Όσο αρνητικό κι αν εξακολουθεί να είναι το στερεότυπο για την εφηβεία είναι τελικά οι σχέσεις γονέων-εφήβων τόσο κρίσιμες; Τα ευρήματα των ερευνών δείχνουν ότι στην μεγάλη πλειονότητα των οικογενειών θα υπάρξουν διαφωνίες αλλά δεν θα οδηγήσουν σε καταστροφή.
Εφηβεία: «Οι νέοι μας τώρα φαίνεται να αγαπούν την πολυτέλεια. Έχουν κακούς τρόπους και περιφρονούν την εξουσία. Δεν δείχνουν σεβασμό στους ενήλικους και ξοδεύουν τον χρόνο τους τριγυρνώντας και κουτσομπολεύοντας μεταξύ τους. Είναι θρασείς και έτοιμοι να αντιλέγουν στους γονείς τους, να μονοπωλούν τη συζήτηση σε μια παρέα, να τρώνε λαίμαργα και να τυραννούν τους δασκάλους τους.» «Δεν βλέπω καμία ελπίδα για το μέλλον του λαού μας, αν εξαρτάται από τους επιπόλαιους σημερινούς νέους, γιατί είναι βέβαιο ότι όλοι είναι απερίσκεπτοι πέρα από κάθε περιγραφή.»
Γνώμες που θα μπορούσαν να αντιστοιχούν στην σημερινή εποχή όσον αφορά την άποψη που έχουν οι περισσότεροι για την εφηβεία και τους νέους όμως προς εκπλήξη μας ανήκουν στον Ησίοδο τον 8ο αιώνα πχ και τον Σωκράτη τον 3ο αιώνα αντίστοιχα.
Τα «στερεότυπα» των ενηλίκων για την εφηβεία είναι σταθερά κατά τη διάρκεια των αιώνων και θεωρούν ότι ο έφηβος καταλαμβάνεται από ακατάσχετη σεξουαλική μανία, γίνεται επικίνδυνος, είναι έρμαιο των επιθυμιών του, αποκόπτεται από τους δεσμούς με την οικογένεια, δεν επιβάλλεται στα συναισθήματά του και αδυνατεί να προσαρμοστεί σε ένα ενήλικο περιβάλλον.
Η άποψη αυτή ότι οι έφηβοι περνούν από ένα στάδιο μεγάλων αναστατώσεων, συγκρούσεων και έντονου άγχους έχει συνεισφέρει στην εδραίωση της αρνητικής εικόνας για τον έφηβο και συνάδει με την γενικότερη έννοια του «χάσματος των γενεών».
Πού οφείλεται όμως αυτό το χάσμα;
Μια από τις κυριότερες αιτίες είναι η έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας ανάμεσα σε γονείς και εφήβους. Οι πολλαπλές, καθημερινές υποχρεώσεις τόσο των νέων όσο και των ενηλίκων σε συνδυασμό με τους ταχύτατους ρυθμούς ζωής δεν αφήνουν μεγάλα περιθώρια χρόνου μεταξύ τους για συζήτηση.
Επίσης, η μεταξύ τους επικοινωνία γίνεται πιο δύσκολη λόγω της πεποίθησης των εφήβων πως οι γονείς τους δεν είναι αρκετά δεκτικοί ή προοδευτικοί ώστε να μπορούν να τους εκφράσουν με ειλικρίνεια ό,τι σκέπτονται και αισθάνονται.
Αυτό φέρνει σαν αποτέλεσμα ότι η διάθεση για αλλαγή αποτελεί γνώρισμα κυρίως των νέων και οι ίδιοι προσαρμόζονται πιο εύκολα σε αυτές τις αλλαγές σε αντίθεση με τους γονείς τους.
Επιπλέον, η επιρροή των Μ.Μ.Ε και των social media είναι καθοριστικής σημασίας.
Από τη μια μεριά έχουμε τη νέα γενιά που προσπαθεί να ξεχωρίσει από την υπόλοιπη μάζα υιοθετώντας συγκεκριμένα standards στον ντύσιμό τους, στον τρόπο ομιλίας τους, στις αξίες τους, καθώς επίσης και συγκεκριμένη γλώσσα επικοινωνίας (emoticons, συντομογραφίες του τύπου «lol» και ιδιάζον λεξιλόγιο όπως η λέξη «troll») και από την άλλη τα άτομα προηγούμενης ή προηγούμενων γενεών που δεν έχουν χώρο στη μεγάλη αυτή κοινότητα των «προχωρημένων» νέων, δεν καταλαβαίνουν αυτό που συμβαίνει με αποτέλεσμα να την κατακρίνουν.
Επίσης οι ενήλικοι σχεδόν πάντα θεωρούν ότι οι νέοι είναι ευνοημένοι από την εποχή. Οι περισσότεροι γονείς θεωρούν πως η ζωή που έζησαν οι ίδιοι ήταν πολύ δυσκολότερη και ιδιαίτερα πιο περιορισμένη από αυτή που ζουν τα παιδιά τους μιας και οι νέοι απολαμβάνουν πληθώρα ελευθεριών.
