Μια νέα μελέτη προτείνει μια νέα θεωρία για το γιατί η ακρόαση στενάχωρης μουσικής μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε καλά. Πολλοί άνθρωποι αναφέρουν ότι η μουσική που αγαπούν μπορεί επίσης να τους κάνει να αισθάνονται θλίψη. Είναι κάτι που έχει προβληματίσει τους μουσικούς ερευνητές, οι οποίοι αναρωτιόντουσαν εδώ και καιρό πώς μπορεί να αναζητηθεί τόσο εναγωνίως μια δραστηριότητα που προκαλεί αρνητικό συναίσθημα.
Τώρα, μια νέα μελέτη δείχνει ότι για κάποιους από εμάς, μπορεί να απολαμβάνουμε πραγματικά τη θλίψη. Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό PLOS ONE, υποδηλώνει ότι τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθετε όταν ακούτε μουσική μπορούν να παράγουν ευχαρίστηση.
«Είναι παράδοξο να πιστεύεις ότι μπορείς να απολαύσεις κάτι που σε κάνει να νιώθεις ένα αρνητικό συναίσθημα», λέει ο καθηγητής Emery Schubert, συγγραφέας της μελέτης από το Εργαστήριο Εμπειρικής Μουσικολογίας στο School of the Arts & Media, UNSW Arts, Design & Architecture. «Αλλά αυτή η έρευνα δείχνει τα πρώτα εμπειρικά στοιχεία ότι η λύπη μπορεί να επηρεάσει θετικά την απόλαυση της μουσικής, άμεσα».
Προσθήκη στη μουσική απόλαυση
Για τη μελέτη, 50 συμμετέχοντες -που αποτελούνταν κυρίως από προπτυχιακούς φοιτητές μουσικής- επέλεξαν μόνοι τους ένα κομμάτι μουσικής που προκαλεί θλίψη που τους άρεσε, το οποίο περιελάμβανε κλασικά από τον Λούντβιχ βαν Μπετόβεν έως τις σύγχρονες επιτυχίες της Τέιλορ Σουίφτ. Δεν τους δόθηκε ρητή εντολή να επιλέξουν μουσική όπου απολάμβαναν τη θλίψη.
Στη συνέχεια ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να φανταστούν εάν η λύπη τους θα μπορούσε να «απομακρυνθεί» όταν άκουγαν τη μουσική – κάτι που η πλειοψηφία ανέφερε ότι θα μπορούσε να κάνει. «Γνωρίζουμε ότι πολλοί άνθρωποι είναι αρκετά ικανοί όταν πρόκειται για πειράματα σκέψης, επομένως είναι μια λογική προσέγγιση για χρήση και, στη χειρότερη, δεν θα πρέπει να παράγει αποτελέσματα», λέει ο καθηγητής Schubert.
Μετά τη φανταστική αφαίρεση της θλίψης, οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν αν τους άρεσε το μουσικό κομμάτι διαφορετικά: το 82% είπε ότι η αφαίρεση της θλίψης μείωσε την απόλαυση της μουσικής. «Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι η θλίψη που νιώθει κανείς όταν ακούει μουσική μπορεί να είναι πραγματικά αρεστή και μπορεί να ενισχύσει την ευχαρίστηση να την ακούς», λέει ο καθηγητής Schubert.
Ο καθηγητής Schubert λέει ότι μπορεί να υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι απολαμβάνουν τη μουσική που τους κάνει να λυπούνται. «Μία εξήγηση σχετίζεται με το παιχνίδι», λέει ο καθηγητής Schubert. «Το να βιώνουμε ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων σε ένα περισσότερο ή λιγότερο ασφαλές περιβάλλον θα μπορούσε να μας βοηθήσει να μάθουμε πώς να αντιμετωπίζουμε αυτό που συναντάμε στον κόσμο».
Θλίψη και «συγκίνηση»
Η έρευνα συζητά επίσης τις συνέπειες για τα ευρήματα προηγούμενων μελετών που υποδηλώνουν ότι η λύπη δεν μπορεί να απολαύσει κανείς όταν ακούει μουσική, αλλά αντ’ αυτού διαμεσολαβείται από ένα περίπλοκο συναίσθημα με θετικές πτυχές που ονομάζεται «συγκίνηση».
«Προηγούμενες μελέτες αναφέρονται σε μια «υπόθεση έμμεσης επίδρασης», που σημαίνει ότι οι άνθρωποι μπορεί να νιώθουν θλίψη, αλλά είναι κάτι άλλο που απολαμβάνουν – το να συγκινούνται», λέει ο καθηγητής Schubert. «Επειδή η συγκίνηση είναι ένα ανάμεικτο συναίσθημα με θετικές και αρνητικές πτυχές».
Από άλλους 53 συμμετέχοντες σε μια ομάδα ελέγχου ζητήθηκε να αναφέρουν τη μουσική που τους άρεσε και την οποία θεωρούσαν «κινούμενη». Οι συμμετέχοντες στην ομάδα ελέγχου ανέφεραν ότι αισθάνονταν θλίψη εκτός από τη συγκίνηση. «Παλαιότερα πίστευαν ότι όταν οι άνθρωποι ένιωθαν θλίψη ως απάντηση στη μουσική που απολάμβαναν, ένιωθαν πραγματικά να συγκινούνται», λέει ο καθηγητής Schubert.
«Αλλά τα ευρήματα αυτής της μελέτης υποδεικνύουν ότι η συγκίνηση και το αίσθημα θλίψης έχουν αλληλοκαλυπτόμενες έννοιες. Με άλλα λόγια, η συγκίνηση προκαλεί θλίψη και η θλίψη προκαλεί τη συγκίνηση».