Συνέντευξη στην Νικολέτα Ντάμπου
Λίγο μετά τις εκλογές ο Πρόεδρος της Επιτροπής Αξιολόγησης και Αποζημίωσης Φαρμάκων Ανθρώπινης Χρήσης (HTA) , καθηγητής κ. Δημήτριος Κούβελας μιλά αποκλειστικά στο Healthweb για το έργο της επιτροπής μέχρι σήμερα τονίζοντας ότι ‘’ Η επιτροπή ΗΤΑ ήδη έκλεισε χρόνο, άρχισε να «περπατάει» και να «μιλάει». Παράλληλα, αποκαλύπτει τα εμπόδια και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν στο χρονικό διάστημα των 13 περίπου μηνών.Δηλώνοντας έτοιμος να συνεχίσει το έργο της επιτροπής παραθέτει τις προτάσεις του για την αποτελεσματική αξιολόγηση και αποζημίωση φαρμάκων στην Ελλάδα.
Τέλος ,σημειώνει ότι ‘’ Ακόμα και οι μικρές καθυστερήσεις στην λειτουργία της επιτροπής θα προκαλέσουν προβλήματα στην απρόσκοπτη πρόσβαση των ασθενών σε ζωτικής σημασίας θεραπείας, όπως και σοβαρές καθυστερήσεις στην ένταξη προϊόντων με αποτέλεσμα την ακόμη μεγαλύτερη στρέβλωση της αγοράς και του ανταγωνισμού.’’
Ποιος είναι ο απολογισμός της Επιτροπής Αξιολόγησης και Αποζημίωσης Φαρμάκων Ανθρώπινης Χρήσης ή HTA μέχρι σήμερα;
Η ΕΕΦΑΧ, εργάστηκε χωρίς καμία διακοπή, 4 φορές κάθε μήνα, από την δημιουργία της μέχρι σήμερα. Στο χρονικό αυτό διάστημα των 13 περίπου μηνών, έχουν υποβληθεί 195 αιτήσεις (δραστικών ουσιών), εκ των οποίων τρία αιτήματα αποσύρθηκαν.
Από τις παραπάνω 192 δραστικές, 23 αξιολογήθηκαν και εντάχθηκαν στον κατάλογο αποζημιούμενων φαρμάκων, ενώ 5 επιπλέον έχουν αποσταλεί στον υπουργό με αρνητική εισήγηση ένταξης. 45 αξιολογήθηκαν και εστάλησαν στην επιτροπή διαπραγμάτευσης, αλλά δεν έχουμε λάβει απάντηση ακόμη. Είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι για αρκετά προϊόντα η διαπραγμάτευση έχει ολοκληρωθεί, αλλά δεν έχουμε λάβει ακόμη την τελική απόφαση. Πέραν τούτων έχει περατωθεί ή αξιολόγηση 20 ακόμα προϊόντων και είναι σε διαδικασία υποβολής στην επιτροπή διαπραγμάτευσης. Συνολικώς και μέχρι τα μέσα Ιουλίου έχουν αξιολογηθεί φάκελοι 93 δραστικών, ενώ σήμερα ο αριθμός τους υπερβαίνει τις 100.
Παράλληλη υποχρέωση της επιτροπής είναι η εξέταση αιτημάτων ασθενών για αποζημίωση φαρμάκων που δεν είναι ενταγμένα στον κατάλογο αποζημιούμενων, προϊόντων. Οι ασθενείς που δικαιούνται την ένταξή τους στην παραπάνω «κατ’ εξαίρεσιν» διαδικασία, αφορά καταστάσεις απειλητικές για τη ζωή ή ικανές να προκαλέσουν ανήκεστο βλάβη της υγείας. Συνολικώς και μέχρι τα μέσα Ιουλίου έχουμε δεχτεί 745 αιτήματα από τα οποία ικανοποιήθηκαν τα 342 και απορρίφθηκαν τα 403. Θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η παραπάνω διαδικασία, είναι εξαιρετικά υπεύθυνη και εξειδικευμένη, αποτελεί δε ένα τεράστιο επιστημονικό και ηθικό πρόβλημα για όλα τα μέλη της επιτροπής, ενώ καταλαμβάνει το ½ περίπου του χρόνου της εργασίας μας. Επιπλέον προβλέπεται προθεσμία 10 ημερών για να απαντηθεί κάθε αίτημα, γεγονός που μας εμποδίζει να διακόψουμε τις εργασίες μας για πάνω από μια βδομάδα, διότι έτσι θα καθυστερήσουν θεραπείες που μπορεί να είναι σωτήριες για κάποιους συμπολίτες μας.