Αντιμετωπίζουν όμως οι έφηβοι ουσιαστικές δυσκολίες στη σύγχρονη εποχή; Σαφώς και ναι. Αν και ζουν σε μια πολιτική σταθερότητα έχουν να διαχειριστούν την πολιτισμική ποικιλομορφία, την παγκοσμιοποίηση και τη μετανάστευση.
Υπάρχουν τόσο θετικά όσο και αρνητικά χαρακτηριστικά σε αυτήν την εξέλιξη.
Από τη μία οι έφηβοι αποκτούν μεγαλύτερη επίγνωση διαφορετικών πολιτισμών και τρόπων ζωής αποκτώντας πλούσιο δείγμα κοινωνικών δεξιοτήτων και από την άλλη έχουν να αντιμετωπίσουν την προκατάληψη και τη ρατσιστική παρενόχληση.
Άλλη μια δυσκολία είναι η αλλαγή στη δομή της οικογένειας που έχει ασκήσει μεγάλη επίδραση στον τρόπο που μεγαλώνουν οι έφηβοι σήμερα. Τα ποσοστά των διαζυγίων κατά την διάρκεια του 70’ και 80’ αυξήθηκαν και τώρα πια θεωρείται ότι το 25% των εφήβων βιώνουν διαζύγιο μέχρι την ηλικία των 16 στην Ευρώπη και το 33% στις ΗΠΑ.
Στη Βρετανία τα τρία τέταρτα των παιδιών που έχουν γεννηθεί από γονείς κάτω των 20 είναι παιδιά εκτός γάμου. Υπάρχει μια γενικότερη ανασύσταση της οικογένειας με εφήβους που μεγαλώνουν με θετούς γονείς, θετά αδέρφια και συντρόφους που συμβιώνουν.
Πέρα από το πιθανό στρες που μπορεί αυτό να δημιουργήσει σε έναν έφηβο προκύπτει και το γεγονός ότι οι αξίες και οι πεποιθήσεις για τον γάμο, την οικογένεια και τη γονικότητα μεταβάλλονται και είναι συγκριτικά λιγότερο σταθερές από εκείνες των γονέων και παππούδων τους. Επιπλέον, η ανατροφή των εφήβων καθίσταται όλο και πιο προβληματική.
Οι γονικοί ρόλοι των μόνων γονέων, των θετών αλλά και των νέων συντρόφων προσδιορίζονται πιο δύσκολα με αποτέλεσμα να φέρνει αβεβαιότητα στις γονικές πρακτικές σε μια περίοδο που η ασφάλεια και σταθερότητα που χρειάζονται οι έφηβοι είναι περισσότερο από αναγκαία.
Το κομμάτι της υγείας φαίνεται επίσης να απασχολεί την νέα γενιά. Σαφώς το προσδόκιμο ζωής μπορεί να έχει αυξηθεί και πολλές ασθένειες να έχουν εξαλειφθεί, όμως, την περασμένη δεκαετία εμφανίστηκαν κάποιες νέες τάσεις προβληματισμού.
Το ανερχόμενο ποσοστό παχυσαρκίας είναι μία από αυτές.
Η έλλειψη άσκησης και οι κακές διατροφικές συνήθειες έχουν έρθει στο επίκεντρο τα τελευταία χρόνια. Παρόμοια αύξηση παρατηρήθηκε και στα ποσοστά ψυχολογικών διαταραχών με την ψυχική υγεία των εφήβων να επιδεινώνεται διαρκώς.
Η μελέτη του Collishaw et al 2004 έδειξε ότι από το 1974 έως το 2000, παρατηρήθηκε αύξηση τόσο στα κορίτσια όσο και στα αγόρια στις διαταραχές διαγωγής και στα συναισθηματικά προβλήματα.
Κάθε χρόνο διαγιγνώσκεται ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός νέων με διαταραχή άγχους, καταθλιπτικό σύνδρομο, ή άλλες συναφείς διαταραχές καθώς αυξάνει και ο αριθμός των παιδιών και εφήβων που χρειάζονται νοσηλεία σε ψυχιατρικές δομές, λόγω συναισθηματικών ή διατροφικών διαταραχών, διαταραχών συμπεριφοράς, ή απόπειρας αυτοκτονίας.
Επίσης το φαινόμενο του αυτοτραυματισμού στις ηλικίες 13-19 παίρνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις με το να φτάνει στο 47% το 2007 απο το 27% που ήταν το 2005.
Άλλη μια δυσκολία που έχουν να αντιμετωπίσουν οι έφηβοι είναι η εργασία και η δραματική αύξηση της ανεργίας. Στον 21ο αιώνα υπάρχουν λιγότερες ευκαιρίες για απασχόληση μιας και μειώθηκε η παραγωγική βιομηχανία και αυξήθηκε η βιομηχανία υπηρεσιών.
Μέσα σε αυτό το κλίμα αναβάλλεται η οικονομική τους ανεξαρτησία και εκεί που στα 16-20 οι έφηβοι έμπαιναν δυναμικά στην εργασία άρα και στην ενήλικη ζωή της ανεξαρτησίας τώρα εξακολουθούν να εξαρτώνται οικονομικά από τους γονείς τους ή από την πολιτεία.
