Τις τέσσερις νέες στρατηγικές του ΠΟΥ και της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας για πρόληψη των χρόνιων αναπνευστικών νοσημάτων και της υγείας των πνευμόνων αποκάλυψε ο κ. Στέλιος Λουκίδης, ο οποίος είναι Καθηγητής Πνευμονολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και Πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας στην εκπομπή Opinion Health του healthweb.gr με τη Νικολέτα Ντάμπου.
Η διατήρηση της υγείας των πνευμόνων είναι ζωτικής σημασίας για τη συνολική ευεξία. Ποιες πρακτικές όμως πρέπει να υιοθετούμε για να διατηρήσουμε τους πνεύμονές μας σε βέλτιστη κατάσταση, ώστε να έχουμε καλή ποιότητα ζωής αλλά και να αποφύγουμε την εμφάνιση αναπνευστικών παθήσεων;
Εμείς ευχαριστούμε θερμά, μεγάλη μας χαρά και τιμή που σας έχουμε κοντά μας για να συζητήσουμε Κύριε Λουκίδη για την Υγεία των Πνευμόνων. Οι πνεύμονες είναι ένα από τα πιο σημαντικά ζωτικά όργανα στον οργανισμό μας;
Είναι ένα από τα πιο βασικά όργανα στον οργανισμό μας. Είναι αυτό με το οποίο κάνουμε τη λειτουργία της αναπνοής. Μία από τις ζωικές λειτουργίες μας που είναι η αναπνοή πρακτικά ενορχηστρώνεται από τον εγκέφαλο φυσικά, αλλά ουσιαστικά ο στόχος και το όργανο με το οποίο εκτελείται όλη η λειτουργία είναι ο πνεύμονας. Άρα είναι ένα από τα ζωτικά όργανα και αυτός είναι και ο λόγος που οι χρόνιες παθήσεις των πνευμόνων έχουν σημαντική επίπτωση, όχι μόνο στα αναπνευστικά συμπτώματα, αλλά πολλές φορές αλληλεπιδρούν και με άλλα όργανα, όπως είναι το καρδιαγγειακό παραδείγματος χάριν, που είναι επίσης ένα από τα όργανα που είναι πολύ ζωτικό και αλληλεπιδρά πάρα πολύ με τον πνεύμονα.
Και με ποιον τρόπο η βέλτιστη υγεία των πνευμόνων επηρεάζει τη συνολική μας υγεία αλλά και ευεξία ;
Η βέλτιστη λειτουργία των πνευμόνων είναι ένα πράγμα το οποίο είναι σχετικό. Με την έννοια βέλτιστη λειτουργία των πνευμόνων εννοούμε την λειτουργικότητα των πνευμόνων σε επίπεδο μέτρησης; Εννοούμε την ανοχή των πνευμόνων σε δύσκολες καταστάσεις ή εννοούμε γενικότερα το πώς αντεπεξέρχεται ο πνεύμονας όταν δεχτεί τις επιδράσεις που δυνητικά «θα χαλάσουν» αυτή τη ζωτική του λειτουργία ή θα την βγάλουν έξω από τον ρυθμό; Άρα είναι πολλές οι συνιστώσες για να μιλήσουμε για λειτουργικότητα των πνευμόνων. Αυτό όμως που πρέπει να πούμε είναι ότι η λειτουργικότητα των πνευμόνων άπτεται στη δύναμη των πνευμόνων να εκτελεί σωστά τη λειτουργία της αναπνοής. Άπτεται στον τρόπο με τον οποίο οι πνεύμονες προστατεύουν γενικά τον οργανισμό μας από εξωτερικά ερεθίσματα, αλλά και συγχρόνως το πώς συμπεριφέρονται όταν αυτά τα ερεθίσματα προκαλούν κάποια στιγμή νόσηση. Αυτή λοιπόν η πολυπλοκότητα με τις πολλαπλές συνιστώσες ουσιαστικά συνιστά τη λειτουργία των πνευμόνων. Αλλά μπορεί να αλληλεπιδρά και με συγκεκριμένα συστήματα όπως είναι το καρδιαγγειακό, που είναι επίσης ένα πολύ σημαντικό σύστημα με το οποίο λειτουργεί ο οργανισμός μας.