Εκτός από τα παραπάνω με πρωτοβουλία της επιτροπής αξιολόγησης, προχωρήσαμε σε μελέτη 3 προϊόντων που από το νόμο χαρακτηρίζονται ως life style φάρμακα και δεν αποζημιώνονται. Τα προϊόντα αυτά αφορούν στη διακοπή καπνίσματος και στην παχυσαρκία. Θεωρούμε ότι για συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών η διακοπή καπνίσματος και η υποστήριξη της απώλειας κιλών δεν αποτελεί επιλογή ποιότητας ζωής, αλλά απαραίτητη διαδικασία για την διασφάλιση της υγείας τους και αποφασίσαμε να εισηγηθούμε την αποζημίωσή τους.
Επιπλέον η επιτροπή σε συνεργασία με την ιατρική εταιρεία Αθηνών οργάνωσε εκπαιδευτικό σεμινάριο εμπειρογνωμόνων-αξιολογητών για την αξιολόγηση φαρμάκων, το οποίο έλαβε χώρα στο 45ο Ετήσιο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο, στις 16 Μαΐου του τρέχοντος έτους.
Τέλος, με πρωτοβουλία μας, εντάχθηκε η αξιολόγηση τεχνολογιών υγείας στο Πρόγραμμα του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Κλινικής και Βιομηχανικής Φαρμακολογίας , του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ.
Συνοψίζοντας θεωρούμε ότι η επιτροπή έχει επιδείξει ένα εξαιρετικά σημαντικό έργο, στον πρώτο χρόνο της λειτουργίας της, παρόλες τις δυσκολίες που αντιμετώπισε και συνεχίζει να αντιμετωπίζει. Θα πρέπει κανείς να αναλογιστεί ότι η επιτροπή αποτελείται από 11, εξαιρετικά ειδικούς επιστήμονες, και πλαισιώνεται από μία ολιγομελή επιστημονική και διοικητική γραμματεία. Για να γίνει καλύτερα αντιληπτό το έργο της επιτροπής πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο NICE (ΗΤΑ Αγγλίας) τον πρώτο χρόνο της λειτουργίας του, και με εκατοντάδες άτομα προσωπικό, αξιολόγησε μόνο ένα (1) προϊόν!
Στις πρώτες προτεραιότητες της νέας ηγεσίας του Υπουργείου Υγείας είναι να δημιουργηθεί ο φορέας HTA. Πόσο εύκολο είναι να γίνει στην Ελλάδα με δεδομένο ότι εσείς δεν βρίσκατε εξωτερικούς αξιολογητές, αλλά και γραμματείς και άλλους χρήσιμους συνεργάτες;
Η νέα ηγεσία ορθώς ανακοίνωσε την δημιουργία Οργανισμού Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας, διότι αυτό είναι απαραίτητο να γίνει, αποτελεί δε «μνημονιακή» υποχρέωση της χώρας, προκειμένου να απαλλαγούμε από τα λεγόμενα «εξωτερικά» κριτήρια αξιολόγησης.
