Παρότι το αναπνευστικό σύστημα αποτελεί βασική «πύλη εισόδου» για τα μικροπλαστικά και νανοπλαστικά που αιωρούνται στον αέρα, μέχρι πρόσφατα γνωρίζαμε ελάχιστα για τις επιδράσεις τους στους πνεύμονες. Τώρα, ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Βιέννης (MedUni Vienna) κατέγραψαν για πρώτη φορά ότι αυτά τα σωματίδια μπορούν να προκαλέσουν κακοήθεις μεταβολές σε κύτταρα του πνευμονικού ιστού — αλλαγές που σχετίζονται άμεσα με την ανάπτυξη καρκίνου.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Journal of Hazardous Materials και ενισχύει την ανάγκη για άμεση μείωση της πλαστικής ρύπανσης, τόσο σε ατομικό όσο και σε θεσμικό επίπεδο. Επιστήμονες της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Βιέννης κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου: Τα μικροπλαστικά και νανοπλαστικά (MNPs) ενδέχεται να προκαλούν κακοήθεις μεταβολές σε υγιή πνευμονικά κύτταρα.
Τα ευρήματα προκαλούν ανησυχία
Η επιστημονική ομάδα, υπό την καθοδήγηση των Karin Schelch, Balazs Döme και Büsra Ernhofer από το Τμήμα Θωρακοχειρουργικής και το Ολοκληρωμένο Ογκολογικό Κέντρο του MedUni Vienna, εστίασε στη μελέτη της αλληλεπίδρασης πολυστυρολικών μικρο- και νανοπλαστικών (PS-MNPs) με διαφορετικά είδη πνευμονικών κυττάρων.
Το πολυστυρένιο αποτελεί ένα από τα πλέον διαδεδομένα πλαστικά, χρησιμοποιούμενο ευρέως σε προϊόντα μιας χρήσης και συσκευασίες τροφίμων, όπως κεσεδάκια γιαούρτης και ποτήρια καφέ.
Το πλέον αναπάντεχο εύρημα της έρευνας ήταν ότι τα υγιή (μη κακοήθη) πνευμονικά κύτταρα απορροφούν πολύ πιο εύκολα τα μικροσκοπικά σωματίδια (διαμέτρου μόλις 0,00025 χιλιοστών) σε σχέση με τα καρκινικά κύτταρα — και ανταποκρίνονται με βιολογικές αλλαγές που εγείρουν σοβαρές ανησυχίες για την υγεία.
Ενδείξεις πρώιμης καρκινογένεσης
Όπως διαπιστώθηκε, τα υγιή κύτταρα παρουσίασαν:
-
Αυξημένη κυτταρική μετανάστευση
-
Βλάβες στο DNA
-
Οξειδωτικό στρες
-
Ενεργοποίηση μονοπατιών σηματοδότησης που ενισχύουν την κυτταρική ανάπτυξη και επιβίωση
Όλα τα παραπάνω αποτελούν πρώιμους δείκτες της διαδικασίας καρκινογένεσης. Όπως εξηγεί η επικεφαλής της μελέτης, Dr. Karin Schelch:
«Ιδιαίτερα ανησυχητικό ήταν το γεγονός ότι τα υγιή κύτταρα εμφάνισαν μειωμένη ικανότητα επιδιόρθωσης του DNA, ενώ ταυτόχρονα ενεργοποιήθηκαν οδοί που προάγουν την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό.»
Το άγνωστο τοπίο των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων
Αν και τα καρκινικά κύτταρα δεν έδειξαν να επηρεάζονται σημαντικά από την έκθεση στα PS-MNPs, ακόμα και η βραχυχρόνια επαφή φαίνεται ότι αρκεί για να οδηγήσει τα υγιή κύτταρα προς κακοήθεις μεταβολές. Η πρώτη συγγραφέας της μελέτης, Büsra Ernhofer, τονίζει ότι παρατηρήθηκε ενεργοποίηση των αντιοξειδωτικών αμυντικών μηχανισμών, κάτι που δείχνει πως τα κύτταρα «μάχονται» απέναντι στο στρες που προκαλούν τα πλαστικά σωματίδια. «Τα κύτταρα ενεργοποιούν μηχανισμούς άμυνας — ένα σαφές σημάδι ότι βιώνουν στρεσογόνο επίδραση από τα μικροπλαστικά», σημειώνει η Ernhofer.
Οι πνεύμονες ως βασική «πύλη εισόδου» μικροπλαστικών
Οι πνεύμονες θεωρούνται ένα από τα βασικά σημεία έκθεσης σε αερομεταφερόμενα μικροπλαστικά, κυρίως σε αστικά περιβάλλοντα. Ωστόσο, έως τώρα, ελάχιστα γνωρίζαμε για την κυτταρική συμπεριφορά του πνευμονικού ιστού μετά από τέτοιου είδους έκθεση.
Ο Balazs Döme, συντονιστής της έρευνας, επισημαίνει:
«Τα νέα δεδομένα δείχνουν ότι τα υγιή κύτταρα του πνεύμονα, κυρίως, αντιδρούν με τρόπο που πρέπει να μας ανησυχήσει σοβαρά. Αυτό ανοίγει τη συζήτηση για πιθανή σύνδεση ανάμεσα στη ρύπανση από πλαστικά, τις χρόνιες πνευμονικές παθήσεις και τον καρκίνο.»
Ανάγκη για έρευνα και δράση
Τα ευρήματα της μελέτης καταδεικνύουν την ανάγκη για:
-
Διεπιστημονική έρευνα στον τομέα της περιβαλλοντικής ιατρικής και της βιολογίας του καρκίνου
-
Περιορισμό της χρήσης πλαστικών υλικών, κυρίως αυτών μιας χρήσης
-
Διερεύνηση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων των MNPs στην ανθρώπινη υγεία
Όπως καταλήγει η ερευνητική ομάδα, η περαιτέρω μελέτη της επίδρασης των μικροπλαστικών στους πνεύμονες είναι επιτακτική και επείγουσα. Σε έναν κόσμο όπου η ρύπανση από πλαστικό θεωρείται ήδη παγκόσμια κρίση, τα νέα αυτά στοιχεία ρίχνουν φως στις αόρατες, αλλά πιθανώς θανάσιμες, συνέπειες της καθημερινής μας έκθεσης.