Τέλος, η ταχεία και εκτεταμένη ανάπτυξη των τεχνολογιών της πληροφορίας έχει πολλά θετικά για τους έφηβους όπως η ευκολότερη πρόσβαση στην πληροφορία, η γρήγορη επικοινωνία με τους φίλους και την οικογένεια και ο αυξημένος έλεγχος σε ορισμένες πλευρές της ζωής τους.
Επίσης, πολλές έρευνες υποστηρίζουν ότι τα δίκτυα διευκολύνουν την κοινωνικότητα και την κοινωνική προσαρμογή. Όλοι γνωρίζουν ότι στην εφηβεία η απασχόληση με τη διεύρυνση και την καταμέτρηση του κύκλου φίλων είναι μια αγαπημένη και συνήθης δραστηριότητα η οποία αυξάνει και την αυτοεκτίμηση των νέων.
Από την άλλη βέβαια έχουμε και τους κινδύνους που περιλαμβάνουν τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό, τον εθισμό (cyber sex addiction, chat addiction, web surfing addiction, gaming addiction, gambling addiction etc) την πορνογραφία και την παιδοφιλική συμπεριφορά.
Αν και οι φόβοι των ενηλίκων για τη χρήση του διαδικτύου δεν πρέπει να παραβλέπονται, η λύση στο πρόβλημα είναι η παιδεία στη χρήση τους και η υποστήριξη των εφήβων από τους ενηλίκους για να μπορέσουν να χρησιμοποιούν τις μεθόδους αυτές παραγωγικά και με ασφάλεια.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειωθεί ότι το αρνητικό στερεότυπο του πώς βλέπει η κοινωνία την εφηβεία έχει παίξει σημαντικό ρόλο. Για πολλούς η εφηβεία έχει οριστεί ως η περίοδος «θύελλας και στρες μιας γενιάς συνέχεια σε υπερδιέργεση».
Οι λόγοι μπορεί να είναι πολλοί όμως οι 2 βασικότεροι είναι ότι η κοινωνία πάντα χρειάζεται μια ομάδα για να κατηγορήσει και να χρησιμοποιηθεί ως αποδιοπομπαίος τράγος και επιπλέον οι ίδιοι οι έφηβοι μπορεί να συμβάλλουν με την προκλητική τους συμπεριφορά, σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία, δηλαδή να καταλήγουν να φέρονται ακριβώς όπως προσδοκούν οι ενήλικες.
Όσο αρνητικό κι αν εξακολουθεί να είναι το στερεότυπο για την εφηβεία είναι τελικά οι σχέσεις γονέων-εφήβων τόσο κρίσιμες; Τα ευρήματα των ερευνών δείχνουν ότι στην μεγάλη πλειονότητα των οικογενειών θα υπάρξουν διαφωνίες αλλά δεν θα οδηγήσουν σε καταστροφή.
Σε μια μελέτη (Collins et Laursen, 2004) τα αποτελέσματα από 11.000 εφήβους και τους γονείς τους στην Βρετανία έδειξαν ότι οι έφηβοι σέβονταν τις απόψεις των γονιών τους.
Σε θέματα όπως ηθική και θεμελιώδεις πεποιθήσεις τα δεδομένα ότι υπάρχει μεγάλο χάσμα γενεών δεν υποστηρίζονται.
Σε τι διαφωνούν λοιπόν;
Τις περισσότερες φορές οι διαφωνίες εμφανίζονται σε θέματα όπως στυλ ντυσίματος, επιλογή μουσικής, είδη δραστηριοτήτων αναψυχής, την ώρα επιστροφής στο σπίτι και η τακτοποίηση του δωματίου.
Και τα ευρήματα αυτά είναι οικουμενικά τόσο στην Ευρώπη και Αμερική όσο στην Κίνα και στο Χονγκ-Κονγκ. Κατέληξαν ότι το βασικότερο πρόβλημα έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι 2 γενιές ορίζουν το πρόβλημα διαφορετικά.
Η κύρια τακτική που φαίνεται να γεφυρώνει τις 2 γενιές είναι η υιοθέτηση μιας διαλεκτικής γονικής πρακτικής που εμπεριέχει τρία βασικά συστατικά.
Τη ζεστασιά, δηλαδή την αγάπη και τη φροντίδα των γονιών, τη δομή που αποτελείται από σαφή όρια και κανόνες και την ανάπτυξη της αυτονομίας που όταν υποστηρίζεται από τους γονείς ενθαρρύνεται η ατομικότητα του εφήβου και η βαθμιαία πορεία του προς την ανάληψη μεγαλύτερου ελέγχου της ζωής του.
Στο κάτω-κάτω η εφηβεία είναι πρόκληση και ευτυχία. Είναι μια περίοδος της ζωής κατά την οποία αναπτύσσονται καινούργιες δεξιότητες και οι οικογενειακές σχέσεις παίρνουν άλλη μορφή με μεγαλύτερη προσέγγιση και ισοτιμία.
Διαβάστε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις για την υγεία από την Ελλάδα και τον ΚόσμοΑκολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
