Η επιφυλακτικότητα και η απόλυτη εχθρότητα προς τα εμβόλια δεν ξεκίνησαν με την COVID-19. Αντιθέτως, χρονολογούνται από τον 18ο αιώνα, όταν έγιναν οι πρώτοι εμβολιασμοί. Από τους πραγματικούς φόβους που προκαλούνται από παρενέργειες έως τις ψεύτικες μελέτες και τις θεωρίες συνωμοσίας, ρίχνουμε μια ματιά στο αίσθημα κατά της παραβατικότητας με το πέρασμα των αιώνων:
1796: Πρώτο τρύπημα, πρώτοι φόβοι
Η ευλογιά σκότωσε ή παραμόρφωσε αμέτρητα εκατομμύρια για αιώνες πριν εξαλειφθεί το 1980 μέσω του εμβολιασμού. Το 1796 ο Άγγλος γιατρός Έντουαρντ Τζένερ σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει τον ηπιότερο ιό της ευλογιάς των αγελάδων σε ένα παιδί για να τονώσει την ανοσολογική απόκριση αφού παρατήρησε ότι οι γαλατάδες σπάνια έπαθαν ευλογιά. Η διαδικασία —που επινοήθηκε το «vaccinus» από την Jenner (από αγελάδα στα λατινικά)— ήταν επιτυχής, αλλά από την αρχή προκάλεσε σκεπτικισμό και φόβο. Ένα καρτούν το 1802 έδειχνε εμβολιασμένους ανθρώπους να μετατρέπονται σε τέρατα που ήταν μισοί άνθρωποι, μισοί αγελάδες. Πριν από την Jenner, υπήρχε μια πιο επικίνδυνη μέθοδος εμβολιασμού γνωστή ως “variolation” για την ευλογιά, που εισήχθη στην Ευρώπη από την Οθωμανική Τουρκία από την Αγγλίδα συγγραφέα Lady Mary Wortley Montagu. Υγρό από φλύκταινες εγχύθηκαν ή τρίβονταν σε κοψίματα στο δέρμα. Η προκύπτουσα λοίμωξη ήταν συνήθως ήπια αλλά έδωσε στο άτομο ανοσία.
1853: Υποχρεωτικός εμβολιασμός
Η Βρετανία έγινε η πρώτη παγκόσμια δύναμη που έκανε το εμβόλιο κατά της ευλογιάς υποχρεωτικό για τα παιδιά το 1853, ακολουθώντας το παράδειγμα της Βαυαρίας και της Δανίας, που εισήγαγαν υποχρεωτικά εμβόλια πριν από τρεις δεκαετίες. Όπως και σήμερα, προκάλεσε ισχυρή αντίσταση. Οι αντίπαλοι διαφώνησαν για θρησκευτικούς λόγους, εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με τους κινδύνους από την ένεση ζωικών προϊόντων και ισχυρίστηκαν ότι παραβιάζονται οι ατομικές ελευθερίες. Ήταν τέτοια η βοή που εισήχθη μια “ρήτρα συνείδησης” το 1898 που επέτρεπε στους σκεπτικιστές να αποφύγουν τον εμβολιασμό.
1885: Παστέρ και λύσσα
Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Γάλλος βιολόγος Λουί Παστέρ ανέπτυξε ένα εμβόλιο κατά της λύσσας μολύνοντας κουνέλια με μια εξασθενημένη μορφή του ιού. Αλλά και πάλι η διαδικασία πυροδότησε δυσπιστία και ο Παστέρ κατηγορήθηκε ότι προσπάθησε να επωφεληθεί από την ανακάλυψή του και ότι δημιούργησε μια «εργαστηριακή λύσσα».
