Ο Hardo Fischer αποκλειστικά στο healthweb: Η γονιδιακή θεραπεία εισάγει νέο θεραπευτικό πρότυπο στην Ιατρική

‘’ Η γονιδιακή θεραπεία εισάγει ένα νέο θεραπευτικό πρότυπο στην Ιατρική και  ακολούθως στις πολιτικές αποζημίωσής της από τα συστήματα υγείας. ‘’ λέει ο Hardo Fischer, Medical Director Novartis Gene Therapies, στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στο healthweb και την Νικολέτα Ντάμπου .

Ο κ. Fischer εξηγεί ότι η γονιδιακή θεραπεία χορηγείται εφάπαξ, μέσω μίας μόνο δόσης, και δεν απαιτεί περαιτέρω επιβάρυνση του συστήματος υγείας. Ως εκ τούτου, χρειάζεται να διαμορφωθεί ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την υποδοχή των νέων, καινοτόμων, εφάπαξ θεραπειών από τα κατά τόπους ασφαλιστικά συστήματα υγείας, και η Novartis Gene Therapies είναι πρόθυμη να συνεισφέρει με την εμπειρία της προς αυτήν την κατεύθυνση.

Παράλληλα, μέσα από την συνέντευξη μας, με τον Medical Director Novartis Gene Therapies αναδεικνύεται το πλεονέκτημα της Ελλάδας να διαθέτει έναν ικανό αριθμό εξειδικευμένων Παιδονευρολογικών κέντρων, που υπάρχουν  διάσπαρτα σε όλη την Ελλάδα, έτσι ώστε κάθε νεογνό που νοσεί να έχει εύκολη πρόσβαση σε εξειδικευμένη υποστήριξη και θεραπεία, όπως μας είπε.

Τι σημαίνει σπάνια ασθένεια; Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στις σπάνιες και τις εξαιρετικά σπάνιες ασθένειες;

 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ορίζει μια ασθένεια ως σπάνια όταν προσβάλλει λιγότερα από 1 στα 2.000 άτομα του γενικού πληθυσμού. Όταν η επίπτωση είναι ακόμα χαμηλότερη, τότε γίνεται λόγος για μια εξαιρετικά σπάνια ασθένεια. Μια εξαιρετικά σπάνια ασθένεια ταξινομείται ότι προσβάλλει ένα άτομο σε πενήντα χιλιάδες ή λιγότερα.Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της EURORDIS, υπάρχουν πάνω από 6.000 σπάνιες ασθένειες, οι οποίες επηρεάζουν σήμερα το 3,5% – 5,9% του παγκόσμιου πληθυσμού, και κατ’ αναλογία περίπου 30 εκ. άτομα στην Ευρώπη.

Οι σπάνιες ασθένειες χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλία συμπτωμάτων και σημείων που διαφέρουν όχι μόνο από πάθηση σε πάθηση, αλλά και από ασθενή σε ασθενή που πάσχει από την ίδια νόσο.Όπως μπορεί να παρατηρηθεί και σε κοινές σοβαρές ασθένειες, η ποιότητα ζωής ενός ατόμου που ζει με μια σπάνια ασθένεια επηρεάζεται από την έλλειψη ή την απώλεια αυτονομίας λόγω των χρόνιων, προοδευτικών, εκφυλιστικών και συχνά απειλητικών για τη ζωή πτυχών της νόσου. Παρόλα αυτά, λόγω της σπανιότητάς τους, η ιατρική γνώση κι έρευνα είναι συνήθως περιορισμένες κι οι υπηρεσίες φροντίδας ανεπαρκείς. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να πει κανείς ότι είναι τα… ορφανά των συστημάτων υγείας…Είναι συχνό το φαινόμενο, σχετικά κοινά συμπτώματα να κρύβουν τις υποκείμενες σπάνιες ασθένειες και να οδηγούν σε λανθασμένη διάγνωση κι ως εκ τούτου σε καθυστέρηση της θεραπείας. Συχνά, όμως, δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία με συνέπεια να εντείνεται η οδύνη και η ταλαιπωρία των ασθενών και των οικογενειών τους.