Η δημιουργία του Οργανισμού Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας αποφασίστηκε κατά το πρώτο μνημόνιο και θα έπρεπε να ολοκληρωθεί μέχρι τον Ιούλιο του 2017. Όπως ίσως αντιλαμβάνεστε, από το 2011 και μέχρι τον Ιούλιο του 2017, δεν είχε ξεκινήσει καμία διαδικασία. Τον Αύγουστο του 2017, ξεκίνησε η συζήτηση για την, επί της ουσίας, αξιολόγηση των τεχνολογικών υγείας στη χώρα μας και έτσι προχωρήσαμε σε μια πρώτη εφαρμογή κανόνων αξιολόγησης, με τεκμηριωμένη μέθοδο, βασιζόμενη στα κλινικά, πρωτίστως, χαρακτηριστικά των φαρμάκων και εκτιμώντας τη σχέση κόστους/αποτελεσματικότητας, καθώς και την επίπτωση στον προϋπολογισμό. Η μέθοδος αυτή, με μικρές παραλλαγές, ακολουθείται από όλες τις πολιτισμένες χώρες. Ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε, παράλληλα με τη λειτουργία των επιτροπών αξιολόγησης/αποζημίωσης και διαπραγμάτευσης τη δημιουργία του Οργανισμού Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας. Για αρχή ο σχεδιασμός προέβλεπε τη σύνταξη του Οργανισμού λειτουργίας του Ελληνικού ΗΤΑ, την εγκατάσταση των 2 επιτροπών στο κτίριο του ΕΚΑΠΤΥ, που είναι ήδη έτοιμο να λειτουργήσει προς αυτή την κατεύθυνση, και στη συνέχεια την ενσωμάτωση των δύο επιτροπών, καθώς και των υπηρεσιών του ΕΚΑΠΤΥ στον Ενιαίο Οργανισμό, χωρίς να διαταραχθεί η λειτουργία τους, γεγονός που θα προκαλούσε τεράστια αναστάτωση στην αγορά.
Όσον αφορά στο δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας, όντως υπήρξαν δυσκολίες στην ανεύρεση εξειδικευμένων αξιολογητών φαρμάκων. Αυτό αφορά και στο κλινικό, αλλά και στο Οικονομικό σκέλος.
Για την αξιολόγηση χρειάζονται ειδικοί στο φάρμακο, όσον αφορά κυρίως τα φαρμακοδυναμικά και φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά του, ειδικοί στην φαρμακοεπιδημιολογία, προκειμένου να εκτιμήσουν τις πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού και στη συνέχεια με βάση τα φαρμακοεπιδημιολογικά και τα, κυρίως, φαρμακολογικά χαρακτηριστικά, υπολογίζονται τα οικονομικά μεγέθη, χρησιμοποιώντας ειδική προτύπωση (modeling) σε βάθος πενταετίας. ΄Όπως καταλαβαίνει εύκολα κανείς , στο πρότυπο (μοντέλο) θα πρέπει να συνυπολογιστούν παράγοντες, όπως η εμφάνιση νέων προϊόντων για τη συγκεκριμένη ένδειξη, αλλά και εμφάνιση νέων νόσων, νέων διαγνωστικών μεθόδων, αλλά και διαφοροποίηση του επιπολασμού στον πληθυσμό ή ακόμη και αλλοίωση των ίδιων εθνικών χαρακτηριστικών του πληθυσμού.
Για να γίνουν τα παραπάνω χρειάζεται μια εξαιρετική ανίχνευση του ορίζοντα (horizon scanning), αλλά και αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης.
Όλα λοιπόν τα παραπάνω χρειάζονται ειδικούς, που μέχρι πρότινος ουδείς στη χώρα είχε αντιληφθεί την έλλειψή τους. Εμείς, στην Ιατρική Σχολή του ΑΠΘ, είχαμε ξεκινήσει μια προσπάθεια εκπαίδευσης στελεχών, και σήμερα έχουμε ένα μικρό, αλλά κρίσιμο πληθυσμό ειδικών, που συνεχώς αυξάνει και βελτιώνεται, λόγω και της δημιουργίας της Ιατρικής Εξειδίκευσης της Κλινικής Φαρμακολογίας.
Θα πρέπει κανείς να παρατηρήσει ότι πρώτος πρόεδρος του NICE ήταν ο sir Michael Rawlins, Ιατρός, Καθηγητής Κλινικής Φαρμακολογίας στο Πανεπιστήμιο του Newcastle, ενώ σήμερα το σύνολο των προέδρων, αλλά και των επιστημόνων ανάλογων οργανισμών είναι ανάλογης εκπαίδευσης.