Και φέτος το καλοκαίρι έχουμε στην Ελλάδα πολλές πυρκαγιές κύριε Λουκίδη. Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για την υγεία των πνευμόνων από τον καπνό των πυρκαγιών;
Θα σας αναφέρω ένα παράδειγμα για να καταλάβετε τη δυναμικότητα αυτού του φαινομένου που είναι μέσα στα φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής και της καταστροφής του περιβάλλοντος, μέσω της οποίας επηρεάζεται το αναπνευστικό σύστημα είτε είσαι υγιής είτε είσαι ανθρώπους με χρόνιο νόσημα.
- Την προηγούμενη χρονιά στην Πολιτεία της Καλιφόρνια η παρουσία των πυρκαγιών και ειδικά των παρατεταμένων πυρκαγιών στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν η κύρια αιτία που έστειλε ανθρώπους με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια στο νοσοκομείο. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι ενώ είναι γνωστό σε όλους μας παγκοσμίως ότι η κύρια αιτία είναι οι λοιμώξεις του αναπνευστικού που κάνουν τις παροξύνσεις των ασθενών αυτών, αυτή τη φορά σε ένα συγκεκριμένο μέρος η έκθεση στις πυρκαγιές έδωσε ένα έναυσμα για να ταυτοποιηθεί και να καταγραφεί ότι είναι ένα αίτιο που δημιουργεί πρόβλημα στην αναπνευστική λειτουργία. Κι αυτό οφείλεται στην απελευθέρωση του μονοξειδίου του άνθρακα που ξέρουμε πόσο τοξικό είναι για τον πνεύμονα, αλλά συγχρόνως και στην εισπνοή των μικροσωματιδίων. Σωματίδια μικρά δεν είναι ορατά με το γυμνό μάτι και μεταφέρονται με τον αέρα και μπορεί μέσω της αναπνευστικής οδού να έρθουν στο πνεύμονα.
- Αυτά λοιπόν εάν βρουν και το κατάλληλο υπόστρωμα, δηλαδή μια φλεγμονώδη διαδικασία, που είναι λογικό ένας άνθρωπος με άσθμα, με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια να έχει αυτό το υπόστρωμα, ουσιαστικά επάγουν μία περαιτέρω επιδείνωση της φλεγμονής και δημιουργούν όλο αυτό το κομμάτι μέσα στους πνεύμονες που μπορεί να επηρεάσει δυναμικά τη λειτουργία τους. Παράλληλα δε επειδή είναι πολύ μικρά, φτάνουν μέχρι τους τελικούς αεραγωγούς, δηλαδή τους τελικούς μικρούς σωλήνες που αναπνέουμε, που είναι πρακτικά δίπλα από την αγγειακή κυκλοφορία. Άρα πολύ πιο εύκολα θα μπορούν από εκεί να μεταπηδήσουν στην αγγειακή κυκλοφορία και να επηρεάσουν το καρδιαγγειακό σύστημα.
Αυτό το λέω γιατί πολλές φορές ακούμε και λέει ο άλλος «Μα πώς επηρεάζεται το καρδιαγγειακό σύστημα από το περιβάλλον; Πώς φτάνει εκεί;»
Φτάνει μέσω αυτής της οδού, ένας μέρος δηλαδή του επηρεασμού που δέχεται είναι αυτή η οδός που είναι γνωστή από τα μικροσωματίδια. Άρα λοιπόν οι πυρκαγιές είναι ένα δυναμικό φαινόμενο, έχει σημασία η έκτασή τους, ο χρόνος που θα διαρκέσουν, η παρουσία των μικροσωματιδίων και θεωρείται ότι είναι πολύ αρνητικός παράγοντας στους ασθενείς ειδικά με χρόνια αναπνευστικά νοσήματα με προεξάρχοντα από αυτά το άσθμα και τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.
