Déjà vu ψυχική υγεία: Η κατάσταση της προμνησίας (deja vu) ενδέχεται να σχετίζεται με την ψυχική υγεία, καθώς πολλές ψυχικές ασθένειες εμφανίζουν μεγαλύτερη συχνότητα τέτοιων επεισοδίων.
Για πρώτη φορά γεννήθηκε ως ιδέα το 1983. Το déjà vu (DV) είναι μια εξαιρετικά κοινή ψυχική κατάσταση που έχει παροδικό χαρακτήρα. Περιγράφεται ως “υποκειμενικά ακατάλληλη εντύπωση οικειότητας μιας παρούσας εμπειρίας με ένα απροσδιόριστο παρελθόν”. Μεταφράζεται από τα γαλλικά ως κυριολεκτικά ως προμνησία. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει οικεία γεγονότα ή εμπειρίες, ενώ στην ιατρική ορολογία αναφέρεται στην ανησυχητική αντίληψη ότι μια νέα εμπειρία είναι οικεία. Κλινικά, η DV μερικές φορές νοείται ως εκδήλωση ψυχικής ή νευρολογικής διαταραχής, συνηθέστερα επιληψία κροταφικού λοβού (TLE) ή σχιζοφρένεια.
Τι είναι η επιληψία;
Η επιληψία είναι μια νευρολογική διαταραχή, που προκαλείται από μη φυσιολογική ηλεκτρική δραστηριότητα στον εγκέφαλο και χαρακτηρίζεται από απώλεια συνείδησης και επιληπτικές κρίσεις. Το TLE είναι η πιο κοινή μορφή επιληψίας, που αντιπροσωπεύει περίπου το 60% όλων των ατόμων με τη διάγνωση. Αυτός ο υποτύπος επηρεάζει την περιοχή του ιππόκαμπου, την περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για την επεξεργασία και την αποθήκευση βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων αναμνήσεων και η έρευνα έχει δείξει μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ DV και επιληπτικών κρίσεων σε άτομα με TLE. Η σχέση μεταξύ των δύο περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1888 ως μια «ονειρική κατάσταση» που συχνά συνέβαινε με το TLE. Στη συνέχεια, ένα μεγάλο σύνολο ερευνών έδειξε ότι πολλά άτομα με TLE βιώνουν την DV ως εκδήλωση των συνοδευτικών κρίσεων, συχνά αμέσως πριν από τους σπασμούς.
Στην σχιζοφρένεια, οι εμπειρίες της DV μπορεί να είναι μεγαλύτερες. Ενδέχεται να είναι πιο έντονες και να συνοδεύονται από συναισθήματα αποπροσωποποίησης. Αναφέρεται επίσης ως αποπραγματοποίηση. Είναι μια κατάσταση αποσύνδεσης κατά την οποία οι σκέψεις φαίνονται εξωπραγματικές. Τα άτομα αισθάνονται σαν να είναι εξωτερικοί παρατηρητές του εαυτού τους. Ωστόσο, όταν συγκρίνεται ο επιπολασμός της DV μεταξύ ατόμων με και χωρίς σχιζοφρένεια, η συχνότητα της DV είναι υψηλότερη στα νευροτυπικά άτομα. Ωστόσο, τα άτομα με σχιζοφρένεια βιώνουν την DV ως πιο ενοχλητική. Είναι πιο πιθανό να την βιώσουν όταν υφίστανται σωματική ή ψυχική πίεση. Μια μελέτη διερεύνησε γιατί τα σχιζοφρενικά άτομα μπορεί να εμφανίσουν DV λιγότερο συχνά και βρήκε συσχέτιση μεταξύ DV και αρνητικών συμπτωμάτων σχιζοφρένειας και DV και αντιψυχωσικών φαρμάκων.
Άτομα με σχιζοφρένεια & déjà vu
Τα άτομα με σχιζοφρένεια που εμφανίζουν περισσότερα αρνητικά συμπτώματα όπως φτώχεια στην ομιλία, μειωμένα κίνητρα και κοινωνική ορμή έχουν λιγότερα DV από εκείνα με λιγότερα αρνητικά συμπτώματα και υγιείς ελέγχους. Μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι η δυσλειτουργία του εγκεφάλου που στηρίζει τα αρνητικά συμπτώματα πιθανώς παρεμβαίνει στις εμπειρίες της DV. Αντιστρόφως, η συχνότητα των εμπειριών για DV είναι αυξημένη στο υπο-δείγμα σχιζοφρενικών ασθενών που λαμβάνουν υψηλότερες δόσεις αντιψυχωσικών φαρμάκων. Αναμφισβήτητα, αυτό μπορεί να οφείλεται σε προηγούμενες ψευδείς συσχετίσεις μεταξύ σχιζοφρένειας και DV. Επιπλέον, δεν υπάρχει προφανής σχέση μεταξύ DV και θετικών συμπτωμάτων σχιζοφρένειας, όπως παραληρητικές ιδέες και παραισθήσεις, υποδηλώνοντας ότι οι εμπειρίες από DV δεν σχετίζονται με τους μηχανισμούς που εμπλέκονται σε αυτά τα συμπτώματα. Λαμβάνοντας τα αποτελέσματα αυτών των μελετών μαζί, η DV θεωρείται ότι υπάρχει ως μη παθολογικό φαινόμενο.