Οι επιστήμονες έχουν εργαστεί πολύ εντατικά για την ανάπτυξη γονιδιακών θεραπειών τις τελευταίες δεκαετίες. Για ποιες σπάνιες ασθένειες γίνεται τώρα πραγματικότητα και σε ποιους ασθενείς απευθύνεται η εταιρεία σας;

Οι γονιδιακές θεραπείες περιέχουν γονίδια που οδηγούν σε θεραπευτικό, προφυλακτικό ή διαγνωστικό αποτέλεσμα εισάγοντας αυτά τα «ανασυνδυασμένα» γονίδια στο σώμα, συνήθως για τη θεραπεία ενός εύρους ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων γενετικών διαταραχών, καρκίνου ή μακροχρόνιων ασθενειών.

Πράγματι, η έρευνα για το συγκεκριμένο πεδίο έχει ιστορία αρκετών δεκαετιών, με ορόσημο την πρώτη μεταφορά γονιδίων που εγκρίθηκε σε ανθρώπους το 1989, στις ΗΠΑ. Έκτοτε, βλέπουμε μια συνεχή πρόοδο σε αυτό το συναρπαστικό πεδίο, η οποία έχει επιταχυνθεί τα τελευταία χρόνια, οδηγώντας στην ανάπτυξη γονιδιακών θεραπειών σε διάφορα θεραπευτικά πεδία, όπως αυτά της οφθαλμολογίας, της αιματολογίας και της νευρολογίας.

Η Novartis Gene Therapies ανέπτυξε την πρώτη γονιδιακή θεραπεία για τη Νωτιαία Μυϊκή Ατροφία (Spinal Muscular Atrophy – SMA), κατά την οποία ένας ιός χρησιμοποιείται ως όχημα μεταφοράς του κρίσιμου γενετικού υλικού σε στοχευμένα κύτταρα, όπως εν προκειμένω οι κινητικοί νευρώνες.

Ανάλογες γονιδιακές θεραπείες βρίσκονται υπό ανάπτυξη από τη Novartis Gene Therapies και για άλλες σπάνιες νόσους, όπως το σύνδρομο Rett και η αταξία του Friedreich, οι οποίες ευελπιστούμε να είναι διαθέσιμες μέσα στα επόμενα χρόνια.

Οι ασθενείς έχουν εύκολη πρόσβαση στις θεραπείες της Novartis Gene Therapies;

Η Novartis Gene Therapies καταβάλλει κάθε προσπάθεια που απαιτείται για να εγκριθούν οι γονιδιακές θεραπείες από διάφορους οργανισμούς, καθώς και τις κατά τόπους ρυθμιστικές αρχές.Επιπλέον, εστιάζει στο να συνάπτει συμφωνίες προκειμένου να έχει τη γονιδιακή θεραπεία για την SMA διαθέσιμη στους ασθενείς από την πρώτη ημέρα. Πρόκειται για συμφωνίες πρόσβασης πριν από την επίσημη αποζημίωση, που έχουν στόχο να δώσουν στους ασθενείς την ευκαιρία να λάβουν την απαραίτητη γι’ αυτούς γονιδιακή θεραπεία το συντομότερο δυνατό.

Η γονιδιακή θεραπεία για την SMA εγκρίθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο το Μάιο του 2020, και έχουμε ήδη υποβάλλει τα απαιτούμενα αιτήματα τιμολόγησης και αποζημίωσης για την Ελλάδα. Εδώ θα πρέπει να σημειώσω, ωστόσο, ότι η γονιδιακή θεραπεία εισάγει ένα νέο θεραπευτικό πρότυπο στην Ιατρική, κι ακολούθως στις πολιτικές αποζημίωσής της από τα συστήματα υγείας.Η γονιδιακή θεραπεία χορηγείται εφάπαξ, μέσω μίας μόνο δόσης, και δεν απαιτεί περαιτέρω επιβάρυνση του συστήματος υγείας, σε αντίθεση με τα παραδοσιακά θεραπευτικά πρότυπα που αφορούν σε χρόνια θεραπευτική αγωγή καθ’ όλη τη ζωή των ασθενών.Ως εκ τούτου, χρειάζεται να διαμορφωθεί ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την υποδοχή των νέων, καινοτόμων, εφάπαξ θεραπειών από τα κατά τόπους ασφαλιστικά συστήματα υγείας και στη Novartis Gene Therapies είμαστε πρόθυμοι να συνεισφέρουμε με την εμπειρία μας προς αυτήν την κατεύθυνση.

