Ουραγός στην ΕΕ των 27 είναι η Ελλάδα και στο ζήτημα της προώθησης της αυτοθεραπείας.
Της Νικολέτας Ντάμπου
Η σύγκριση με τις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) είναι πραγματικά απογοητευτική και προκαλεί ποικίλα ερωτηματικά και εύλογες απορίες, ιδίως, σε μια εποχή που η χώρα χειμάζεται από τη σφοδρότερη οικονομική κρίση στη μεταπολεμική εποχή. Είναι ευρέως αποδεκτό παγκοσμίως, σύμφωνα και με τη σχετική επιστημονική βιβλιογραφία, ότι η αυτοθεραπεία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη φροντίδα της υγείας του γενικού πληθυσμού στις σύγχρονες αναπτυγμένες οικονομίες. Τις τελευταίες δεκαετίες ιδίως, με τη βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης και τη διάχυση της γνώσης και της πληροφόρησης, η αυτοθεραπεία εξαπλώνεται ολοένα και περισσότερο, συμπληρώνοντας επιτυχώς τα συστήματα υγείας ανά τον κόσμο.
Η αξία της αυτοθεραπείας
Η αυτοθεραπεία περιλαμβάνει όλες τις δράσεις που οι άνθρωποι υλοποιούν προκειμένου να διατηρήσουν την καλή φυσική και ψυχική υγεία τους, να προλάβουν περιττούς κινδύνους για την υγεία, να φροντίσουν να αυτοθεραπεύσουν ασθένειες ήσσονος σημασίας και να διατηρήσουν ή να επαναφέρουν την υγεία και την ευημερία τους σε καλή κατάσταση π.χ. στο στάδιο της αποθεραπείας μετά από μια οξεία ασθένεια ή έξοδο από το νοσοκομείο.
Η ΕΕ έχει αναγνωρίσει την αξία της αυτοθεραπείας και το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει, προσφέροντας ώθηση στους πολίτες να γίνουν πιο δραστήριοι σε ό,τι αφορά στη θωράκιση της υγείας τους και παράλληλα να ελευθερώσει χρόνο από το ιατρικό προσωπικό, τον οποίο θα μπορούσε να αφιερώσει σε επείγοντα και σοβαρά περιστατικά, συμβάλλοντας στην αποσυμφόρηση του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει θέσει την αυτοθεραπεία στο επίκεντρο της νέας στρατηγικής του για τη διασφάλιση της προάσπισης της ατομικής υγείας και της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας των δημοσίων συστημάτων υγείας. Στην καρδιά του συγκεκριμένου στόχου βρίσκονται τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα (ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.) και η εξάπλωση της χρήσης τους ως κινητήριος δύναμη για την ανάπτυξη της αυτοθεραπείας.
Τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. βασικό όπλο της αυτοθεραπείας
Βασικό όπλο της αυτοθεραπείας για την αντιμετώπιση των κοινών ασθενειών και την πρόληψη σοβαρότερων είναι τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα. Τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. είναι απολύτως ασφαλή φαρμακευτικά σκευάσματα μη αποζημιούμενα από τα ασφαλιστικά ταμεία, τα οποία λόγω της σύνθεσης και του σκοπού τους έχουν εγκριθεί από τον ΕΟΦ για χρήση χωρίς την παρέμβαση ιατρού για τη διάγνωση και τη θεραπευτική αγωγή ή σε περίπτωση ανάγκης με τη συμβουλή φαρμακοποιού.
