Το πρόγραμμα της Επιδημιολογίας Λυμάτων λειτουργεί συστηματικά στο εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) από το 2010. Πριν την εμφάνιση του νέου ϊού στη χώρα, το εργαστήρι παρακολουθούσε τα φάρμακα, τις ψυχοδραστικές ουσίες, καθώς και μια σειρά από χημικές ενώσεις που εντοπίζονται καθημερινά στα λύματα/απόβλητα του λεκανοπεδίου της Αττικής. Πέραν των άνω παρατηρήσεων, το 2020 η ερευνητική ομάδα εξειδικεύτηκε στην παρακολούθηση του ιού SARS-COV2 στα αστικά λύματα, με σκοπό την έγκαιρη προειδοποίηση των αρχών για τη διασπορά της νόσου στην κοινότητα.
Η επιδημιολογία λυμάτων σημαντικός αρωγός των αρμόδιων Αρχών στη λήψη των σωστών αποφάσεων την κατάλληλη στιγμή
Για τον καθηγητή Αναλυτικής Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, Νίκο Θωμαΐδη, «η επιδημιολογία λυμάτων είναι ένα νέο, πολλά υποσχόμενο πεδίο και μη παρεμβατικό εργαλείο της Αναλυτικής Χημείας». Επιπλέον πλεονέκτημα της συγκεκριμένης μεθόδου παρακολούθησης της εξέλιξης της πανδημίας είναι το χαμηλό της κόστος και η έγκαιρη διάγνωση. Όπως εξηγεί ο καθηγητής, «η επιδημιολογία λυμάτων έχει χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά στο παρελθόν για την παρακολούθηση και ταυτοποίηση ιών, όπως αυτός της πολιομυελίτιδας και της γαστρεντερίτιδας».
«Έχει αποδειχθεί μάλιστα παγκόσμια ότι αυτό το εργαλείο, η ανάλυση δηλαδή του ιικού φορτίου στα λύματα είναι ένα πολύ χρήσιμο συμπληρωματικό εργαλείο στα τεστ που γίνονται στον πληθυσμό αλλά και στις άλλες επιδημιολογικές παραμέτρους διότι μπορεί να δώσει πολύ νωρίς, 7-10 μέρες λέει πλέον η βιβλιογραφία πιο νωρίς, προειδοποίηση για το πού πάει η διασπορά της νόσου. Επίσης, είναι απαραίτητο εργαλείο εκεί όπου δεν γίνονται τεστ, δηλαδή εκεί που δεν μπορούμε να πάμε να κάνουμε κλινικά δείγματα πρέπει να μετράμε τα λύματα. Επιπλέον, ένας άλλος λόγος που χρησιμοποιείται αυτή η μεθοδολογία παγκοσμίως είναι για να μπορέσουμε να πιστοποιήσουμε ότι μια περιοχή είναι καθαρή, ασφαλής, δηλαδή αν δεν υπάρχει ιικό φορτίο στα λύματα τότε μπορεί με ασφάλεια η οποιαδήποτε κυβέρνηση να πει ότι η τάδε περιοχή είναι ελεύθερη αυτής της νόσου», αναφέρει χαρακτηριστικά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Θωμαϊδης.
Επιπλέον, «η ανάλυση των λυμάτων θα μπορούσε να θεωρηθεί η πιο αποτελεσματική μέθοδος, αφού παρέχει τη δυνατότητα εξεύρεσης του πραγματικού συνολικού αριθμού των προσβληθέντων ατόμων (νοσούντων, ασυμπτωματικών και με ήπια συμπτώματα) ενός πληθυσμού από τον κορονοϊό SARS-CoV-2», εξηγεί ο καθηγητής. Έχει δε αποδειχτεί από την επιστημονική κοινότητα, πως το γενετικό υλικό (RNA) του ιού εκκρίνεται στα κόπρανα 3-5 ημέρες πριν το προσβληθέν από τη λοίμωξη άτομο, εκδηλώσει τα πρώτα συμπτώματα.