 Μιλήστε μας, για τις θεραπείες αντικατάστασης γονιδίων. Πώς λειτουργούν;

Η θεραπεία αντικατάστασης γονιδίων είναι ένας απλός αλλά ιδιοφυής τρόπος αντιμετώπισης σοβαρών, χρόνιων μονογενετικών ασθενειών, χωρίς να μεταβάλλεται το υπάρχον γονιδίωμα.Μία τέτοια ασθένεια είναι η Νωτιαία Μυϊκή Ατροφία (SMA), μια σπάνια και ολέθρια γενετική ασθένεια, που οδηγεί σε προοδευτική μυϊκή αδυναμία, παράλυση και, αν αφεθεί χωρίς θεραπεία στην πιο σοβαρή μορφή της, οδηγεί σε μόνιμη αναπνευστική υποστήριξη ή και τον θάνατο.Τα παιδιά με SMA δεν έχουν μια βασική πρωτεΐνη που εμπλέκεται στην ανάπτυξη, ομαλή λειτουργία και επιβίωση των κινητικών νευρώνων τους. Αυτό σημαίνει ότι επέρχεται μη αναστρέψιμη απώλεια των κινητικών νευρώνων, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τη μυϊκή λειτουργία. Η ασθένεια επηρεάζει λειτουργίες των μυών, όπως το περπάτημα, το κάθισμα, η ομιλία και ακόμη η κατάποση και η αναπνοή.

Η λογική της γονιδιακής θεραπείας για την SMA είναι η εξής:

• Η νόσος εκδηλώνεται εξαιτίας της έλλειψης ή της μετάλλαξης ενός γονιδίου, το οποίο κανονικά θα ήταν υπεύθυνο για την παραγωγή μιας απαραίτητης πρωτεΐνης.
• Ένας ιός επιλέγεται ως διαβιβαστής, λόγω της ικανότητάς του να εισέρχεται σε συγκεκριμένα κύτταρα στόχους.
• Ένα νέο λειτουργικό αντίγραφο του γονιδίου, που λείπει ή είναι ελαττωματικό, εισάγεται μέσα στον διαβιβαστή, ο οποίος ενεργεί ως φορέας που μεταφέρει και απελευθερώνει το λειτουργικό γονίδιο μέσα στα κύτταρα στόχους του ασθενούς.
• Στη συνέχεια ο διαβιβαστής αυτός χορηγείται εφάπαξ στον ασθενή και εισέρχεται στα κύτταρα, επιτρέποντας έτσι στο νέο λειτουργικό γονίδιο να εισαχθεί στον πυρήνα των κυττάρων.
• Με το νέο γονίδιο στη σωστή θέση, τα κύτταρα ξεκινούν να παράγουν την απαραίτητη πρωτεΐνη, εν δυνάμει καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής τους ασθενούς.

Υπάρχουν μέτρα πρόληψης ή έγκαιρης ανίχνευσης της Νωτιαίας Μυϊκής Ατροφίας (SMA);

Σύμφωνα με τις διεθνείς στατιστικές 1 στα 54 άτομα του γενικού πληθυσμού είναι φορέας του γενετικού ελαττώματος που προκαλεί την SMA, η οποία έχει 25% πιθανότητα εκδήλωσης εφόσον και οι δυο γονείς ενός παιδιού είναι φορείς. Αυτή τη στιγμή η προσοχή της ιατρικής κοινότητας εστιάζεται στην έγκαιρη διάγνωση, η οποία είναι υψίστης σημασίας, καθώς όσο πιο έγκαιρα αυτή τεθεί, τόσο πιο άμεσα χορηγείται η κατάλληλη θεραπεία και περιορίζεται η μη αναστρέψιμη βλάβη στους κινητικούς νευρώνες των νεογνών.

Ο καλύτερος τρόπος να επιτευχθεί αυτό είναι μέσα από ένα γενικευμένο πρόγραμμα νεογνικού ελέγχου για την SMA, το οποίο έχει ήδη εφαρμοστεί πιλοτικά σε ορισμένες περιοχές της Γερμανίας, του Βελγίου και της Ισπανίας – παράλληλα, στις ΗΠΑ, το 68% του πληθυσμού καλύπτεται από το νεογνικό έλεγχο – δίνοντας την ευκαιρία για μια πρώιμη θεραπευτική παρέμβαση πριν τη σοβαρή κλινική εκδήλωση της νόσου και τη μη αναστρέψιμη βλάβη.Την ένταξη της SMA στα εθνικά προγράμματα ελέγχου νεογνών σε όλη την Ευρώπη προωθεί δυναμικά ο οργανισμός SMA–Europe, μια πρωτοβουλία την οποία η Novartis Gene Therapies στηρίζει πλήρως.