Επηρεάζονται και τα παιδιά από την εισπνοή του καπνού από τις πυρκαγιές;
Σαφέστατα, είναι ένας πληθυσμός που μπορεί να επηρεαστεί και αυτός, ειδικά τα παιδιά τα οποία έχουν την προδιάθεση του άσθματος. Αλλά μην ξεχνάμε ότι η επίδραση του περιβάλλοντος σε παιδιά τα οποία έχουν και μία προδιάθεση άσθματος και αυτή η παρατεταμένη επίδραση μπορεί ουσιαστικά να είναι ένας παράγοντας απ’ αυτούς, οι οποίοι θα αναπτύξουν το άσθμα στην ενήλικο ζωή. Άρα το παιδάκι το οποίο εκτίθεται σε αυτές τις περιβαλλοντικές συνθήκες και έχει μία προδιάθεση, είτε γενετικά καθορισμένη είτε αιτιολογικά καθορισμένη, έχει μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξει άσθμα στην ενήλικο ζωή. Αλλά σαφέστατα μπορεί να επηρεαστεί και μέσα από την έκθεση ακόμα κι αν δεν έχει οτιδήποτε, γιατί αυτή η βραχυχρόνια έκθεση μπορεί να επιφέρει συμπτώματα και σε εμάς που είμαστε υγιείς. Μπορεί να επιφέρει ξηρότητα στον βλεννογόνο του λαιμού, να έχουμε έναν βήχα, να έχουμε ρινίτιδα, είναι κάτι το οποίο είναι ενοχλητικό αλλά δεν είναι όμως ουσιαστικό όπως είναι στους ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά νοσήματα.
Ο καύσωνας πως επηρεάζει την λειτουργία των πνευμόνων ;
Ο καύσωνας , είναι ένα άλλο δυναμικό φαινόμενο το οποίο οφείλεται στην αυξημένη θερμοκρασία και το οποίο μπορεί να επηρεάσει με δύο τρόπους.
- Ο ένας είναι λόγω της αυξημένης θερμοκρασίας να προκαλέσει δυσφορία που να μην την ανεχθεί κάποιος άνθρωπος που έχει ελαττωμένες αναπνευστικές εφεδρείες λόγω χρόνιου αναπνευστικού νοσήματος, αλλά μπορεί γενικά μέσα στον καύσωνα να παραχθούν και πάλι εξαιτίας αύξησης των περιβαλλοντικών συνθηκών, επιδείνωση σε χώρες που έχουν μεγάλη μόλυνση της ατμόσφαιρας και να επηρεάσει έμμεσα στον ίδιο χρόνο την υγεία των πνευμόνων μας.
Αυτό που πρέπει να βγούμε ότι ο καύσωνας έχει δύο πρακτικά κλινικές οντότητες. Έχει την ηλίαση, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά αυτό που νιώθουμε όταν εκτιθέμεθα σε υψηλές θερμοκρασίες και νιώθουμε μια ταχυκαρδία, μια καταβολή, μια αδυναμία, νιώθουμε να είμαστε ιδρωμένοι και έχει και τη θερμοπληξία, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος πάνω από τους 39-40 βαθμούς, αλλά και η απώλεια συνείδησης. Η πρώτη οντότητα πρακτικά θέλει μέτρα προφύλαξης εκείνη την ώρα, δροσερό μέρος, απαλλαγή ίσως από τα ρούχα, ενυδάτωση, υγρά.
- Το δε δεύτερο θέλει υγειονομική δομή και υποστήριξη, γιατί όπως καταλαβαίνετε είναι κάτι το οποίο δημιουργεί μια υπερπυρεξία, αύξηση μεγάλη της θερμοκρασίας σώματος αλλά πολλές φορές και απώλεια της συνείδησής σου, οπότε πρέπει αυτό να υποστηριχθεί σε υγειονομική δομή.
