Συναισθήματα Αποστασιοποίηση: Έχετε ποτέ θελήσει να μεταφέρετε ένα συναίσθημα αλλά δεν μπορούσατε να βρείτε τις κατάλληλες λέξεις; Εκατομμύρια άνθρωποι παλεύουν με ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που είναι γνωστό ως αλεξιθυμία, που σημαίνει “δεν υπάρχουν λέξεις για τα συναισθήματα”. Τα άτομα με αλεξιθυμία δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν και να περιγράψουν τα συναισθήματά τους. Αυτό το χαρακτηριστικό μπορεί να βλάψει τις κοινωνικές και προσωπικές τους σχέσεις. Είναι πιθανό να χάσουν τα κοινωνικά συνθήματα και έτσι να μην μπορούν να αναγνωρίσουν ή να κατανοήσουν τα συναισθήματα των άλλων. Προηγούμενες έρευνες έχουν υποδείξει ότι το ιστορικό κακοποίησης παιδιών θα μπορούσε να διαδραματίσει ρόλο στην ανάπτυξη της αλεξιθυμίας των ενηλίκων.
Μια νέα μετα-ανάλυση που δημοσιεύεται αυτόν τον μήνα στο Psychological Bulletin, με επικεφαλής ερευνητές του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, είναι η πρώτη μελέτη που συνθέτει εμπειρικά στοιχεία της παγκόσμιας βιβλιογραφίας σχετικά με τις σχέσεις μεταξύ της αλεξιθυμίας των ενηλίκων και όλων των μορφών παιδικής κακοποίησης. “Μπορούμε πλέον να πούμε με μεγαλύτερη σιγουριά ότι αυτά τα φαινόμενα – παιδική κακομεταχείριση και αλεξιθυμία – σχετίζονται μεταξύ τους σε μεγάλο βαθμό”, δήλωσε η επικεφαλής συνσυγγραφέας Anat Talmon, η οποία επέβλεψε τη μελέτη ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και σήμερα υπηρετεί ως επίκουρη καθηγήτρια στη Σχολή Κοινωνικής Εργασίας και Κοινωνικής Πρόνοιας Paul Baerwald του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ. Οι ερευνητές εξέτασαν 78 δημοσιευμένες πηγές που ανέφεραν λεπτομέρειες για πιθανή κακοποίηση παιδιών και επίπεδα αλεξιθυμίας στην ενήλικη ζωή. Συνολικά, 36.141 συμμετέχοντες συμπεριλήφθηκαν στη μελέτη που διεξήχθη από το Εργαστήριο Ψυχοφυσιολογίας του Στάνφορντ με συνεργάτες στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστήμιο Adam Mickiewicz. “Ένα στα τέσσερα παιδιά παγκοσμίως κακοποιείται, αλλά συχνά δεν αναγνωρίζεται”, δήλωσε η Julia Ditzer, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, μεταπτυχιακή ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και διδακτορική φοιτήτρια ψυχολογίας στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Δρέσδης.
Τύποι κακοποίησης παιδιών Τρεις τύποι παιδικής κακομεταχείρισης – η συναισθηματική παραμέληση, η συναισθηματική κακοποίηση και η σωματική παραμέληση – ήταν ιδιαίτερα ισχυροί προγνωστικοί παράγοντες της αλεξιθυμίας. Η συναισθηματική παραμέληση και η σωματική παραμέληση εμφανίζονται συνήθως μαζί. Δύο άλλοι τύποι -η σεξουαλική κακοποίηση και η σωματική κακοποίηση- σχετίζονταν με την αλεξιθυμία αλλά ήταν λιγότερο ισχυροί προβλεπτικοί παράγοντες. Η συναισθηματική παραμέληση συμβαίνει όταν οι φροντιστές αποτυγχάνουν να καλύψουν τις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας και της άνεσης. Η συναισθηματική κακοποίηση συμβαίνει όταν οι φροντιστές γελοιοποιούν, υποτιμούν ή κατηγορούν τα παιδιά, καθιστώντας τα υπεύθυνα για τα προβλήματα του νοικοκυριού ή των φροντιστών. Η σωματική παραμέληση αφορά τους φροντιστές που αποτυγχάνουν να παρέχουν επαρκή τροφή, ρουχισμό ή ένα ασφαλές περιβάλλον. “Όταν κάποιος κακοποιείται σεξουαλικά ή σωματικά, συχνά γνωρίζει, σε κάποιο βαθμό, ότι κάτι δεν πάει καλά”, δήλωσε ο Talmon. Η συναισθηματική παραμέληση και η συναισθηματική κακοποίηση, ωστόσο, είναι συχνά πιο δύσκολο να εντοπιστούν από το θύμα ή άλλα μέλη της οικογένειας ή γείτονες. Τα θύματα μπορεί να είναι λιγότερο πιθανό να αναζητήσουν βοήθεια. “Η συναισθηματική παραμέληση και η συναισθηματική κακοποίηση είναι εξαιρετικά καταστροφικές εμπειρίες για ένα παιδί”, δήλωσε ο Talmon. “Κανείς δεν ικανοποιεί τις συναισθηματικές σας ανάγκες, αλλά