Για να ολοκληρώσω όμως την απάντηση, σας αναφέρω ότι ο νόμος αναφέρει τη χρήση ειδικών αξιολογητών από βάση του ΕΟΦ. Στη βάση αυτή αναγνωρίζονται βέβαια, ως ειδικοί, όλοι οι πιστοποιημένοι αξιολογητές του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ). Το πρόβλημα δεν ήταν η έλλειψη ειδικών στη χώρα, αλλά η ολιγωρία νομοθέτησης της αμοιβής τους. Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι όλη η επιτροπή εργάζεται αμισθί, ενώ δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί η διαδικασία μια διυπουργικής για την ήδη νομοθετημένη αμοιβή του κάθε εισηγητή και αξιολογητή. Όπως λοιπόν καταλαβαίνετε, κάποιοι έκαναν εθελοντικά τη δουλειά, αλλά δεν ήταν δυνατόν να κληθούν αξιολογητές από το εξωτερικό, λόγω του θέματος της αμοιβής τους. Φυσικά τα χρήματα αμοιβής υπάρχουν, αφού τα παράβολα εισπράττονται κανονικά από τους αιτούντες και δεν επιβαρύνεται ο προϋπολογισμός. Για να γίνουν δε αντιληπτά τα μεγέθη σας αναφέρω ότι για κάθε φάκελο εισπράττει το δημόσιο για τη λειτουργία της επιτροπής 5.000 ευρώ, από τα οποία τα 4500 θα έπρεπε να αποδίδονται στους αξιολογητές. Αν αναλογιστούμε ότι έχουν ολοκληρωθεί περίπου 100 φάκελοι, οφείλονται στους εισηγητές και αξιολογητές μας περίπου 450.000 ευρώ, δηλαδή μισό εκατομμύριο, από το οποίο δεν έχουν λάβει ούτε ένα ευρώ.
Γιατί πρέπει να έχουμε HTA στην Ελλάδα από την στιγμή που υπάρχει rebate για την εισαγωγή των φαρμάκων στην θετική λίστα και claw back;
Το rebate και claw back είναι δύο μέτρα «απελπισίας» και μάλλον άδικα, που θεσμοθετήθηκαν ως άμεσοι μηχανισμοί περιορισμού της δαπάνης, λόγω της οικονομικής κατάρευσης της χώρας και η κατάργησή τους είναι μνημονιακή υποχρέωση. Για να καταργηθούν όμως θα πρέπει να γίνεται μια προσεκτική επιλογή προϊόντων και υπηρεσιών, ώστε να εξασφαλίζεται η υγεία του πληθυσμού, χωρίς την σπατάλη πόρων, με συνέπεια την καταστροφή της χώρας μας.
Η απόφαση της Κομισιόν είναι να γίνεται κεντρικά η κλινική αξιολόγηση των φαρμάκων και η κάθε χώρα να διαπραγματεύεται τις τιμές . Πείτε μας την άποψη σας.
Υπήρξε μια προσπάθεια της EUnetHTA (Ευρωπαϊκό πρόγραμμα συνεργασίας των Οργανισμών Αξιολόγησης), για κεντρική διαδικασία αξιολόγησης. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να δημιουργηθεί μια κεντρική διεύθυνση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ή να μετεξελιχθεί η υπάρχουσα δομή σε ευρωπαϊκό ΗΤΑ. Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο.
Την τελευταία τριετία που συμμετέχω στις εργασίες των προέδρων των ΗΤΑ των Ευρωπαϊκών χωρών, έχει συζητηθεί η δημιουργία διεύθυνσης που θα έχει ως έργο το συντονισμό και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των χωρών. Δεν μπορεί να γίνει ενιαία οικονομική αξιολόγηση, λόγω του διαφορετικού επιπέδου των οικονομιών των χωρών μελών, δεν έχουν όλες οι χώρες τις ίδιες ανάγκες, λόγω σημαντικών επιδημιολογικών χαρακτηριστικών και τέλος δεν μπορεί να γίνει και ενιαία κλινική αξιολόγηση, διότι κάθε χώρα επιθυμεί να θεσπίσει διαφορετικά κριτήρια. Στο τελευταίο υπάρχει σχεδόν βέτο, από την Γερμανία και την Γαλλία. Επομένως είναι απαραίτητη η δημιουργία εθνικών ΗΤΑ που θα συνεργάζονται με τους άλλους μέσω της σχετικής Διεύθυνσης της ΕΕ.
