Ενδοκρινικοί διαταράκτες: Περισσότερες από 1.000 χημικές ουσίες έχουν εντοπιστεί στο περιβάλλον με ισχυρές ικανότητες ενδοκρινικής διαταραχής. Μεταξύ αυτών φυτοφάρμακα, μυκητοκτόνα, βιομηχανικές χημικές ουσίες, πλαστικοποιητές, εννεϋλοφαινόλες, μέταλλα, φαρμακευτικούς παράγοντες και φυτοοιστρογόνα. Πώς μπορούν να εισέλθουν στο ανθρώπινο σώμα και πώς επηρεάζουν την υγεία;
Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες είναι φυσικές ή τεχνητές χημικές ουσίες που παρεμβαίνουν στο ενδοκρινικό σύστημα του σώματος. Το ενδοκρινικό σύστημα περιλαμβάνει έναν αριθμό αδένων και οργάνων που συνθέτουν, αποθηκεύουν και εκκρίνουν ορμόνες. Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες μπορούν να προκαλέσουν διάφορες καταστάσεις υγείας, συμπεριλαμβανομένων αναπτυξιακών, αναπαραγωγικών, νευρολογικών και ανοσολογικών διαταραχών.
Τι είναι οι ενδοκρινικοί διαταράκτες;
Περισσότερες από 1.000 χημικές ουσίες έχουν εντοπιστεί στο περιβάλλον με ισχυρές ικανότητες ενδοκρινικής διαταραχής. Αυτές περιλαμβάνουν φυτοφάρμακα, μυκητοκτόνα, βιομηχανικές χημικές ουσίες, πλαστικοποιητές, εννεϋλοφαινόλες, μέταλλα, φαρμακευτικούς παράγοντες και φυτοοιστρογόνα. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (EPA), οποιαδήποτε εξωγενής χημική ουσία που μπορεί να επηρεάσει τη σύνθεση, τη μεταφορά, το μεταβολισμό και την αποβολή ενδογενών ορμονών μπορεί να οριστεί ως ενδοκρινικός διαταράκτης.
Με βάση την προέλευση, οι ενδοκρινικοί διαταράκτες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε βιομηχανικούς (πολυχλωριωμένα διφαινύλια), γεωργικούς (φυτοκτόνα), φαρμακευτικούς (parabens) και οικιακούς (δισφαινόλη Α). Επιπλέον, τα βαρέα μέταλλα όπως ο μόλυβδος, ο υδράργυρος, το κάδμιο και το αρσενικό μπορούν να θεωρηθούν ενδοκρινικοί διαταράκτες.
Πώς μπορούν οι ενδοκρινικοί διαταράκτες να εισέλθουν στο ανθρώπινο σώμα;
Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες εισέρχονται κυρίως στο ανθρώπινο σώμα με κατάποση (πρόσληψη τροφής/νερού), με εισπνοή ή με άμεση έκθεση στο δέρμα. Η πλειοψηφία αυτών των χημικών ουσιών είναι λιπόφιλα και έτσι συσσωρεύονται στον λιπώδη ιστό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα έναν πολύ μεγάλο χρόνο επιβίωσής τους στο σώμα. Ο χρόνος έκθεσης είναι μια σημαντική παράμετρος για τον προσδιορισμό της ακριβούς επίδρασης τους στον άνθρωπο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα αποτελέσματα αναπτύσσονται σταδιακά και εκδηλώνονται στα μεταγενέστερα στάδια της ζωής. Σε μερικούς ανθρώπους, αυτές οι χημικές ουσίες δεν προκαλούν προφανείς συνέπειες.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις των ενδοκρινικών διαταραχών στην υγεία;
Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργικότητα του ενδοκρινικού συστήματος αλλάζοντας τα φυσιολογικά επίπεδα ορμονών, μιμούμενοι τις λειτουργίες ενδογενών ορμονών ή αλλάζοντας την παραγωγή ορμονών. Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες μιμούνται τις λειτουργίες των ενδογενών ορμονών δεσμεύοντας και ενεργοποιώντας απευθείας ένα ευρύ φάσμα ορμονικών υποδοχέων, συμπεριλαμβανομένων των υποδοχέων οιστρογόνων, των υποδοχέων ανδρογόνων, των υποδοχέων γλυκοκορτικοειδών, των υποδοχέων ορμονών του θυρεοειδούς και του υποδοχέα ρετινοειδούς Χ.