Πόσοι ασθενείς με SMA βρίσκονται στην Ελλάδα και τι θεραπευτικές επιλογές έχουν;

Η Ελλάδα είναι μια σύγχρονη και ανοιχτή κοινωνία, στην οποία παρατηρείται επίπτωση της νόσου, παρόμοια με αυτή που περιγράφεται στη διεθνή βιβλιογραφία για την Ευρώπη, δηλαδή 1 νεογνό με SMA για κάθε 10.000 γεννήσεις.Αυτό μεταφράζεται σε περίπου 8 με 10 νέα περιστατικά SMA ετησίως για την Ελλάδα, εκ των οποίων το 50% αφορά στον Τύπο 1 της νόσου, που είναι και ο σοβαρότερος, αφού αν αφεθεί χωρίς θεραπεία πιθανότατα θα έχει ως αποτέλεσμα το θάνατο πριν τη συμπλήρωση του δεύτερου έτους της ηλικίας. Αναφορικά με τα υπόλοιπα περιστατικά, αναμένεται ότι το 25% θα αφορά τον Τύπο 2 της νόσου, το 20% το Τύπο 3 και ένα 5% τον Τύπο 4.

Αναφορικά με τον επιπολασμό της νόσου, δηλαδή το συνολικό αριθμό των ασθενών με SMA, βάσει των επιδημιολογικών δεδομένων, που δημοσιευθήκαν σχετικά πρόσφατα από το Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, εκτιμάται ότι στην Ελλάδα εντοπίζονται περίπου 162 ασθενείς με όλους τους Τύπους της νόσου. Φυσικά αυτά τα δεδομένα μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου και τις θεραπευτικές εξελίξεις.Όσον αφορά τις θεραπευτικές επιλογές των Ελλήνων ασθενών, αυτή τη στιγμή  υπάρχουν δυο εγκεκριμένες θεραπείες στην Ευρώπη. Η πρώτη αφορά στη δια βίου χορήγηση θεραπείας, η οποία επιτρέπει σε ένα δεύτερο, υποστηρικτικό γονίδιο, το SMN2, να παράγει ποσότητα της πρωτεΐνης που λείπει, ανακουφίζοντας τα συμπτώματα της νόσου.Η δεύτερη αποτελεί μια γονιδιακή θεραπεία που έχει αναπτύξει η Novartis Gene Therapies, η οποία χορηγείται εφάπαξ κι αντιμετωπίζει την υποκείμενη αιτία της νόσου, αντικαθιστώντας τη λειτουργία του απόντος ή ελαττωματικού γονιδίου, με ένα νέο, λειτουργικό αντίγραφο του γονιδίου αυτού. Έτσι, αποκαθίσταται η λειτουργία της πρωτεΐνης και δύναται να σταματήσει η απώλεια κινητικών νευρώνων.

Υπάρχουν κέντρα αριστείας- εξειδικευμένοι ιατροί στην Ελλάδα που αντιμετωπίζουν αυτές τις σπάνιες ασθένειες;

Ναι, η Ελλάδα έχει την τύχη να διαθέτει έναν ικανό αριθμό εξειδικευμένων Παιδονευρολογικών κέντρων, τα οποία διευθύνονται από ειδικούς με μεγάλη εμπειρία στη θεραπεία και υποστήριξη παιδονευρολογικών παθήσεων, όπως η SMA. Αυτά τα κέντρα είναι διάσπαρτα σε όλη την Ελλάδα, έτσι ώστε κάθε νεογνό που νοσεί να έχει εύκολη πρόσβαση σε εξειδικευμένη υποστήριξη και θεραπεία.

Χρήστος Δάκας: Η Novartis Gene Therapies φιλοδοξεί να γίνει η κορυφαία εταιρεία ανάπτυξης γονιδιακών θεραπειών

AveXis:Έγκριση θεραπείας ασθενών με νωτιαία μυϊκή ατροφία

Νωτιαία Μυϊκή Ατροφία SMA : Νέα ευρωπαϊκή συμμαχία για διαγνωστικό έλεγχο νεογνών