Δεκαετία 1920: Η ακμή των εμβολίων
Τα εμβόλια άκμασαν τη δεκαετία του 1920 – κυκλοφόρησαν βολές κατά της φυματίωσης με το BCG (1921), με εμβόλια για τη διφθερίτιδα (1923), τον τέτανο (1924) και τον κοκκύτη (1926) που αναπτύχθηκαν επίσης κατά τη διάρκεια της δεκαετίας. Ήταν επίσης όταν άρχισαν να χρησιμοποιούνται άλατα αλουμινίου για την αύξηση της αποτελεσματικότητας των εμβολίων. Αλλά περισσότερο από μισό αιώνα αργότερα αυτά τα άλατα έγιναν η πηγή υποψίας, με μια κατάσταση που προκαλεί βλάβες και κόπωση που ονομάζεται μακροφαγική μυοφασκίτιδα που πιστεύεται ότι προκαλούνται από αυτά.
1998: Ψεύτικη μελέτη για τον αυτισμό
Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο κορυφαίο ιατρικό περιοδικό The Lancet το 1998 έδειξε ότι υπήρχε σχέση μεταξύ του αυτισμού και του εμβολίου ιλαράς, παρωτίτιδας και ερυθράς – γνωστό ως εμβόλιο MMR. Το έγγραφο του Andrew Wakefield και των συνεργατών του αποκαλύφθηκε χρόνια αργότερα ότι ήταν απάτη και ανακλήθηκε από το περιοδικό, με τον Wakefield να διαγράφεται από το ιατρικό μητρώο. Παρά τις μεταγενέστερες μελέτες που αποδεικνύουν την απουσία οποιουδήποτε τέτοιου συνδέσμου, το ψεύτικο έγγραφο εξακολουθεί να αποτελεί σημείο αναφοράς για τους αντι-vaxxers και άφησε το στίγμα του. Η μελέτη του Wakefield επανεμφανίστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2016 σε μια αμφιλεγόμενη ταινία θεωρίας συνωμοσίας που ονομάζεται “Vaxxed”. Η ιλαρά σκότωσε 207.500 ανθρώπους το 2019, ένα άλμα 50 τοις εκατό από το 2016, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να προειδοποιεί ότι η κάλυψη των εμβολίων μειώνεται παγκοσμίως.
2009: Φόβος για τη γρίπη των χοίρων
Μεγάλη ανησυχία προκάλεσε η ανακάλυψη το 2009 της «γρίπης των χοίρων», ή αλλιώς H1N1, που προκλήθηκε από έναν ιό της ίδιας οικογένειας με τη θανατηφόρα ισπανική γρίπη. Όμως ο Η1Ν1 δεν ήταν τόσο θανατηφόρος όσο αρχικά φοβόταν και εκατομμύρια δόσεις εμβολίων που παρασκευάστηκαν για την καταπολέμησή του καταστράφηκαν, τροφοδοτώντας τη δυσπιστία απέναντι στις εκστρατείες εμβολιασμού. Τα πράγματα χειροτέρεψαν με την ανακάλυψη ότι ένα από τα εμβόλια, το Pandemrix, αύξησε τον κίνδυνο ναρκοληψίας. Από τα 5,5 εκατομμύρια άτομα που έλαβαν το εμβόλιο στη Σουηδία, τα 440 έπρεπε να αποζημιωθούν μετά την εμφάνιση της διαταραχής του ύπνου.
2020: Θεωρίες συνωμοσίας πολιομυελίτιδας
Η πολιομυελίτιδα εξαφανίστηκε στην Αφρική από τον Αύγουστο του 2020 χάρη στα εμβόλια, η πολιομυελίτιδα εξακολουθεί να είναι μάστιγα στο Πακιστάν και το Αφγανιστάν, όπου η ασθένεια —η οποία προκαλεί παράλυση σε μικρά παιδιά— παραμένει ενδημική. Οι θεωρίες συνωμοσίας κατά των εμβολίων του επέτρεψαν να συνεχίσει να καταστρέφει ζωές. Στο Αφγανιστάν, οι Ταλιμπάν ήταν ενάντια στις εκστρατείες εμβολίων, αποκαλώντας τις δυτικές συνωμοσίες για στείρωση των μουσουλμανικών παιδιών. Ωστόσο, όταν επέστρεψαν στην εξουσία πέρυσι αποφάσισαν να συνεργαστούν με τον ΠΟΥ και τη UNICEF.