Τα τελευταία χρόνια, η σχέση των επιπέδων της βιταμίνης D στον οργανισμό με την έκθεση στον ήλιο αποτελεί σύνηθες θέμα συζήτησης και έχοει διχάσει την ιατρική κοινότητα και τους επαγγελματίες υγείας. Ο προβληματισμός αυτός έχει περάσει και στο ευρύτερο κοινό προκαλώντας μία γενική σύγχυση σχετικά με τη βιταμίνη D και τα οφέλη ή μη της έκθεσης στον ήλιο.
Σχετικές πληροφορίες δίνει στο www.Life2day.gr ο Δημήτρης Γρηγοράκης,Κλινικός Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, ΜScΕπιστημονικός Διευθυντής Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης & Μεταβολικού Ελέγχου ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΙΣ – ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ -Πρόεδρος Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας .
Ο σημαντικός ρόλος της βιταμίνης D
Η βιταμίνη D ανήκει στην κατηγορία των λιποδιαλυτών βιταμινών και αποτελείται από ένα σύνολο διαφορετικών μορφών της, με κυριότερες τις βιταμίνες D2 και D3. Είναι γνωστή για το ρόλο της στο σχηματισμό των οστών αφού βοηθά στην καλύτερη απορρόφηση ασβεστίου. Τελευταία, έχει συνδεθεί και με άλλα οφέλη που αφορούν στην υγεία, όπως αντικαρκινική δράση, πρόληψη κατά των αυτοάνοσων νοσημάτων, των καρδιαγγειακών παθήσεων και άλλων χρόνιων παθήσεων. Σύμφωνα με το “Manual of Dietetic Practice” η βιταμίνη D είναι σημαντική για τη συμμετοχή της στη σύνθεση ορμονών, ενώ ο Dr Michael Holick σε δημοσίευσή του στο New England Journal of Medicine (2007), τονίζει πως η καλσιτριόλη (1,25- διυδροξυβιταμίνη D3), η ενεργός μορφή της βιταμίνης, μπορεί να θεωρηθεί ως ορμόνη αφού συντίθεται στον οργανισμό και μεταφέρεται μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, στους ιστούς. Είναι γεγονός πως η βιταμίνη D θα μπορούσε να μην ανήκει στις βιταμίνες, αλλά στις ορμόνες αφού δεν παρέχεται αποκλειστικά εξωγενώς από τις τροφές, αλλά παράγεται και ενδογενώς με τη βοήθεια της ηλιακής ακτινοβολίας και επίσης μεταφέρεται σε άλλο σύστημα του σώματος, διαφορετικό από αυτό που παράχθηκε προκειμένου να απορροφηθεί όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις ορμόνες.
Έλλειψη της βιταμίνης D προκαλεί ραχίτιδα στα παιδιά ή οστεομαλαχία στους ενήλικες (Schoenmakers et al 2008). Τελευταία, μεγάλος αριθμός ατόμων φέρεται να παρουσιάζουν ανεπαρκή επίπεδα βιταμίνης D στον οργανισμό τους, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες εμφάνισης κάποιας ασθένειας.
Διατροφικές πηγές της αποτελούν τα αυγά, τα λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, η σαρδέλα και το σκουμπρί, το συκώτι, καθώς και πολλά εμπλουτισμένα τρόφιμα, όπως το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, οι μαλακές μαργαρίνες και τα δημητριακά. Η βιταμίνη D παράγεται, όπως προαναφέρθηκε, στον οργανισμό από τη δράση της ηλιακής ακτινοβολίας. Συγκεκριμένα, κατά την έκθεση στον ήλιο η UVB ακτινοβολία απορροφάται από την 7-δεϋδροχοληστερόλη, παράγωγο της χοληστερόλης που βρίσκεται στο δέρμα και μετατρέπεται σε μεγάλο ποσοστό σε προβιταμίνη D3 – χολικαλσιφερόλη. Στην πορεία, η παραχθείσα βιταμίνη D3 μεταφέρεται από το δέρμα δεσμευόμενη από την D–binding protein (DBP) και εισέρχεται στο κυκλοφορικό σύστημα, όπου τελικά καταλήγει να μεταβολίζεται σε 25 -υδροξυβιταμίνη D3 (καλσιδιόλη) στο ήπαρ ή σε 1α,25-διυδροξυβιταμίνη D3 (καλσιτριόλη) στους νεφρούς.
Βιταμίνη D και ηλιακή ακτινοβολία
Ο Dr Michael Holick, ο οποίος εξειδικεύεται στη μελέτη της βιταμίνης D, στο βιβλίο του “The UV Advantage” (2005) εξηγεί πως πέντε με τριάντα λεπτά έκθεσης στον ήλιο χωρίς αντηλιακό, τρεις με τέσσερις φορές την εβδομάδα είναι αρκετά προκειμένου να παραχθεί επαρκής ποσότητα βιταμίνης D. Η ποσότητα παραχθείσας βιταμίνης είναι ανάλογη της εντάσεως της UVB ακτινοβολίας, η οποία ποικίλλει ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος, το υψόμετρο, την ώρα της ημέρας, την εποχή του έτους, καθώς και από πολλές άλλες μεταβλητές. Η διάρκεια έκθεσης στον ήλιο εξαρτάται από το χρώμα του δέρματος, με τα σκουρόχρωμα δέρματα να χρειάζονται μικρότερη διάρκεια έκθεσης στον ήλιο σε σχέση με τα ανοιχτόχρωμα.
Η παραμονή στον ήλιο για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από το συνιστώμενο δεν προσφέρει κάτι περισσότερο αναφορικά με την ποσότητα της παραγόμενης βιταμίνης D. Συγκεκριμένα, η εκτενής έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία προκαλεί φωτο-ισομερισμό της προβιταμίνης D3 σε λουμιστερόλη και ταχυστερόλη, οι οποίες είναι βιολογικά αδρανείς. Επιπλέον, η μεγάλη διάρκεια παραμονής στον ήλιο και ειδικά χωρίς αντηλιακή προστασία, μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα στο δέρμα, τα οποία το βλάπτουν και αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του δέρματος.