Η αναφυλαξία είναι η πιο σοβαρή, κάποιες φορές και θανάσιμη, αλλεργική αντίδραση του οργανισμού. Πρήξιμο, εξανθήματα, χαμηλή πίεση και διαστολή των αιμοφόρων αγγείων είναι τα χαρακτηριστικά της αναφυλαξίας.
Η αναφυλαξία συμβαίνει όταν το ανοσοποιητικό σύστημα αναπτύσσει ένα συγκεκριμένο αντίσωμα που πολεμά τα αλλεργιογόνα και προκαλεί μια υπερβολική αντίδραση σε κάποια ουσία που φυσιολογικά είναι άκακη για τον οργανισμό, όπως το φαγητό. Την αναφυλαξία προκαλεί η απελευθέρωση πρωτεϊνών από ορισμένων ειδών λευκά αιμοσφαίρια. Οι πρωτεΐνες αυτές είναι ουσίες που μπορούν να ξεκινήσουν μια αλλεργική αντίδραση ή να την οξύνουν. Η απελευθέρωσή τους μπορεί να προκληθεί είτε από αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος ή από κάποια άλλη αιτία που δεν σχετίζεται με το ανοσοποιητικό σύστημα.
Η αναφυλαξία μπορεί να ξεκινήσει με έντονη φαγούρα των ματιών και του προσώπου και, μέσα σε λίγα λεπτά, να εξελιχθεί σε κάτι πολύ πιο σοβαρό. Τα συμπτώματα που ακολουθούν είναι δυσκολίες στην κατάποση και την αναπνοή, πόνους στην κοιλιακή χώρα, κράμπες, εμετό και διάρροια, εξανθήματα και πρήξιμο.
Το πιο συνηθισμένο αίτιο της αναφυλαξίας είναι το φαγητό. Οι πιο κοινές τροφές που μπορούν να την προκαλέσουν είναι οι ξηροί καρποί, τα οστρακοειδή, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το ασπράδι του αυγού και οι σπόροι σουσαμιού. Τα τσιμπήματα μελισσών ή σφηκών είναι επίσης συνηθισμένο αίτιο. Η γύρη και άλλα αλλεργιογόνα που εισπνέονται σπάνια μπορούν να οδηγήσουν σε αναφυλακτικό σοκ.
Σε περίπτωση αναφυλαξίας, ζητήστε ιατρική βοήθεια αμέσως. Η κατάσταση μπορεί να χειροτερεύσει σύντομα, οδηγώντας σε αυξημένους παλμούς, ξαφνική αδυναμία, μείωση της πίεσης, σοκ και (δυστυχώς κάποιες φορές) θάνατο.
Οι άνθρωποι με ατοπικές ασθένειες όπως είναι το άσθμα, η δερματίτιδα ή η αλλεργική ρινίτιδα διατρέχουν υψηλό κίνδυνο αναφυλαξίας λόγω τροφίμων, λατέξ και σκιαγραφικών παραγόντων. Αυτοί οι άνθρωποι, ωστόσο, δεν διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από την ενδοφλέβια χορήγηση φαρμάκων ή τα τσιμπήματα.
Μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε παιδιά με αναφυλαξία ανακάλυψε ότι το 60% είχε ιστορικό προηγούμενων ατοπικών ασθενειών. Πάνω από το 90% των παιδιών που πεθαίνουν από αναφυλαξία πάσχουν από άσθμα.
Όσοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν διαταραχές που προκαλούνται από τον εξαιρετικά μεγάλο αριθμό μαστοκυττάρων στους ιστούς τους (μαστοκυττάρωση), όπως και εκείνοι που ανήκουν σε υψηλότερο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο. Όσο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα περάσει από την προηγούμενη έκθεση στον παράγοντα που προκαλεί την αναφυλαξία, τόσο μικρότερος είναι ο κίνδυνος κάποιας νέας αντίδρασης.
Περίπου το 0,05–2% του παγκόσμιου πληθυσμού αντιμετωπίζουν περιστατικό αναφυλαξίας κάποια στιγμή της ζωής του. Το ποσοστό αυτό φαίνεται να παρουσιάζει αύξηση.