Ελληνική αναχρονιστική πραγματικότητα
Τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. στην Ελλάδα καταλαμβάνουν μόλις το 5-7% της εγχώριας αγοράς φαρμάκου έναντι 18% κατά μ.ο. στην Ευρώπη. Ειδικοί αναλυτές και παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν ότι η Ελλάδα δεν ακολουθεί τις διεθνείς εξελίξεις στον κλάδο, με αποτέλεσμα την πρόκληση στρεβλώσεων στην αγορά και την έγερση αναχωμάτων στη διάδοση της αυτοθεραπείας. Μόλις το 2006 θεσμοθετήθηκε η κατηγορία των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. στην Ελλάδα και μετά το πέρας 7 ετών εκκρεμούν ακόμη ζητήματα ύψιστης σημασίας, τα οποία αφενός προκαλούν στρεβλώσεις στην αγορά αναστέλλοντας την αναπτυξιακή δυναμική του κλάδου, αφετέρου εγείρουν εμπόδια στη συμβολή της αυτοθεραπείας μέσω των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. και στη χαλιναγώγηση της φαρμακευτικής δαπάνης. Οι οικονομολόγοι της υγείας υπογραμμίζουν ότι οι παρατηρούμενες στρεβλώσεις είναι αποτέλεσμα του υφιστάμενου αναχρονιστικού ρυθμιστικού πλαισίου.
Ως τροχοπέδη στην ενίσχυση της αυτοθεραπείας και την ανάπτυξη του κλάδου των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. στην Ελλάδα, σύμφωνα με τους ειδικούς αναλυτές, λειτουργεί ο επιβεβλημένος έλεγχος της διατίμησής τους. Πάγιο αίτημα του κλάδου είναι η πλήρης απελευθέρωση της διατίμησης των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε συνδυασμό με τη διεύρυνση της λίστας της συγκεκριμένης κατηγορίας φαρμακευτικών σκευασμάτων και την εισαγωγή νέων ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Άλλωστε τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. ως μη αποζημιούμενα φαρμακευτικά σκευάσματα δεν επιβαρύνουν τα συρρικνούμενα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων, αλλά αποτελούν έρεισμα στην προσπάθεια συγκράτησης της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης εν μέσω κρίσης.
Διεθνής εμπειρία
Σε διεθνές επίπεδο, η τάση που επικρατεί στα αναπτυγμένα κράτη είναι η απελευθέρωση της αγοράς των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Στην ΕΕ των 27, η Ελλάδα μαζί με τη Λετονία και την Τσεχία ανήκει στην ισχνή μειονότητα των χωρών που εξακολουθούν να επιβάλλουν ρυθμίσεις στην τιμή πώλησης των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., ενώ στην ΕΕ των 15 μόνο 2 χώρες μέλη, η Αυστρία και το Βέλγιο, ασκούν περιορισμένο έλεγχο τιμών. Ενδεικτικό στοιχείο της κατάστασης στην ελληνική αγορά, όπως αποκαλύπτουν τα στοιχεία του διεθνούς ινστιτούτου IMS Health, είναι ότι καταγράφεται στη χώρα η μικρότερη κατά κεφαλήν κατανάλωση μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων στην ΕΕ των 15, της τάξης των €26 ετησίως έναντι €64 κατά μ.ο. στη Δυτική Ευρώπη.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η διατίμηση των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. είναι ελεύθερη σε 24 χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το διεθνές ινστιτούτο IMS Health αποτιμά στο 21% το μερίδιο των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. επί των συνολικών πωλήσεων φαρμάκων στη Δυτική Ευρώπη έναντι 5-7% στην Ελλάδα, ενώ η δαπάνη για διαφήμιση των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. αγγίζει το 10% του τζίρου. Στις περισσότερες περιπτώσεις, μεταξύ των οποίων και στη γειτονική Ιταλία, οι αγορές απελευθερώθηκαν σταδιακά σε βάθος τριετίας. Η πλήρης απελευθέρωση προσφέρει κίνητρα στη φαρμακευτική βιομηχανία, ενθαρρύνει τις επενδύσεις και την καινοτομία και ευνοεί την εισαγωγή νέων φαρμακευτικών σκευασμάτων στην αγορά. Η διεθνής βιβλιογραφία έχει καλύψει εκτενώς τα ευεργετικά οφέλη για τη δημόσια υγεία και την οικονομία από την προώθηση της αυτοθεραπείας. Μελέτη, μάλιστα, που χρηματοδοτήθηκε από την αμερικανική Ένωση Καταναλωτών Προϊόντων Υγείας υποστηρίζει ότι για κάθε ένα δολάριο που δαπανάται για την αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., εξοικονομούνται 7 δολάρια από το Σύστημα Υγείας (Booz & Co (2012), The Value of OTC Medicine to the United States, Consumer Healthcare Products Association).