Δεδομένου ότι η συχνότητα της συχνότητας ζωής είναι 60-80% σε μη κλινικά δείγματα, δεν είναι σαφώς παθολογική. Αντίθετα, η προσεκτική διάκριση μεταξύ καθομιλουμένων και «αληθινών» εμπειριών της DV σε κλινικά πλαίσια μπορεί να διαχωρίσει μια τυπική εμπειρία από μια νευρολογική ή ψυχιατρική πάθηση. Οι Warren-Gash και Zemen (2003) πρότειναν ένα χρήσιμο πλαίσιο κλινικής αξιολόγησης για τη διάκριση μεταξύ παθολογικής και μη παθολογικής DV. Αυτές οι εμπειρίες θα πρέπει να αξιολογούνται τόσο ως προς τη συχνότητα όσο και ως προς τον τύπο. Η συχνή ομιλία DV και η μεμονωμένη και παροδική DV θεωρούνται φυσιολογικά. Για να είναι ενδεικτικές παθολογίας οι εμπειρίες της «αληθινής» DV, πρέπει να συνοδεύονται από άλλα συμπτώματα όπως παραισθήσεις, επιληπτικές κρίσεις, κατάθλιψη, άγχος ή διάσπαση. Έχουν προταθεί αρκετές θεωρίες σχετικά με τις εμπειρίες της DV σε μη κλινικά δείγματα.
Διαδικασίες μνήμης
Τέτοιες εξηγήσεις υποθέτουν ότι η DV συμβαίνει όταν ένα άτομο έχει βιώσει προηγουμένως μια πολύ παρόμοια κατάσταση, οι μνήμες της οποίας έχουν υποστεί επεξεργασία και αποθηκεύονται ασυνείδητα και όχι συνειδητά. Οι εμπειρίες DV ενεργοποιούνται όταν ένα στοιχείο της νέας κατάστασης ενεργοποιεί την ασυνείδητη μνήμη, για παράδειγμα όταν είναι γνωστό ένα μεμονωμένο στοιχείο ενός γεγονότος, αλλά το μυθιστόρημα περιβάλλοντος. Σε αυτές τις καταστάσεις, ο εγκέφαλος γενικεύει αυτήν την εξοικείωση, προκαλώντας την εμπειρία της DV.
Ταχύτητα νευρικής μετάδοσης
Αυτή η υπόθεση βασίζεται στην ταχύτητα με την οποία οι πληροφορίες ταξιδεύουν στον εγκέφαλο και περιγράφει τη δυνατότητα επεξεργασίας σφαλμάτων σε δύο οδούς. Σε σφάλματα μεμονωμένων διαδικασιών, υπάρχει καθυστέρηση στη μετάδοση μιας μεμονωμένης πληροφορίας στον εγκέφαλο και ένα ψευδές αίσθημα οικειότητας ενεργοποιείται όταν η μετάδοση τελικά παραδοθεί. Σε σφάλματα διπλού μονοπατιού, το ένα μονοπάτι καθυστερεί ενώ το άλλο λειτουργεί κανονικά. Σε αυτή τη διαδικασία, η εμπειρία DV δημιουργείται όταν η εστίαση μεταξύ των δύο μονοπατιών αλλάζει γρήγορα.
Διαχωρισμένη Προσοχή
Αυτή η θεωρία υποδηλώνει ότι οι εμπειρίες από την DV προκύπτουν όταν η προσοχή κατανέμεται μεταξύ ταυτόχρονων αντιλήψεων σε ένα μόνο γεγονός. Ενώ ο εγκέφαλος επεξεργάζεται υποστατικά το περιβάλλον, μια μοναδική παρατήρηση αποσπά την προσοχή στιγμιαία και απομακρύνει την πλήρη προσοχή μας από το περιβάλλον. Όταν επιστρέφει, δημιουργείται η αίσθηση της ασαφούς οικειότητας που παρατηρείται στο DV (Brown, 2004).
Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε το DV;
Ένας οριστικός απολογισμός για το φαινόμενο της DV παραμένει άπιαστος. Αν και δεν αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της ψυχικής ασθένειας, μπορεί να προκύψει ως μέρος ενός ευρύτερου σχήματος διαταραχής σε ορισμένες διαταραχές. Ωστόσο, μεταξύ υγιών πληθυσμών, οι εξηγήσεις της DV δείχνουν κυρίως ένα προσωρινό σφάλμα στη γνωστική επεξεργασία.
Διαβάστε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις για την υγεία από την Ελλάδα και τον ΚόσμοΑκολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