δεν έχετε την ικανότητα να εντοπίζετε και να αναγνωρίζετε μόνοι σας τα συναισθήματά σας, γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα ανάπτυξης αλεξιθυμίας”. Περίπου το 10% του γενικού πληθυσμού έχει κλινικά σημαντικά επίπεδα αλεξιθυμίας. Για τις γυναίκες, είναι περίπου 7%. Για τους άνδρες, είναι σχεδόν το διπλάσιο, περίπου 13%. Τα υψηλά επίπεδα αλεξιθυμίας συνδέονται με ψυχολογικές διαταραχές, όπως ο αυτισμός, η κατάθλιψη και η σχιζοφρένεια. Σύμφωνα με τον James Gross, ο οποίος είναι καθηγητής Ψυχολογίας Ernest R. Hilgard στη Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών και Επιστημών, “γίνεται όλο και πιο σαφές ότι τόσο η αλεξιθυμία όσο και η παιδική κακοποίηση είναι διαγνωστικοί παράγοντες κινδύνου, πράγμα που σημαίνει ότι η παρουσία τους θέτει ένα άτομο σε υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξει ένα ευρύ φάσμα ψυχικών διαταραχών. Ωστόσο, αυτό που δεν είναι ακόμη σαφές είναι πώς αυτοί οι δύο παράγοντες κινδύνου σχετίζονται μεταξύ τους και γιατί συχνά συνυπάρχουν”. Για να κατανοήσουμε τους δεσμούς μεταξύ της αλεξιθυμίας και της κακοποίησης των παιδιών, είναι χρήσιμο να εξετάσουμε τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζουν οι φροντιστές. Οι φροντιστές αποτελούν συνήθως το σημαντικότερο πρότυπο για τα παιδιά όσον αφορά τη συναισθηματική τους ανάπτυξη. Ωστόσο, οι φροντιστές είναι επίσης οι πιο συχνοί δράστες παιδικής κακοποίησης. Τα κακοποιημένα παιδιά μεγαλώνουν με λιγότερα παραδείγματα θετικών στρατηγικών αντιμετώπισης του στρες και λιγότερες ευκαιρίες να εκφράζουν τα συναισθήματά τους κατάλληλα.
Σε απάντηση σε αρνητικά γεγονότα, ορισμένα κακοποιημένα παιδιά μπορεί να συμπεριφέρονται επιθετικά ή βίαια, ενώ άλλα κλείνονται με μια επίπεδη συναισθηματική επίδραση ή αποστασιοποίηση. Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι η παιδική αποστασιοποίηση -απομάκρυνση από τα συναισθήματα- συνδέεται στενά με τη συναισθηματική κακοποίηση ή τη μη διαθεσιμότητα των φροντιστών. “Αυτά τα παιδιά μπορεί να λένε: “Δεν με νοιάζει. Απλώς επιβιώνω”, δήλωσε ο Talmon. “Δεν ξέρουν τι θέλουν, επειδή δεν γνωρίζουν ποια είναι η εσωτερική τους φωνή και ποια είναι η αληθινή τους βούληση”. Αλλά, ορισμένες μορφές κακομεταχείρισης μπορεί να είναι ανεπαίσθητες. Οι καλοπροαίρετοι φροντιστές μπορεί να είναι χρόνια άρρωστοι, κλινικά καταθλιπτικοί ή ανίκανοι να υποστηρίξουν συναισθηματικά τα παιδιά για άλλους λόγους. “Κανείς που ζει σε αυτό το περιβάλλον μπορεί να μη βλέπει αυτό που συμβαίνει ως κακομεταχείριση”, δήλωσε ο Talmon.
Η θεραπεία της αλεξιθυμίας θα μπορούσε να βοηθήσει
Απαιτούνται βελτιωμένες θεραπευτικές παρεμβάσεις για τους ενήλικες με αλεξιθυμία, σημειώνουν οι συγγραφείς. Τα άτομα που υποβάλλονται σε θεραπεία για κατάθλιψη ή μετατραυματικό στρες μπορεί να έχουν υψηλή βαθμολογία στην αλεξιθυμία, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολο για αυτά να είναι εσωστρεφή και επιτυχημένα στη θεραπεία. Οι θεραπευτές αξιολογούν τη δυσκολία των ασθενών να εκφράζουν και να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα. Η θεραπεία για τους ενήλικες με αλεξιθυμία συχνά περιλαμβάνει τη βοήθειά τους να αναπτύξουν την ικανότητα να έρχονται σε επαφή με τα συναισθήματά τους, να τα κατανοούν και να τα εξηγούν με ενσώματο τρόπο. “Πριν μπορέσετε να εργαστείτε για τη ρύθμιση των συναισθημάτων σας, πρέπει πρώτα να κατανοήσετε και να αναγνωρίσετε τα συναισθήματά σας”, δήλωσε ο Talmon. Τα μέλη της οικογένειας και οι φίλοι θα πρέπει να προσπαθήσουν να κατανοήσουν ότι τα άτομα με αλεξιθυμία συχνά δεν αναγνωρίζουν και δεν εκφράζουν τα συναισθήματά τους τόσο εύκολα όσο οι άλλοι ή δεν κατανοούν τα συναισθήματα των άλλων. “Δεν προσπαθούν να είναι δύσκολα”, δήλωσε ο Ditzer. “Απλώς πραγματικά δυσκολεύονται με αυτό”.