Άρα να προστατευόμαστε όπως πάντα λέτε κι εσείς οι γιατροί, τις μεσημεριανές ώρες να μην εκτιθέμεθα στον ήλιο.
Αυτό που λέμε είναι πάντα η αποφυγή κυκλοφορίας ειδικά ευπαθών ομάδων, μεγάλων ανθρώπων και μικρών παιδιών σε ώρες με μεγάλη υψηλή θερμοκρασία. Καταλαβαίνουμε επίσης ότι υπάρχει μία ανάγκη της δροσιάς και καταφεύγουν όλη στη θάλασσα. Αλλά είναι καλό ακόμα και στη θάλασσα να μην είμαστε σε ώρες με πολύ υψηλή θερμοκρασία. Και το τρίτο που είναι πολύ σημαντικό για τη θάλασσα είναι ότι όταν είναι ένας μεγάλος άνθρωπος, ένας άνθρωπος με χρόνιο νόσημα, καλό είναι αν βρίσκεται και θέλει να κάνει ένα μπάνιο που είναι απόλυτα θεμιτό και λογικό, να έχει κάποιον δίπλα του. Έχει μεγάλη σημασία αυτό γιατί πολλές φορές οι παραλίγο πνιγμοί, γιατί δυστυχώς κάποιες φορές οι πνιγμοί που βλέπουμε κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών οφείλονται σ’ αυτόν τον λόγο, δηλαδή στην μη ανοχή από τον άνθρωπο που κάνει το μπάνιο της άσκησης, γιατί αναγκάζεται να κολυμπήσει, αλλά και της έκθεσης σε υψηλές θερμοκρασία.
Κύριε Λουκίδη, η άσκηση ενδυναμώνει τη λειτουργία των πνευμόνων μας;
Η άσκηση είναι νομίζω ένα από τα θέματα τα οποία έχουμε συζητήσει πάρα πολλές φορές. Είναι ένα βασικό θέμα, το οποίο πραγματικά ενδυναμώνει. Είναι μέσα σήμερα στις οδηγίες για χρόνια νοσήματα, όπως η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια να υπάρχει σαν μέρος της μη φαρμακευτικής αντιμετώπισης, γιατί πρακτικά λειτουργεί με τρόπο που ενδυναμώνει τους μυς, δημιουργεί μια πιο μυϊκή ισχύ, που είναι γνωστό ότι στη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια είναι αρκετά μειωμένη και επηρεασμένη, και συγχρόνως δημιουργεί ένα περιβάλλον στον υγιή άνθρωπο να μην έχει περιττό βάρος. Και γνωρίζουμε όλοι ότι η αύξηση του βάρους, ειδικά η μεγάλη αύξηση του βάρους, επηρεάζει σημαντικά τα πνευμόνια σε πολλές κατευθύνσεις, κυρίως γιατί τα περιορίζει και λιγότερο γιατί τα αποφράσσει. Η αποφρακτική πνευμονοπάθεια κλείνει τους αεραγωγούς. Περιορίζονται οι αεραγωγοί των υπέρβαρων ανθρώπων. Οπότε αυτό είναι ένα από τα σημαντικά κομμάτια από τα οποία επηρεάζεται ο πνεύμονας, μια σημαντική συνιστώσα που είναι η αύξηση του σωματικού βάρους. Άρα η άσκηση έχει πολλαπλές δράσεις και πολλαπλά οφέλη και πολλαπλή προστατευτικότητα.
