Όταν το άγχος μας αυξάνεται και αρχίζει να επηρεάζει την καθημερινότητά μας, συχνά γίνεται δύσκολο να συνδεθούμε και να επικοινωνήσουμε με τους άλλους ανθρώπους. Ποια είναι όμως η διαφορά μεταξύ ενός ντροπαλού ή εσωστρεφούς ανθρώπου, και ενός ανθρώπου που έχει κοινωνικό άγχος; Πώς αντιμετωπίζεται το κοινωνικό άγχος;
Κοινωνικό άγχος ή εσωστρέφεια;
Από τη στιγμή που ο όρος “κοινωνική φοβία” εμφανίστηκε στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-III) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας το 1980, υπήρξε σύγχυση ως προς τις διαφορές ανάμεσα στη «συστολή» ή «ντροπαλότητα» από τη μία, και τη «διαταραχή κοινωνικού άγχους» (πρώην «κοινωνική φοβία»).
Πρόσφατες έρευνες στον τομέα της ψυχολογίας έρχονται να απαντήσουν σε όλα τα παραπάνω, διευκρινίζοντας ότι το να είναι κάποιος ντροπαλός ή εσωστρεφής αποτελεί χαρακτηριστικό προσωπικότητας, και διαφέρει από το κοινωνικό άγχος.
Πολλοί άνθρωποι που είναι ντροπαλοί δεν έχουν τα ίδια αρνητικά συναισθήματα και συμπτώματα που συνοδεύουν την διαταραχή κοινωνικού άγχους. Ζουν, εργάζονται, αλληλεπιδρούν κανονικά, χωρίς να βλέπουν τη συστολή ως κάτι αρνητικό που εμποδίζει την καθημερινότητά τους. Αν και αρκετοί άνθρωποι με κοινωνικό άγχος μπορεί να είναι ντροπαλοί ή εσωστρεφείς, η συστολή δεν αποτελεί προϋπόθεση για να λάβει κάποιος τη διάγνωση της διαταραχής. Από την άλλη, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που υποφέρουν από το κοινωνικό τους άγχος, με αποτέλεσμα να αποφεύγουν κοινωνικές καταστάσεις ή να τις υπομένουν με μεγάλη δυσκολία ή φόβο, αλλά εάν δεν είχαν τη συγκεκριμένη διαταραχή μπορεί να απολάμβαναν την προσοχή και το ενδιαφέρον σε μια κοινωνική αλληλεπίδραση ή να ήταν περισσότερο εξωστρεφείς. Όπως συμβαίνει με αρκετές διαταραχές, έτσι και στην περίπτωση του άγχους φαίνεται ότι όλοι οι άνθρωποι κινούμαστε πάνω σε ένα συνεχές, με την διαταραχή κοινωνικού άγχους να βρίσκεται στο άκρο.
Τι είναι η διαταραχή κοινωνικού άγχους;
Τα άτομα με κοινωνικό άγχος, βιώνουν έντονο φόβο ή άγχος για μία ή περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις, κατά τις οποίες είναι πιθανή η αξιολόγηση και η κριτική από άλλους ανθρώπους. Τέτοιες καταστάσεις περιλαμβάνουν το να μιλήσει κάποιος μπροστά σε κοινό, να εκτελέσει κάποια δραστηριότητα μπροστά σε κόσμο, ή πιο μικρές καταστάσεις όπως το να κάνει ψιλή κουβέντα σε μια παρέα ή να φλερτάρει με κάποιον/α. Τα άτομα που έχουν κοινωνικό άγχος φοβούνται ότι θα εκδηλώσουν συμπτώματα άγχους (π.χ. θα έχουν εφίδρωση, τρέμουλο κλπ.) ή θα συμπεριφερθούν με έναν τρόπο που θα τους φέρει σε αμηχανία ή θα προκαλέσει την αρνητική κριτική των υπολοίπων. Για παράδειγμα, κάποιος που φοβάται ότι θα ιδρώσει μέσα στο πλήθος είναι πιθανό να αποφύγει να χαιρετήσει με χειραψία κάποιον, ενώ κάποιος που ανησυχεί ότι θα τρέμουν τα χέρια του, πιθανότατα θα αποφύγει να φάει, να πιει ή να γράψει μπροστά σε τρίτους. Με την ίδια λογική, κάποιος που σκέφτεται ότι θα πει κάτι ανόητο ή θα κάνει σαρδάμ και θα γίνει ρεζίλι, αποφεύγει να μιλήσει σε μία παρέα ή να ξεκινήσει μια κουβέντα.
Πώς αντιμετωπίζεται;
Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (ΓΣΘ) αποτελεί την πιο τεκμηριωμένη και αποτελεσματική θεραπεία για τη διαταραχή κοινωνικού άγχους. Μέσα από τη συγκεκριμένη θεραπεία, μαθαίνει κανείς να αναγνωρίζει και να τροποποιεί τα δυσλειτουργικά μοτίβα σκέψης που συντηρούν το άγχος και την αποφευκτική συμπεριφορά, ενώ ταυτόχρονα εξοικειώνεται σταδιακά μέσω της έκθεσης, με καταστάσεις που του προκαλούν άγχος. Η εκμάθηση τεχνικών διαχείρισης του άγχους, όπως η μυϊκή χαλάρωση ή η διαφραγματική αναπνοή, αλλά και η εξάσκηση των κοινωνικών δεξιοτήτων, σε συνδυασμό με τη θεραπεία έκθεσης βοηθούν άμεσα και αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση του κοινωνικού άγχους. Σε περιπτώσεις πολύ έντονου κοινωνικού άγχους, συχνά συνίσταται συνδυασμός φαρμακοθεραπείας και γνωστικής συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας για καλύτερα αποτελέσματα.
Δείτε το βίντεο:
