Ανθεκτικότητα στα Αντιβιοτικά: Γενετική μελέτη που αναλύει το μικροβίωμα (βακτήρια στο έντερο) ενός μεγάλου εθνικού αντιπροσωπευτικού δείγματος του φινλανδικού πληθυσμού διαπιστώνει ότι οι γεωγραφικοί, δημογραφικοί, διατροφικοί παράγοντες και ο τρόπος ζωής οδηγούν στην εξάπλωση της αντοχής στα αντιβιοτικά στον γενικό πληθυσμό. Η πιο ολοκληρωμένη μελέτη του είδους της από την Dr. Katariina Pärnänen από το Πανεπιστήμιο του Turku στη Φινλανδία και τους συνεργάτες της, η οποία παρουσιάζεται στο φετινό Ευρωπαϊκό Συνέδριο Κλινικής Μικροβιολογίας & Λοιμωδών Νοσημάτων (ECCMID) στην Κοπεγχάγη της Δανίας (15-18 Απριλίου), υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για στοχευμένες παρεμβάσεις για τη μείωση της αντοχής στα αντιβιοτικά, προσαρμοσμένες σε διαφορετικά δημογραφικά χαρακτηριστικά και τρόπους ζωής.
Τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια μπορούν να εξαπλωθούν σε υγιείς ενήλικες πληθυσμούς και να περάσουν σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητα. Η μικροβιακή αντοχή αποτελεί σημαντική απειλή για την ανθρωπότητα και έχει καταστεί κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως, εμπλέκεται σε περίπου 5 εκατομμύρια θανάτους το 2019 και εκτιμάται ότι είναι η άμεση αιτία 1,27 εκατομμυρίων θανάτων. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η μικροβιακή αντοχή θα ξεπεράσει τον καρκίνο ως κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως έως το 2050. Παρά τις αξιοσημείωτες προσπάθειες χαρτογράφησης της συνολικής σύνθεσης και των υγειονομικών συσχετίσεων του εντερικού μικροβιώματος την τελευταία δεκαετία, απαιτείται επειγόντως βαθύτερη κατανόηση των παραγόντων που οδηγούν στην κατανομή της μικροβιακής αντοχής στον γενικό πληθυσμό. Για να μάθουν περισσότερα, οι ερευνητές διερεύνησαν τον βαθμό στον οποίο δημογραφικοί, διατροφικοί, υγειονομικοί και γεωγραφικοί παράγοντες επηρεάζουν την αφθονία των γονιδίων ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά (ARGs) σε δείγματα κοπράνων μεταγονιδιώματος του εντέρου από 7.098 ενήλικες χωρίς συμπτώματα που έλαβαν μέρος στην εθνική μελέτη FINKRISK – μια μεγάλη αντιπροσωπευτική φινλανδική πληθυσμιακή έρευνα που διεξάγεται κάθε 5 χρόνια από το 1972. Το πρόγραμμα FINRISK συλλέγει εκτεταμένα δεδομένα για την υγεία και τον τρόπο ζωής, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών διαγνώσεων, μετρήσεων αίματος, συνήθους διατροφής και χρήσης συνταγογραφούμενων φαρμάκων, τα οποία αποτελούν υποκατάστατα για τους τρεις οικολογικούς μηχανισμούς που επηρεάζουν την αφθονία των γονιδίων ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά ARGs – απόκτηση εξωτερικών γονιδίων ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά ARGs από τα τρόφιμα, κατάσταση υγείας του ξενιστή (ενδημική αντοχή) και επιλογή ανθεκτικών βακτηρίων με τη μεσολάβηση φαρμάκων.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μεταγονιδιώματα shotgun (μη στοχευμένη γενετική αλληλουχία όλων των βακτηρίων που ζουν στο έντερο) για να εξετάσουν τις συσχετίσεις μεταξύ του γονιδιακού φορτίου, της ποικιλομορφίας και της σύνθεσης των γονιδίων ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά των συμμετεχόντων και της γεωγραφίας, της δημογραφίας, του τρόπου ζωής και των παραγόντων υγείας. Όπως αναμενόταν, οι αναλύσεις διαπίστωσαν ότι η χρήση αντιβιοτικών συνδέθηκε με υψηλότερα φορτία γονιδίων ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά ARG, αλλά και άλλες κατηγορίες φαρμάκων, όπως τα ψυχοφάρμακα (π.χ. οπιοειδή και βαρβιτουρικά), συνδέθηκαν επίσης με υψηλότερη αφθονία γονιδίων ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά ARG. Οι αναλύσεις διαπίστωσαν επίσης ότι η συχνότερη κατανάλωση ωμών λαχανικών και πουλερικών (και τα δύο τρόφιμα που περιέχουν μεγάλες ποσότητες ανθεκτικών βακτηρίων) σχετιζόταν με υψηλότερα φορτία και ποικιλομορφία γονιδίων ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά ARG. Επιπλέον, τα φορτία των γονιδίων ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά ARG, η σύνθεση και η ποικιλομορφία συσχετίστηκαν επίσης με τη γεωγραφία. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που ζούσαν στη δυτική Φινλανδία είχαν υψηλότερη αφθονία και μεγαλύτερη ποικιλομορφία γονιδίων ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά ARG από εκείνους που ζούσαν στην ανατολική Φινλανδία. Και η υψηλότερη πληθυσμιακή πυκνότητα συσχετίστηκε επίσης με υψηλότερο φορτίο και ποικιλομορφία γονιδίων ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά ARG. Είναι ενδιαφέρον ότι τα φορτία γονιδίων ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά ARG είχαν σαφείς διακυμάνσεις ανάλογα με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, με τις γυναίκες και τους συμμετέχοντες με υψηλότερο εισόδημα να έχουν περισσότερα γονίδια αντίστασης. “Τα ευρήματά μας δείχνουν σαφώς ότι η γεωγραφία, τα δημογραφικά στοιχεία και η διατροφή παίζουν έναν υποτιμημένο ρόλο στην αντοχή στα αντιβιοτικά”, λέει ο Δρ Pärnänen. “Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες για την κρίση της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζουν σε πυκνοκατοικημένες περιοχές και πόλεις και είναι σε θέση να αγοράζουν πιο ακριβά είδη τροφίμων, όπως το κρέας και τα φρέσκα προϊόντα, αλλά και φάρμακα. Η μείωση ή η πρόληψη της εξάπλωσης της μικροβιακής αντοχής θα απαιτήσει σχέδια δράσης σε εθνικό επίπεδο που θα υπερβαίνουν τη ρύθμιση της κατάχρησης των συνταγών αντιβιοτικών”.