Οι συνήθειες είναι σαν συντομεύσεις για τον εγκέφαλό μας. Μόλις σχηματίσουμε μια συνήθεια —ας πούμε, να φοράμε ζώνη κάθε φορά που μπαίνουμε σε ένα αυτοκίνητο— η συμπεριφορά γίνεται σχεδόν αυτόματη στο σωστό πλαίσιο. Αλλά ο σχηματισμός συνήθειας δεν είναι πάντα ευλογία. Το ίδιο νευρωνικό κύκλωμα που μας βοηθά να δούμε τι βρίσκεται κάτω από τις διαταραχές υπερφαγίας, σύμφωνα με μια νέα μελέτη από ερευνητές και συνεργάτες του Stanford Medicine.
Χρησιμοποιώντας απεικόνιση εγκεφάλου, οι ερευνητές είδαν διαφορές στο νευρικό κύκλωμα που προάγει το σχηματισμό συνήθειας σε άτομα με διαταραχές υπερφαγίας, που περιλαμβάνει την κατανάλωση υπερβολικών ποσοτήτων φαγητού σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι διαφορές ήταν πιο έντονες σε εκείνους με πιο σοβαρές διαταραχές. Το συνηθισμένο στοιχείο αυτών των καταστάσεων, λένε οι ερευνητές, θα μπορούσε να είναι μέρος του λόγου που είναι τόσο δύσκολο να αντιμετωπιστούν.
“Μια συνήθεια είναι ένας μαθημένος συσχετισμός. Ίσως αρχικά η συμπεριφορά άρχισε να επιτυγχάνει έναν στόχο, αλλά τελικά το έχεις κάνει τόσες φορές που κάνεις τη δράση χωρίς να σκέφτεσαι το αποτέλεσμα”, είπε ο Allan Wang, ένας φοιτητής ιατρικής στο Stanford. Σχολή Ιατρικής και κύριος συγγραφέας της μελέτης, η οποία δημοσιεύθηκε στις 29 Μαρτίου στο Science Translational Medicine.
Παρακολούθηση της συνήθειας
Οι διαταραχές υπερφαγίας φαίνεται να έχουν τα χαρακτηριστικά των συνηθειών. Τα επεισόδια μπορεί να προκληθούν από το πλαίσιο, είτε εξωτερικά, όπως η μυρωδιά του φαγητού ή μια δελεαστική διαφήμιση, είτε εσωτερικά, όπως συναισθήματα λύπης ή απογοήτευσης. Τα άτομα με αυτές τις διαταραχές αναφέρουν επίσης ότι αισθάνονται απώλεια ελέγχου στη συμπεριφορά, κάτι που συμβαίνει σε δυσπροσαρμοστικές συνήθειες που κυμαίνονται από το δάγκωμα των νυχιών μέχρι τον εθισμό στα ναρκωτικά. Δεν ήταν γνωστό, ωστόσο, εάν αυτές οι διαταραχές προήλθαν από το νευρικό κύκλωμα των συνηθειών.
Για να το ανακαλύψουν, οι ερευνητές ανέλυσαν αρχικά μαγνητικές τομογραφίες από το Human Connectome Project, ένα εγχείρημα μεγάλης κλίμακας, που χρηματοδοτείται από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας, για να χαρτογραφήσει τα κυκλώματα του εγκεφάλου που διέπουν τις συμπεριφορές. Εστίασαν σε μια περιοχή που ονομαζόταν ραβδωτό σώμα, που προηγουμένως εμπλέκονταν σε συνήθειες, και σε ένα συγκεκριμένο τμήμα του ραβδωτού σώματος, το οποίο συνδέεται με τις περιοχές του εγκεφάλου που διέπουν την αίσθηση και την κίνηση. Με βάση αυτές τις συνδέσεις, υπέθεσαν ότι το αισθητικοκινητικό πουταμέν θα ήταν το κλειδί για τη συνήθη συμπεριφορά.
