέγιστο 3. Το αλκοόλ έχει πολλές επιδράσεις στον εγκέφαλο, αλλά σε εργαστηριακά πειράματα σε ζώα αύξησε τα επίπεδα ντοπαμίνης στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου κατά 40% έως 360%! Μάλιστα, όσο περισσότερο τα ζώα έπιναν αλκοόλ, τόσο περισσότερο αυξάνονταν τα επίπεδα ντοπαμίνης. Το 22% περίπου των ανθρώπων που πίνουν περιστασιακά αλκοόλ, θα αναπτύξουν εξάρτηση από αυτό σε κάποιο σημείο της ζωής τους. Ο Π.Ο.Υ. έχει υπολογίσει ότι 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι έπιναν αλκοόλ το 2002 και περισσότερα από 3 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους το 2012 λόγω βλάβης από την κατανάλωση αλκοόλ.
Ακολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Ακολουθήστε το healthweb.gr στο κανάλι μας στο YouTube
