Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι μία από τις πιο επιθετικές μορφές καρκίνου και σήμερα είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε πρόοδος – σε μοριακό επίπεδο – στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αναπτύσσεται αυτός ο καρκίνος. Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου και γενετικές μεταβολές παίζουν επίσης ρόλο στη γένεση αυτού του καρκίνου.
Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cancer Cell, ομάδα ερευνητών από την ιατρική σχολή του πανεπιστημίου της Βιέννης (MedUni), υπό την Jelena Todoric και τον μοριακό βιολόγο Michael Karin, από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο, ήταν σε θέση να αποδείξουν ότι η διαταραγμένη κυτταρική αυτοφαγία μπορεί να αποτελέσει πρόδρομο για αυτές τις γενετικές αλλαγές. Περίπου 1.500 άτομα ετησίως αναπτύσσουν καρκίνο του παγκρέατος στην Αυστρία, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 4% όλων των κακοήθων καρκίνων.
Αρχικά, ο καρκίνος του παγκρέατος είναι σχεδόν ασυμπτωματικός και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο συνήθως διαγιγνώσκεται μόνο όταν έχει προχωρήσει αρκετά. Είναι γνωστό στην ιατρική ότι το 16% των υγιών ατόμων και το 60% των ασθενών που πάσχουν από παγκρεατίτιδα, εμφανίζουν πρόδρομες αλλοιώσεις στο πάγκρεας. Υπάρχει 1% πιθανότητα αυτές να εξελιχθούν σε καρκίνο. Ωστόσο, οι γενετικοί παράγοντες παίζουν επίσης ρόλο, όπως και παράγοντες κινδύνου όπως το κάπνισμα, η παχυσαρκία, ο διαβήτης και η χρόνια παγκρεατίτιδα.
Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν κατανοούσαμε πώς όλοι αυτοί οι παράγοντες αλληλοσυνδέονται και ποιοι μηχανισμοί βρίσκονται πίσω τους. Στην τρέχουσα μελέτη – που χρησιμοποιεί ζωικό μοντέλο και ανθρώπινο κυτταρικό υλικό – η ερευνητική ομάδα έχει δείξει ότι διαταραχή της κυτταρικής αυτοφαγίας εμπλέκεται στην ανάπτυξη καρκίνου του παγκρέατος. Η αυτοφαγία είναι μια από τις ουσιαστικές σωματικές διεργασίες όπου τα κύτταρα λειτουργούν μια μορφή ανακύκλωσης, διασπώντας και επαναχρησιμοποιώντας τα συστατικά τους και εξαλείφοντας τις βλαπτικές πρωτεΐνες και κυτταρικά απόβλητα.
Όταν διακόπτεται η διαδικασία, εξαιτίας του καπνίσματος ή της παχυσαρκίας, επιδεινώνονται οι υπάρχουσες γενετικές βλάβες στα παγκρεατικά κύτταρα (που έχουν ως λειτουργία την παραγωγή πεπτικών ενζύμων). Η μελέτη έδειξε ότι η συσσώρευση της πρωτείνης p62 / SQSTM1 προάγει την ανάπτυξη πρόωρων προδρόμων αλλοιώσεων, της λεγόμενης μεταπλασίας των κυψελιδικών πόρων. Με μια άλλη διαδικασία, η πρωτεΐνη p62 προκαλεί πρώτα την εκτόπιση της πρωτεΐνης NRF2 στον πυρήνα. Αυτή με τη σειρά της διεγείρει την παραγωγή της πρωτεΐνης MDM2.
Αυξημένα επίπεδα της MDM2 μετασχηματίζουν τα κυψελιδικά κύτταρα – τα οποία εμφανίζουν ορισμένες καρκινογόνες γονιδιακές μεταλλάξεις – σε εντόνως πολλαπλασιαζόμενα κύτταρα. Αυτό τελικά οδηγεί στην ανάπτυξη αδενοκαρκινώματος του παγκρέατος. Τα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν ότι μια νέα θεραπευτική προσέγγιση θα μπορούσε να είναι η θεραπεία της αυτοφαγίας, καθώς οι περισσότεροι από τους γνωστούς παράγοντες κινδύνου διαταράσσουν αυτή τη διαδικασία. Η ανάπτυξη στοχευμένων φαρμάκων για την MDM2 θα μπορούσε, στο μέλλον, να εμποδίσει την ανάπτυξη κακοήθους καρκίνου του παγκρέατος σε άτομα με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.