Παρά το γεγονός ότι περισσότερα από 4% του παγκόσμιου πληθυσμού πάσχει από κατάθλιψη και παρόλο που περίπου 1.500 άτομα αυτοκτονούν κάθε χρόνο στη Σουηδία, η κατανόηση της παθοφυσιολογίας της κατάθλιψης παραμένει ασαφής και μόνο λίγες νέες ανακαλύψεις των μηχανισμών πίσω από τη νόσο έχουν σημειωθεί τα τελευταία χρόνια. Νέες εγκεκριμένες φαρμακολογικές παρεμβάσεις απουσιάζουν, παρά την εντατική έρευνα για το θέμα.
Ερευνητές στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα έχουν πλέον σχηματίσει μία εικόνα για τον ρόλο που διαδραματίζει το ένζυμο CYP2C19 στην κατάθλιψη αλλά και σε λειτουργικές και μορφολογικές αλλαγές στον εγκέφαλο. Το ένζυμο είναι υπεύθυνο για το μεταβολισμό πολλών νευροδραστικών ενώσεων, συμπεριλαμβανομένων των αντικαταθλιπτικών, και βρίσκεται φυσιολογικά στον εμβρυϊκό εγκέφαλο αλλά και στο ήπαρ των ενηλίκων. «Είχαμε διαπιστώσει προηγουμένως ότι το γονίδιο CYP2C19 εκφράζεται όχι μόνο στο ήπαρ αλλά και στον εμβρυϊκό εγκέφαλο. Περιγράψαμε ότι διαγονιδιακά ποντίκια που υπερεκφράζουν την ανθρώπινη CYP2C19 στην εμβρυϊκή ζωή, στην ενήλικη ζωή έχουν μικρότερο ιππόκαμπο, καθώς και αλλοιωμένη σύνθεση των νευρώνων στον ιππόκαμπο. Τα ποντίκια αυτά πάσχουν από υψηλότερο επίπεδο αγχώδους και καταθλιπτικής συμπεριφοράς σε σύγκριση με τα ποντίκια άγριου τύπου», λέει ο Magnus Ingelman-Sundberg, ο οποίος υπήρξε επικεφαλής της μελέτης, μαζί με τον Marin Jukic.
Ο ιππόκαμπος είναι ένα κεντρικό τμήμα του εγκεφάλου για τον έλεγχο των συναισθημάτων και του άγχους και η διαπίστωση της αλλοιωμένης δομής και της μεταβολής στη λειτουργία του ιππόκαμπου μετά από υπερέκφραση του CYP2C19 ήταν το σημείο εκκίνησης για τη νέα μελέτη. Οι ερευνητές τώρα εξέτασαν σε ποιο βαθμό αυτά τα ευρήματα σε ποντίκια μπορούν να επεκταθούν στον άνθρωπο.
Η ανάλυση διευκολύνθηκε από το γεγονός ότι τέσσερα τοις εκατό του πληθυσμού στερείται του ενζύμου CYP2C19, ενώ τριάντα τοις εκατό έχουν αυξημένη έκφραση του ιδίου ενζύμου. Με μετρήσεις του όγκου του ιππόκαμπου επί μαγνητικών τομογραφιών και αναλύοντας επιδημιολογικές στατιστικές των αυτοκτονιών, καθώς και με την αξιολόγηση μελετών της καταθλιπτικής διάθεσης σε χιλιάδες άτομα, οι ερευνητές βρήκαν ότι η απουσία του ενζύμου συνδέεται με μεγαλύτερο όγκο του ιππόκαμπου. «Τα άτομα αυτά παρουσίασαν μικρότερο βαθμό κατάθλιψης. Αντιθέτως, διαπιστώσαμε ότι η αυξημένη δραστηριότητα του CYP2C19 σχετίστηκε με υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης αυτοκτονίας σε ασθενείς με κατάθλιψη», λέει ο Marin Jukic. Τα αποτελέσματα, που παρουσιάζονται στην διεθνή δημοσίευση Molecular Psychiatry, δείχνουν ότι η τάση για κατάθλιψη και εν μέρει η λειτουργία του ιππόκαμπου είναι προγραμματισμένες στην εμβρυϊκή ζωή. Έμβρυα με έλλειψη του ενζύμου CYP2C19 έχουν χαμηλότερο κίνδυνο κατάθλιψης και έχουν μεγαλύτερο ιππόκαμπο και στην ενήλικη ζωή. «Τα ευρήματα αυτά αποτελούν τη βάση για προσδιορισμό νέων βιοδεικτών για τους καταθλιπτικούς φαινότυπους. Μπορούμε να καταλάβουμε νέους μηχανισμούς για τη βάση της κατάθλιψης και για την προκλινική διαλογή νέων υποψήφιων φαρμάκων» καταλήγει ο Magnus Ingelman-Sundberg.