Αν περνάτε χρόνο στις γωνιές ευεξίας του TikTok ή του Instagram, ίσως να έχετε ακούσει ότι οι γυναίκες χρειάζονται μία έως δύο ώρες περισσότερου ύπνου από τους άνδρες. Αλλά τι λέει πραγματικά η έρευνα; Και πώς αυτό αντανακλάται στην καθημερινή ζωή; Η απάντηση δεν είναι τόσο απλή. Ο ύπνος επηρεάζεται από βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες, και εξαρτάται επίσης από τον τρόπο με τον οποίο μετράμε τον ύπνο.
Τι δείχνουν τα δεδομένα;
Οι ερευνητές μετρούν τον ύπνο με δύο βασικούς τρόπους:
-
Αυτοαναφορά (self-reporting): Ρωτούν τους ανθρώπους πόσες ώρες κοιμούνται. Ωστόσο, οι άνθρωποι τείνουν να κάνουν ανακριβείς εκτιμήσεις.
-
Αντικειμενικά εργαλεία: Όπως οι ειδικοί μετρητές ύπνου ή η πολυυπνογραφία, η οποία καταγράφει εγκεφαλικά κύματα, αναπνοή και κίνηση κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Σύμφωνα με μελέτες υψηλής ποιότητας, οι γυναίκες κοιμούνται κατά μέσο όρο περίπου 20 λεπτά περισσότερο από τους άνδρες. Μια παγκόσμια έρευνα με σχεδόν 70.000 συμμετέχοντες που φορούσαν μετρητές ύπνου βρήκε σταθερές διαφορές στον ύπνο μεταξύ ανδρών και γυναικών σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Για παράδειγμα, στις ηλικίες 40–44 η διαφορά ήταν 23–29 λεπτά υπέρ των γυναικών. Σε άλλη μελέτη με πολυυπνογραφία, οι γυναίκες κοιμόντουσαν 19 λεπτά περισσότερο και περνούσαν περισσότερο χρόνο σε βαθύ ύπνο – περίπου 23% της νύχτας έναντι 14% στους άνδρες.
Δεν είναι όμως όλοι ίδιοι
Παρότι οι μέσες τιμές είναι χρήσιμες, οι ανάγκες ύπνου ποικίλουν σημαντικά από άτομο σε άτομο. Το να λέμε ότι κάθε γυναίκα χρειάζεται 20 λεπτά ή δύο ώρες παραπάνω ύπνου απλοποιεί υπερβολικά την πραγματικότητα. Παρά το γεγονός ότι οι γυναίκες κοιμούνται ελαφρώς περισσότερο και βαθύτερα, δηλώνουν χειρότερη ποιότητα ύπνου. Μάλιστα, είναι 40% πιο πιθανό να διαγνωστούν με αϋπνία σε σχέση με τους άνδρες. Αυτό το παράδοξο – ύπνος καλύτερος στο εργαστήριο αλλά χειρότερος στην καθημερινότητα – έχει πολλές εξηγήσεις.
Ο ρόλος της βιολογίας
Τα προβλήματα ύπνου διαφοροποιούνται ανάμεσα στα φύλα από την εφηβεία και μετά. Επιδεινώνονται σε φάσεις όπως η εγκυμοσύνη, η επιλόχεια περίοδος και η περιεμμηνόπαυση. Οι ορμονικές διακυμάνσεις – ιδίως στα επίπεδα οιστρογόνων και προγεστερόνης – φαίνεται να εξηγούν ένα μέρος της διαφοράς.
-
Πολλές γυναίκες αναφέρουν χειρότερο ύπνο πριν την περίοδο, όταν πέφτουν τα ορμονικά επίπεδα.
-
Η περίοδος της περιεμμηνόπαυσης συνδέεται με συχνές νυχτερινές αφυπνίσεις, κυρίως γύρω στις 3 τα ξημερώματα.
Επιπλέον, παθήσεις όπως ο υποθυρεοειδισμός και η ανεπάρκεια σιδήρου – πιο συχνές στις γυναίκες – προκαλούν κούραση και διαταραχές ύπνου.
Η ψυχολογική διάσταση
Οι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς σε κατάθλιψη, άγχος και διαταραχές τραύματος, που συχνά συνοδεύονται από προβλήματα ύπνου. Επιπλέον, γνωστικά μοτίβα όπως η υπερβολική σκέψη και ανησυχία είναι πιο συχνά στις γυναίκες και διαταράσσουν τον ύπνο. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι γυναίκες λαμβάνουν συχνότερα αντικαταθλιπτικά, τα οποία επηρεάζουν τον ύπνο.
Κοινωνικές ευθύνες και η «νοητική εργασία»
Ο κοινωνικός ρόλος παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο. Οι γυναίκες συχνά επωμίζονται το βάρος της φροντίδας και της συναισθηματικής υποστήριξης, είτε στο σπίτι είτε στον επαγγελματικό χώρο. Στην Αυστραλία, σύμφωνα με κρατικά δεδομένα, οι γυναίκες εκτελούν 9 ώρες περισσότερης μη αμειβόμενης εργασίας την εβδομάδα συγκριτικά με τους άνδρες. Αν και πολλές γυναίκες καταφέρνουν να διαθέσουν χρόνο για ύπνο, δυσκολεύονται να ξεκουραστούν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό σημαίνει ότι ο ύπνος τους πρέπει να καλύψει όλα τα αποθέματα ενέργειας, γεγονός που δημιουργεί επιπλέον πίεση.
Πέρα από τον ύπνο: η πραγματική κόπωση
Στην κλινική πράξη, οι ειδικοί βλέπουν ότι η κόπωση στις γυναίκες δεν οφείλεται μόνο στον κακό ύπνο. Μπορεί να είναι σημάδι:
-
προβλημάτων υγείας (όπως αναιμία),
-
συναισθηματικής επιβάρυνσης ή
-
υπερβολικών απαιτήσεων από τον εαυτό.
Για παράδειγμα, η αναιμία – συχνότερη στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας – συνδέεται με κακή ποιότητα ύπνου. Κι αυτή είναι η ίδια περίοδος όπου πολλές γυναίκες μεγαλώνουν παιδιά, εργάζονται, και διαχειρίζονται τη “νοητική φροντίδα” της οικογένειας. Οι γυναίκες στην περιεμμηνόπαυση αντιμετωπίζουν επαγγελματικές απαιτήσεις, εφηβεία των παιδιών τους, φροντίδα ηλικιωμένων γονέων και εξάψεις στις 3 το πρωί – ένας εκρηκτικός συνδυασμός. Αν και οι μετρήσεις τους μπορεί να δείχνουν επαρκή ή και ποιοτικό ύπνο, αυτό δεν σημαίνει πως ξυπνούν ξεκούραστες.