Πώς ανιχνεύεται ο Kορωνοϊός στα αστικά λύματα: Η συγκομιδή από την Ψυττάλεια στo εργαστήρι του ΕΚΠΑ
Τα δείγματα συλλέγονται καθημερινά από Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων της Ψυττάλειας*, μεταφέρονται στο εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας (ΕΚΠΑ) και αναλύονται για μια σειρά αναλυτικών παραμέτρων, συμπεριλαμβανομένου του γενετικού υλικού SARS-CoV-2. Η ανίχνευση του ιικού φορτίου πραγματοποιείται με την τεχνική της RT-qPCR, η οποία παρέχει υψηλή ευαισθησία και απόδοση με χαμηλό κόστος.
Το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων παρακολούθησε την διαδικασία που ακολουθούν οι ερευνητές για να ανιχνεύσουν και να αποδώσοουν την πορεία διασποράς της Covid-19 στο λεκανοπέδιο της Αττικής και παρουσίασε τη διαδρομή συγκομιδής του δείγματος των λυμάτων από την Ψυτάλλεια στο εργαστήρι του ΕΚΠΑ.
Συγκεκριμένα, από τον Σεπτέμβριο του 2020 και κάθε πρωί λίγο μετά τις 8:00 ο Απόστολος Καραγιαννίδης, μεταπτυχιακός φοιτητής στο πρόγραμμα «Αναλυτική Χημεία- Διασφάλιση ποιότητας» του τμήματος Χημείας του ΕΚΠΑ φτάνει στον Ακροκέραμο Κερατσινίου προκειμένου να μεταβεί απέναντι στο νησί της Ψυττάλειας για να παραλάβει το δείγμα με το λύμα από τα αστικά απόβλητα. Από εκεί και αφού συλλέξει το δείγμα αναλαμβάνει την μεταφορά του στο εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας. Η ομάδα του εργαστηρίου μπορεί να περάσει πάνω από 10 ώρες μια μέρα για να αναλύσει και να καταγράψει τα δεδομένα και τις μετρήσεις από το δείγμα. Μετά από κάποιες ώρες έχει πρόσβαση στη συγκέντρωση του ιού στο λύμα και ακολούθως μπορεί να εκτιμήσει κατά προσέγγιση τον αριθμό των κρουσμάτων.
Σύντομα η διαδικασία μετά την παραλαβή των δειγμάτων των λυμάτων περιλαμβάνει τα εξής στάδια:
- Προσυγκέντρωση (Concentration)
- Απομόνωση (Extraction)
- Ανίχνευση (Detection)
Αφού παρακολουθήσουν τον ιό Sars-Cov2 στα αστικά λύματα, ο καθηγητής κ. Θωμαϊδης και η ερευνητική του ομάδα υποβάλλουν καθημερινά τα αποτελέσματα των μετρήσεων στη Γενική Γραμματεία Δημόσιας Υγείας και στην Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας, προκειμένου να εξεταστούν συνδυαστικά με όλες τις υπόλοιπες επιδημιολογικές παραμέτρους.
Περισσότερες πληροφορίες και επικοινωνία με το εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας, τμήματος Χημικού ΕΚΠΑ: http://trams.chem.uoa.gr/
* Το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων της Ψυττάλειας (ΚΕΛΨ) λειτουργεί από το 1994 και σήμερα είναι σε πλήρη λειτουργία. Η επεξεργασία λυμάτων στο ΚΕΛΨ περιλαμβάνει προεπεξεργασία, πρωτοβάθμια επεξεργασία και προχωρημένη δευτεροβάθμια βιολογική επεξεργασία με απομάκρυνση αζώτου, επεξεργασία ιλύος και συμπαραγωγή ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα ΚΕΛ στην Ευρώπη και διεθνώς, με δυναμικότητα κάλυψης πληθυσμού 5.600.000 κατοίκων. Η μέση παροχή των εισερχόμενων λυμάτων είναι της τάξεως των 730.000 κ.μ. ημερησίως.