Σε τι είδους άσκηση αναφέρεστε; Ας πούμε η ήπια άσκηση βοηθά;
Ό,τι μπορεί ο καθένας, αλλά ακόμα και το απλό περπάτημα είναι μία άσκηση η οποία βοηθάει και το γνωρίζουμε όλοι και στα καρδιαγγειακά νοσήματα αλλά και στα αναπνευστικά νοσήματα. Φυσικά πάντα πρέπει να προσέχουμε ότι δεν κάνουμε τεστ κοπώσεως. Δηλαδή δεν βάζουμε το πνεύμονά μας ή την καρδιά μας να βρίσκεται σε ένα περιβάλλον το οποίο μάλλον την κουράζει και λιγότερο την αναζωογονεί. Υπάρχουν όρια σε όλα αυτά, γι’ αυτό λέμε ότι πάντα πρέπει να είναι το όριο που κερδίζουμε και όχι το όριο που χάνουμε κάτι.
Στο πλαίσιο πλέον των οδηγιών που δίνετε οι γιατροί συμβάλλει και διατροφή στην καλή υγεία των πνευμόνων;
Η διατροφή είναι ένα ζήτημα το οποίο παίζει ρόλο. Είναι υποστηρικτικός ο ρόλος. Οι μελέτες της διατροφής είναι πολλαπλές. Θα σας πω ότι η μεσογειακή διατροφή έχει δείξει πολλαπλά οφέλη προστατευτικότητας για διάφορα νοσήματα. Ανάμεσα σε αυτά υπάρχουν και στοιχεία και για αναπνευστικά νοσήματα, υπάρχουν στοιχεία για το άσθμα, ειδικά στα παιδιά. Υπάρχουν στοιχεία για τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, γιατί μέσω αυτής της διατροφής μπορεί να υπάρχει μία μείωση της επαγόμενης από τα οξειδωτικά φλεγμονής των αεραγωγών και της συστηματικής φλεγμονής, αυτή που κυκλοφορεί στο αίμα μας.
- Η μεσογειακή διατροφή που όπως γνωρίζετε μέσω των ερευνητικών δεδομένων που είχε η ομάδα του κυρίου Τριχόπουλου στην Επιδημιολογία στο ΕΚΠΑ και διεθνώς φυσικά, είναι ένα από τα στοιχεία εκείνα τα οποία έδειξαν πολλαπλή προστατευτικότητα σε διάφορα συστήματα, ανάμεσά τους αυτά και το αναπνευστικό σύστημα.
Και καθημερινά ποιες πρέπει να είναι οι συνήθειές μας, οι πρακτικές μας, οι πρακτικές που πρέπει να υιοθετήσουμε, έτσι ώστε να έχουμε καλή υγεία των πνευμόνων και να έχουμε μια καλή ποιότητα ζωής και ενέργεια;
- Ως Πνευμονολογική Εταιρεία συντασσόμεθα και αυτό είναι ένα πολύ φρέσκο νέο, με την πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας που έγινε πριν από 20 ημέρες περίπου. Θα το λέμε εμείς «Ευαγγέλιο θέσεων», το οποίο λέει ότι η υγεία των πνευμόνων και η προστασία, η πρόληψη των χρόνιων αναπνευστικών παθήσεων περνάει από τέσσερις βασικές συνιστώσες.
- Η μία είναι το κάπνισμα και τα καπνικά προϊόντα. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι το κάπνισμα είναι κάτι το οποίο δεν θα ήθελε κανένας να συζητήσει με τίποτα την τοξικότητά του, δεν αμφισβητείται αυτή. Για τα καπνικά προϊόντα έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας, ειδικά σε νέους ανθρώπους σαν μία συνήθεια. Μπορεί αυτή τη στιγμή να μην έχουμε όλα τα στοιχεία στα χέρια μας απέναντί τουςμ αλλά από την άλλη πλευρά έχουμε έμμεσα στοιχεία τα οποία δείχνουν τοξικότητα στους πνεύμονες. Κι αυτό που πρέπει να αποφύγουμε είναι να μην φτάσουμε στο σημείο να κάνουμε αυτό που κάναμε με το κάπνισμα, στο οποίο μετά από χρόνια αποδείξαμε την πολλαπλή τοξικότητά του και αρνητική του επίδραση, όταν στην αρχή λέγαμε «καθίστε να δούμε». Αυτό αποδείχθηκε τελικά πάρα πολύ επικίνδυνο και επιβλαβές μετά από τα χρόνια μελέτης, τα επιδημιολογικά που χρειάστηκε.