Στη συνέχεια, οι ερευνητές συνέλεξαν δεδομένα fMRI, που μετρά την εγκεφαλική δραστηριότητα, από 34 άτομα που είχαν διαγνωστεί με διαταραχή υπερφαγίας και από 22 υγιείς μάρτυρες. Όλες οι συμμετέχουσες ήταν γυναίκες. Απάντησαν σε ερωτήσεις σχετικά με τη συχνότητα των υπερφαγιών τους και κατά πόσον οφείλονταν σε εξωτερικούς ή εσωτερικούς παράγοντες.
Σε σύγκριση με τους υγιείς μάρτυρες, τα άτομα με διαταραχές υπερφαγίας είχαν αξιοσημείωτες διαφορές στις νευρωνικές συνδέσεις του αισθητηριοκινητικού πετάμου με διάφορες περιοχές του εγκεφάλου – επιβεβαιώνοντας την υπόθεση των ερευνητών. Είχαν ισχυρότερες συνδέσεις με τον κινητικό φλοιό, ο οποίος εμπλέκεται στην κίνηση, και τον τροχιακό μετωπιαίο φλοιό, που εμπλέκεται στην αξιολόγηση της αξίας της ανταμοιβής, όπως το πόσο καλή γεύση έχει ένα φαγητό. Είχαν πιο αδύναμες συνδέσεις με τον πρόσθιο περιφερικό φλοιό, ο οποίος ρυθμίζει τον αυτοέλεγχο.
Διακοπή κακών συνηθειών
Περαιτέρω μελέτες απεικόνισης αποκάλυψαν ότι οι ασθενείς με πιο αλλαγμένο κύκλωμα συνήθειας είχαν επίσης λιγότερη δέσμευση ντοπαμίνης ή ευαισθησία στην ντοπαμίνη, σε αυτές τις περιοχές του εγκεφάλου. Αυτό υποδηλώνει έναν μηχανισμό που κρύβεται πίσω από αυτές τις ανωμαλίες: Το αισθητικοκινητικό πουταμένιο χρησιμοποιεί ντοπαμίνη, έναν νευροδιαβιβαστή, για να επικοινωνήσει με τον φλοιό, έτσι οι αλλαγές στην ευαισθησία στην ντοπαμίνη μπορούν να αλλάξουν αυτές τις συνδέσεις, είπε ο Wang. Και η μειωμένη ευαισθησία στην ντοπαμίνη μπορεί να προκύψει από παρατεταμένα υψηλά επίπεδα ντοπαμίνης κατά την επανειλημμένη έκθεση σε ανταποδοτικά ερεθίσματα.
«Τα ευρήματά μας υποδεικνύουν ότι όσο περισσότερη έκθεση σε ντοπαμίνη είχαν αυτοί οι ασθενείς στο πλαίσιο της υπερφαγίας, τόσο πιο αλλοιωμένη είναι η συνολική συνήθεια του κυκλώματος τους», είπε. Είναι πιθανό ότι το κύκλωμα της συνήθειας είναι επίσης ένας παράγοντας εθισμού και άλλων ψυχιατρικών διαταραχών, είπε ο Wang. Η κατανόηση του πώς οι νευρωνικές συνδέσεις στραβώνουν σε αυτές τις συνθήκες θα μπορούσε να καθοδηγήσει στοχευμένες θεραπείες, όπως η βαθιά διέγερση του εγκεφάλου, η οποία χρησιμοποιεί ηλεκτρικά ρεύματα που εφαρμόζονται στον εγκέφαλο για να αλλάξει τη νευρική δραστηριότητα.
«Πιστεύω ότι υπάρχει επίσης κάποιο ψυχικό όφελος για τους ασθενείς στο να μπορούν να επαναπροσδιορίσουν αυτές τις συμπεριφορές ως ρίζες στη συνήθεια», είπε ο Wang. “Οι διατροφικές διαταραχές δεν είναι λάθος της προσωπικότητάς τους. Σχετίζονται με σωματικές αλλαγές στον εγκέφαλο.” Το αν τα άτομα με διαταραχές υπερφαγίας είναι περισσότερο διατεθειμένα προς άλλες συνήθειες, καλές ή κακές, είναι ένα ανοιχτό ερώτημα. «Αλλά είναι ενδιαφέρον να το σκεφτούμε», είπε.