Ποιες είναι οι προτάσεις σας για την αποτελεσματική αξιολόγηση και αποζημίωση φαρμάκων στην Ελλάδα;
Οι προτάσεις μου για την αξιολόγηση είναι πολλές. Συνοπτικώς θεωρώ ότι πρέπει να υπάρξουν:
α. Νομοθεσία εξασφάλισης της ανταλλαξιμότητας με αναλόγου ποιότητος φθηνότερα προϊόντα
β. Ομογενοποίηση συσκευασιών και περιεκτικοτήτων. Θα πρέπει δηλαδή πρωτότυπο και γενόσημα να κυκλοφορούν ακριβώς σε ίδιες περιεκτικότητες και συσκευασίες, διαφορετικά αλλοιώνεται ο χαρακτήρας της ελεύθερης υποκατάστασης και επομένως της συμμόρφωσης στην αγωγή, αλλά και η σπατάλη.
γ. Η ολοκλήρωση της ενιαίας βάσης φαρμακευτικών προϊόντων, για άμεση πρόσβαση όλων των σχετιζόμενων φορέων (ΕΟΦ, ΕΟΠΥΥ, ΗΔΥΚΑ, ΗΤΑ, ΙΦΕΤ κλπ)
δ. Η συνεργασία με Πανεπιστήμια και Ερευνητικούς Φορείς για δημιουργία τεχνογνωσίας και ώθηση της σχετικής έρευνας
ε. Υιοθέτηση από τους φορείς του Δημοσίου της Επιστημονικής Συμβουλής (Scientific Advise) προς τη βιομηχανία
στ. Η υιοθέτηση απλών και κατανοητών κανόνων τιμολόγησης και αποζημίωσης, ώστε να διορθωθούν όλες οι στρεβλώσεις του συστήματος
ζ. Η συνέχιση λειτουργίας της διακομματικής επιτροπής της βουλής για το φάρμακο, ώστε να αποφευχθούν περαιτέρω στρεβλώσεις και να υπάρξει σταθερή πολιτική φαρμάκου
η. Νομοθεσία συμψηφισμού Claw back και Rebate με δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη της βιομηχανίας με ρυθμίσεις χρέους των ουσιαστικών επενδυτών.
θ. Εφαρμογή της νομοθεσίας για την απένταξη προϊόντων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης της βιομηχανίας με τις οικονομικές υποχρεώσεις της προς το κράτος.
ι. Κρατική στήριξη της ανάπτυξης ουσιαστικής καινοτομίας και των εξαγωγών φαρμακευτικών και διαγνωστικών προϊόντων
ια. Μη διάκριση στα υπό αξιολόγηση προϊόντα. Οι αυτόματες διαδικασίες είναι εξαιρετικά επικίνδυνες και ασύμφορες για πολλούς λόγους. Φυσικά η επιτροπή έχει τη δυνατότητα να αποφασίζει ποια προϊόντα χρήζουν ταχύτερης διαδικασίας. Αυτά είναι τα πρώτα γενόσημα μετά τη λήξη της πατέντας των φαρμάκων αναφοράς και νέα βιομοειδή τα οποία θα επιφέρουν μείωση των τιμών και μεγαλύτερη προσβασιμότητα στις θεραπείες. Προτεραιότητα επίσης έχουν τα ορφανά φάρμακα καθώς και οι νέες πρωτοποριακές θεραπείες που καλύπτουν πραγματικά ανεκπλήρωτη ιατρική ανάγκη.
ιβ. Η εφαρμογή του συστήματος της συνεχούς εποπτείας της κλινικής πρακτικής στο επίπεδο καθημερινής λειτουργίας των ιατρών και των επαγγελματικών υγείας (clinical audit) καθώς και της ορθής εφαρμογής της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης
ιγ. Αυστηρά και ανελαστικά πρωτόκολλα συνταγογράφησης, που θα τροποποιούνται δυναμικά με τις αποφάσεις του ΗΤΑ.
ιδ. Διαπραγμάτευση σε χρόνους που δεν θα υπερβαίνουν τις 40 ημέρες, όπως προβλέπεται από το νόμο, ώστε να ολοκληρώνεται το έργο της ένταξης στην αυστηρή προθεσμία των 120 ημερών. Ο λόγος των προθεσμιών είναι για να υπάρξει ταχεία πρόσβαση των ασθενών σε σωτήρια φάρμακα, καθώς και η αποφυγή φαινομένων τεχνητής καθυστέρησης νέων προϊόντων που θίγει τα συμφέροντα της βιομηχανίας και τραυματίζει το κύρος της πολιτείας.