- Η δεύτερη συνιστώσα είναι το περιβάλλον, είναι η προστασία του περιβάλλοντος. Μιλήσατε για τις πυρκαγιές. Εγώ θα σας πω πόσο γρήγορα πρέπει να αντικαθιστούμε τις πηγές οξυγόνου και τις πηγές ενός θετικού για τους πνεύμονες περιβάλλοντος όταν υπάρχουν πυρκαγιές, ή μέσω της προστασίας από την κλιματική αλλαγή.
- Η τρίτη συνιστώσα σαν είναι το screening, δηλαδή το να κάνουμε προληπτικές εξετάσεις ώστε να αναδεικνύουμε ή να βρίσκουμε έγκαιρα νοσήματα. Θυμίζω το screening της αξονικής τομογραφίας χαμηλής δόσης για τον καρκίνο του πνεύμονα, δεν έχει περάσει ακόμα στην Ελλάδα. Υπάρχουν συζητήσεις, υπάρχει σχέδιο από την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία σε συνεργασία με την Ελληνική Θωρακοχειρουργική, Ακτινολογική και Ογκολογική Εταιρεία. Και από κει και πέρα το screening μπορεί να υπάρχει και σε άλλα νοσήματα. Το να πηγαίνει ένας καπνιστής, να κάνει μια σπειρομέτρηση για να βλέπει αν πραγματικά βρίσκεται σε κάποιο πρώιμο στάδιο χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας και να προσπαθήσει να προλάβει την εξέλιξή του είναι κι αυτό μέσα στο screening.
- Και η τέταρτη συνιστώα την οποία συζητήσαμε προηγουμένως είναι η διατροφή και ειδικά η παχυσαρκία, γιατί και προκαλεί περιοριστικό σύνδρομο στους πνεύμονες, που είναι σε κάποιες περιπτώσεις πολύ σοβαρό και χρειάζεται οξυγόνο ή υποστήριξη μη επεμβατικού μηχανικού αερισμού, δηλαδή ενός μηχανήματος που θα βοηθάει την αναπνοή μας αλλά και είναι ένας από τους κύριους παράγοντες που προκαλεί το λεγόμενο σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο που δεν είναι τίποτε άλλο παρά η διαταραχή της φυσιολογικής αρχιτεκτονικής του ύπνου με το σταμάτημα της αναπνοής και όλες τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει αυτό στο καρδιαγγειακό και στο αναπνευστικό σύστημα.
Σπουδαία τα νέα που μας είπατε για ακόμα μία φορά κύριε Λουκίδη. Κάθε φορά έχετε να μας πείτε κάτι για μία καινούργια μελέτη. Αν δεν θέλετε να συμπληρώσετε κάτι να σας ευχαριστήσουμε θερμά.
Εγώ σας ευχαριστώ πάρα πολύ για τη φιλοξενία και πιστεύω ότι την επόμενη χρονιά σαν Πνευμονολογική Εταιρεία θα βάλουμε σαν πρωταρχικό στόχο να περάσουμε αυτή την άποψη που συζητήσαμε σήμερα μαζί χωρίς να το ξέρετε κιόλας, τις στρατηγικές πρόληψης των χρόνιων αναπνευστικών νοσημάτων και της υγείας των πνευμόνων. Σας ευχαριστώ πολύ!
Πολύ ωραία! Και εμείς είμαστε εδώ να σας στηρίξουμε όπως πάντα. Ευχαριστούμε θερμά κύριε Λουκίδη για τα σημαντικά νέα που μας είπατε.