Δύναμη ανάσχεσης το ρυθμιστικό πλαίσιο
Το υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο περιορίζει τη διάδοση της αυτοθεραπείας και συνεπώς τη συμβολή της στον εξορθολογισμό και την αποτελεσματικότερη κατανομή της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, τη συνακόλουθη συγκράτηση των δημοσίων δαπανών και τα οφέλη που συνεπάγονται για το Εθνικό Σύστημα Υγείας, το Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης και τον ίδιο τον καταναλωτή-ασθενή εν τέλει. Τον Ιούνιο του 2013 αποφασίστηκε, τελικώς, η μετάβαση των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ σε καθεστώς προϊόντων με ανώτατο περιθώριο κέρδους, ένα θετικό βήμα, το οποίο, εντούτοις απέχει πολύ από το πάγιο αίτημα του κλάδου για απελευθέρωση της διατίμησής τους κατά τη συνήθη διεθνή πρακτική. Η καθυστέρηση στον εκσυγχρονισμό του ρυθμιστικού πλαισίου και συνεπώς στην προώθηση της αυτοθεραπείας μέσω της διάδοσης της χρήσης των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. δεν αποτελεί απλώς αποτυχία ευθυγράμμισης με τη διεθνή τάση στο συγκεκριμένο τομέα, αλλά, κυρίως, απώλεια των αναπτυξιακών ωφελειών για την οικονομία εν μέσω σφοδρής οικονομικής κρίσης.
Αναπτυξιακή συμβολή και οφέλη
Το διεθνές ινστιτούτο IMS Health εκτιμά ότι η σταδιακή πλήρης απελευθέρωση της διατίμησης των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε βάθος τετραετίας, θα διπλασιάσει το μέγεθος της αγοράς από €260 εκατ. το 2012 σε περισσότερα από €470 εκατ. το 2017 (τιμές χονδρικής). Σε τιμές λιανικής το όφελος θα αγγίξει τα €650 εκατ. Παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν ότι με την άρση των αντικινήτρων και την αναθέρμανση του ανταγωνισμού στην αγορά, θα δημιουργηθεί ευνοϊκό επιχειρηματικό κλίμα, το οποίο θα ενισχύσει το ενδιαφέρον των φαρμακευτικών εταιριών, εγχώριων και ξένων για επενδύσεις στον κλάδο των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Επιπρόσθετα, οικονομολόγοι της υγείας υποστηρίζουν ότι η διεύρυνση της αγοράς ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. και η ανάπτυξη της φαρμακευτικής επιχειρηματικότητας που θα επιφέρει η πλήρης απελευθέρωση της διατίμησης, θα τονώσει τα κρατικά έσοδα από σχετικές εισφορές και φόρους, συμβάλλοντας στην επίτευξη των μνημονιακών δεσμεύσεων με την επιτάχυνση της δημοσιονομικής προσαρμογής. Σημαντικά οφέλη θα υπάρξουν και για τα ασφαλιστικά ταμεία, όπως προκύπτει από σχετική συγκριτική μελέτη της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (Μανιαδάκης Ν., Μυλωνάς Αντ. & Μυλωνάς Χ. (2012), Η αυτοθεραπεία στην Ελλάδα και την Ευρώπη, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγεία). Η ενδεχόμενη επέκταση του καταλόγου ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. με φάρμακα που περιλαμβάνονται στις αντίστοιχές λίστες 7 τουλάχιστον κρατών μελών της ΕΕ, δύναται να εξοικονομήσει τουλάχιστον €150 εκατ. από την κοινωνική ασφάλιση. Παράλληλα, δύναται να επιφέρει κέρδος παραγωγικότητας περίπου €80 εκατ., καθώς πολλές από τις επισκέψεις σε ιατρούς γίνονται στο ωράριο εργασίας των εργαζόμενων, οι οποίοι λαμβάνουν άδεια για αυτό το λόγο.