Θα συνεχίσετε να είσαστε ο πρόεδρος της επιτροπής αξιολόγησης φαρμάκων; Έχετε συζητήσει με την νέα ηγεσία του υπουργείου υγείας;
Από την στιγμή αλλαγής της πολιτικής ηγεσίας έχουμε υποβάλλει αίτημα συνάντησης με τους υπουργούς και απολογισμό της επιτροπής, αλλά δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμη συνάντηση, εκτός από κάποια άτυπη επαφή με τον Υφυπουργό κ. Κοντοζαμάνη, όπου αναφέρθηκε η ανάγκη άμεσης επικοινωνίας, λόγω του σημαντικού της λειτουργίας της επιτροπής. Η συνάντηση με την νέα ηγεσία, είναι απαραίτητη ώστε να μας δοθεί η ευκαιρία να συζητήσουμε τα προβλήματα λειτουργίας, αλλά και θέματα αξιολόγησης που χρήζουν πολιτικής λύσης, από τη στιγμή που η επιτροπή είναι συμβουλευτικό όργανο του υπουργού. Θέματα όπως η αποζημίωση προϊόντων των οποίων έχει παρέλθει η καταληκτική ημερομηνία για την ένταξή τους, η άμεση λειτουργία της επιτροπής διαπραγμάτευσης, που πρέπει να συμπληρωθεί λόγω παραίτησης μελών, η αποζημίωση των δαπανών της επιτροπής, η διυπουργική για την αποζημίωση της αξιολόγησης των φακέλων κλπ. εξαρτώνται απολύτως από τον υπουργό, ο οποίος πρέπει να ενημερωθεί. Πιστεύω ότι η συνάντηση είναι στις άμεσες προτεραιότητες και θα λάβει χώρα αμέσως μετά την θερινή ραστώνη.
Δεν γνωρίζω, φυσικά, αν θα συνεχίσω να είμαι Πρόεδρος της Επιτροπής, όπως δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω γενικά το μέλλον. Η θητεία όλων των μελών της Επιτροπής είναι τριετής και η επιλογή τους έχει γίνει με βάση τα επιστημονικά προσόντα τους. Πρέπει να γνωρίζετε ότι δεν είναι εύκολο, ακόμη, να βρεθεί ικανός αριθμός επιστημόνων, που να έχουν τα απαραίτητα προσόντα, να έχουν γνώση και εμπειρία στην αξιολόγηση και φυσικά να είναι αρκετά έντιμοι και να επιθυμούν να εργάζονται δωρεάν. Επιπλέον θα πρέπει τα μέλη να μην έχουν συνεργαστεί με τη Βιομηχανία για μια διετία και να δηλώσουν ότι δεν θα το κάνουν και μια διετία μετά τη λήξη της θητείας τους. Όπως καταλαβαίνεται αυτό είναι λίγο δύσκολο όσον αφορά σε ειδικούς στα φάρμακα. Αρκετά από τα μέλη της επιτροπής, όπως κι εγώ, έτυχε να πληρούν όλα τα κριτήρια λόγω προηγούμενης θητείας στην CHMP και άλλες επιτροπές του ΕΜΑ και της εμπλοκής στη λειτουργία πολλών επιτροπών του ΕΟΦ.
Κλείνοντας θα ήθελα να παρατηρήσω ότι ακόμα και μικρές καθυστερήσεις στη λειτουργία της επιτροπής θα προκαλέσουν προβλήματα στην απρόσκοπτη πρόσβαση των ασθενών σε ζωτικής σημασίας θεραπείας, όπως και σοβαρές καθυστερήσεις στην ένταξη προϊόντων με αποτέλεσμα την ακόμη μεγαλύτερη στρέβλωση της αγοράς και του ανταγωνισμού.
Ολοκληρώνοντας θα ήθελα να παρατηρήσω ότι η αξιολόγηση είναι σημαντική λειτουργία, αλλά το ίδιο σημαντική είναι η ορθή διαμόρφωση πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Η υγεία, ως γνωστόν είναι δωρεάν, ενώ η ασθένεια κοστίζει πολύ και πολλά.
Διαβάστε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις για την υγεία από την Ελλάδα και τον ΚόσμοΑκολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