Επίδραση στο αναπαραγωγικό σύστημα
Δεδομένου ότι οι περισσότεροι από τους ενδοκρινικούς διαταράκτες είναι σε θέση να μιμούνται τις ορμόνες του φύλου, οι ενδοκρινικοί διαταράκτες μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την ανάπτυξη του εμβρύου. Μεταξύ των διαφόρων διαταρακτών, τα συνθετικά οιστρογόνα, τα φυτοοιστρογόνα, τα φυτοφάρμακα, οι πλαστικοποιητές και οι βιομηχανικές χημικές ουσίες παρουσιάζουν ισχυρές αντι-ανδρογόνες και αδύναμες οιστρογονικές ιδιότητες.
Η έκθεση σε ενδοκρινικούς διαταράκτες μπορεί να προκαλέσει προβλήματα γονιμότητας τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες. Μελέτες έχουν συνδέσει την έκθεση σε ενδοκρινικούς διαταράκτες με την υποτροφία των όρχεων, τις πολυκυστικές ωοθήκες, το σύνδρομο δυσγένεσης των όρχεων και τους ορμονοευαίσθητους καρκίνους των ωοθηκών και των όρχεων.
Επίδραση στα επινεφρίδια
Η υψηλή ροή αίματος και οι υψηλές ποσότητες λιπαρών οξέων (λιπόφιλα) καθιστούν τα επινεφρίδια κατάλληλο στόχο για ενδοκρινικούς διαταράκτες. Μελέτες που διερευνούν την επίδραση τους στον άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια έχουν επισημάνει την πιθανότητα διαταραχής της σύνθεσης και του μεταβολισμού των στεροειδών ορμονών. Συγκεκριμένα, έχει βρεθεί ότι οι ενδοκρινικοί διαταράκτες βλάπτουν τη στεροειδογένεση των επινεφριδίων ρυθμίζοντας τις λειτουργίες της αρωματάσης, της 5-α αναγωγάσης και των υδροξυστεροειδών αφυδρογονασών.
Επίδραση στον θυρεοειδή αδένα
Ορισμένοι ενδοκρινικοί διαταράκτες, συμπεριλαμβανομένων των υπερχλωρικών και θειοκυανικών, έχει βρεθεί ότι επηρεάζουν την απορρόφηση, έχοντας ως αποτέλεσμα τη διαταραχή της βιοσύνθεσης των θυρεοειδικών ορμονών. Οι κοινές πηγές υπερχλωρικού περιλαμβάνουν εκρηκτικά, αερόσακους, λιπάσματα και ορισμένα τρόφιμα (γάλα, αυγά, φρούτα και λαχανικά). Ο καπνός του τσιγάρου είναι μια ισχυρή πηγή θειοκυανικών. Μια μελέτη στην οποία συμμετείχαν άτομα στην εφηβεία έδειξε ότι οι εκθέσεις σε υπερχλωρικά, θειοκυανικά και νιτρικά άλατα προκαλούν σημαντική μείωση των επιπέδων ελεύθερης θυροξίνης.
Επίδραση στην υπόφυση
Πολλοί ενδοκρινικοί διαταράκτες δρουν άμεσα στο διεγκεφαλικό σύστημα μιμούμενοι τις λειτουργίες των νευροδιαβιβαστών. Αυτό στη συνέχεια επηρεάζει τον άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-γοναδική οδό και προκαλεί μια σειρά από συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της καθυστερημένης έναρξης της εφηβείας και της διαταραχής του κιρκάδιου συστήματος. Ορισμένοι ενδοκρινικοί διαταράκτες, όπως οι οιστρογόνες χημικές ουσίες, έχει βρεθεί ότι αυξάνουν τη σύνθεση και την έκκριση των ορμονών της υπόφυσης, συμπεριλαμβανομένης της προλακτίνης και της ορμόνης διέγερσης του θυρεοειδούς (TSH). Αυτό στη συνέχεια αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού και του θυρεοειδούς. Επιπλέον, υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν το ρόλο των οιστρογόνων χημικών ουσιών στην ανάπτυξη και εξέλιξη του καρκίνου της υπόφυσης.
Διαβάστε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις για την υγεία από την Ελλάδα και τον ΚόσμοΑκολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