Οφέλη για τον καταναλωτή
Ειδικοί αναλυτές τονίζουν ότι και ο ίδιος ο καταναλωτής θα ωφεληθεί με την προώθηση της αυτοθεραπείας από την αύξηση των επιλογών μέσω νέων φαρμακευτικών σκευασμάτων που θα κυκλοφορήσουν στην αγορά. Ο καταναλωτής πλέον είναι πολύ πιο μορφωμένος και ευαισθητοποιημένος σε ζητήματα διαχείρισης της υγείας σε σχέση με το παρελθόν. Επιθυμεί να συμμετέχει περισσότερο ενεργά στην λήψη αποφάσεων για τα θέματα της υγείας του και αναμένει να επωφεληθεί από την ανάπτυξη της ιατρικής τεχνολογίας, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες για τη διασφάλιση της υγείας του μέσω της πρόληψης και τη διατήρηση αυξημένης ενεργητικότητας και δραστηριότητας κατά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του μέσω της συντήρησης και ενίσχυσης των φυσικών δυνατοτήτων του. Τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. αποτελούν το βασικό σύμμαχό του σε αυτήν την προσπάθεια.
Η υπεύθυνη αυτοθεραπεία, όπως υπογραμμίζουν ειδικοί του χώρου της υγείας, προϋποθέτει την έγκυρη και έγκαιρη, κατά το δυνατόν, αυτοδιάγνωση των συμπτωμάτων και την αυτοχορήγηση των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., και άρα ο πολύ καλά πληροφορημένος καταναλωτής-ασθενής αποτελεί προαπαιτούμενο. Θα πρέπει, δηλαδή, ο καταναλωτής-ασθενής να είναι σε θέση να αναγνωρίζει τα συμπτώματα για τα οποία ενδείκνυται η αυτοθεραπεία, να μπορεί να επιλέξει τα κατάλληλα φαρμακευτικά σκευάσματα που θα εξαλείψουν τα συμπτώματα και να κατανοεί τις εσώκλειστες οδηγίες σχετικά με την ενδεδειγμένη δοσολογία και τη διάρκεια λήψης τους. Συνεπώς, η ολοκληρωμένη ενημέρωση και η αναζήτηση εξειδικευμένης πληροφόρησης αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ για την επιτυχή έκβαση της αυτοθεραπείας. Σε αυτό το πλαίσιο, ο φαρμακοποιός διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην καθοδήγηση του καταναλωτή-ασθενούς, καθώς δρα ως πληροφοριοδότης, προμηθευτής φαρμάκων, εκπαιδευτής και επόπτης, ως συνεργάτης και προαγωγός της υγείας.
Συγκράτηση τιμών
Ο ανταγωνισμός στην αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., όπως επισημαίνουν οικονομολόγοι της υγείας, αλλά και όπως καταδεικνύει η διεθνής εμπειρία, αναμένεται να δράσει αποτελεσματικά, συγκρατώντας τις τιμές των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε χαμηλό επίπεδο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα χωρών αποτελούν η Ολλανδία και η Νορβηγία, όπου η πλήρης απελευθέρωση της διατίμησης των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. στην πρώτη περίπτωση οδήγησε στην πτώση τους, ενώ στη δεύτερη περίπτωση οι αυξήσεις των τιμών των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. κινήθηκαν στο επίπεδο του πληθωρισμού.
Με τη χώρα να κυνηγά εναγωνίως το τρένο της ανάπτυξης για να διαφύγει της συνεχιζόμενης για έκτο χρόνο ύφεσης, είναι πραγματικά αξιοπερίεργο πώς εξακολουθεί να παραμένει ουραγός στην ανάπτυξη της αυτοθεραπείας, ενός κλάδου, ο οποίος έχει πολλά να προσφέρει στην ελληνική οικονομία, το Εθνικό Σύστημα Υγείας, το Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης και τον ίδιο τον καταναλωτή-ασθενή, αν αφεθεί ελεύθερος από επιζήμιες μορφές κρατικού παρεμβατισμού.
Ακολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
