Καρκίνος του Τραχήλου της Μήτρας: Μπορεί να νικηθεί – το κλειδί είναι ο εμβολιασμός των νεαρών κοριτσιών

Ο εμβολιασμός των αγοριών έχει πολλά πλεονεκτήματα, ιδίως όσον αφορά την πρόληψη των καρκίνων που σχετίζονται με τον HPV στους άνδρες και στους άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες, καθώς και την αύξηση της ανοσίας αγέλης. Ωστόσο, η επέκταση του προγράμματος ώστε να συμπεριλάβει και τους άνδρες έχει επιπτώσεις στην κατανομή των πόρων και τον πιθανό αποκλεισμό άλλων ευάλωτων ομάδων.

Καρκίνος του Τραχήλου της Μήτρας: Το 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας παρουσίασε ένα σχέδιο για την εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ως απειλή για τη δημόσια υγεία έως το 2030. Το πρώτο βήμα προς την επίτευξη αυτού του στόχου είναι να έχει εμβολιαστεί πλήρως το 90% των κοριτσιών κατά του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) μέχρι την ηλικία των 15 ετών. Η γυναικολόγος-ογκολόγος Lynette Denny διευκρινίζει πόση πρόοδος πρέπει να σημειωθεί ακόμη και ποια εμπόδια πρέπει να ξεπεραστούν.

Πόσο μεγάλη απειλή αποτελεί ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας στην υποσαχάρια Αφρική;

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ένας από τους συχνότερους καρκίνους στις γυναίκες. Η υποσαχάρια Αφρική έχει τις περισσότερες διαγνώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας παγκοσμίως. Τα ποσοστά θνησιμότητας από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας στην περιοχή είναι τρεις φορές υψηλότερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Η επιβάρυνση από τον ιό HIV στην υποσαχάρια Αφρική συμβάλλει στην ανισότητα αυτή. Το 2021, στη νότια Αφρική, το 63,8% των γυναικών με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ζούσαν με HIV, όπως και το 27,4% των γυναικών στην ανατολική Αφρική. Οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας προκαλούνται από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), ο οποίος μεταδίδεται μέσω της επαφής δέρμα με δέρμα, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής δραστηριότητας. Πώς συγκρίνονται οι χώρες όσον αφορά την επίτευξη του στόχου του ΠΟΥ; Μέχρι τον Ιούνιο του 2020, περισσότερα από τα μισά κράτη μέλη του ΠΟΥ -δηλαδή 107 από τα 194- είχαν εισαγάγει τον εμβολιασμό κατά του HPV σε εθνικό επίπεδο ή εν μέρει. Οι αριθμοί έδειξαν μεγάλη διακύμανση στην κάλυψη σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές. Χώρες υψηλού εισοδήματος, όπως η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, είχαν την υψηλότερη πλήρη κάλυψη με εμβολιασμό κατά του HPV σε ποσοστό 77%. Οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος υστερούσαν κατά πολύ -μόλις το 41% είχε εισαγάγει τον εμβολιασμό κατά του HPV μέχρι το τέλος του 2019. Μόνο το 20% του επιλέξιμου πληθυσμού στην υποσαχάρια Αφρική έχει εμβολιαστεί.

Τα επίπεδα εμβολιασμού έχουν σημασία επειδή, με ευρεία κάλυψη της κατάλληλης ηλικιακής ομάδας, με την πάροδο του χρόνου είναι θεωρητικά δυνατό να εξαλειφθεί ο HPV ως ανθρώπινο παθογόνο. Αυτό συνέβη με την ευλογιά. Οι περισσότερες (90%) χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος παρέχουν εμβολιασμό μέσω σχολείων και εμβολιασμών σε εγκαταστάσεις. Το πρόγραμμα δύο δόσεων είναι το πιο συνηθισμένο. Όταν εγκρίθηκε αρχικά η χρήση του εμβολίου HPV, χορηγήθηκε σε κορίτσια ηλικίας 9-13 ετών σε τρεις δόσεις. Η πρώτη δόση αρχικά- η δεύτερη δόση έναν ή δύο μήνες μετά την πρώτη δόση- και μια τρίτη δόση έξι μήνες αργότερα. Αργότερα έγινε εμφανές ότι οι δύο δόσεις έδιναν το ίδιο επίπεδο ανοσίας με τις τρεις δόσεις. Σήμερα, αναγνωρίζεται ότι μία δόση είναι εξίσου καλή με τρεις δόσεις στην πρόληψη της λοίμωξης από τον HPV στον γενικό πληθυσμό. Τον Απρίλιο του 2022 η Στρατηγική Συμβουλευτική Ομάδα Εμπειρογνωμόνων του ΠΟΥ για την ανοσοποίηση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το εμβόλιο κατά του HPV με μία δόση παρέχει “σταθερή προστασία κατά του HPV, η οποία είναι συγκρίσιμη με τα προγράμματα δύο δόσεων”. Ωστόσο, συνέστησαν στα άτομα που ζουν με τον ιό HIV να συνεχίσουν να λαμβάνουν τρεις δόσεις, όπου αυτό είναι εφικτό, και αν όχι, τουλάχιστον δύο δόσεις, λόγω των περιορισμένων στοιχείων. Ο μικρότερος αριθμός δόσεων έχει σημαντικές επιπτώσεις στο κόστος και την υλικοτεχνική υποδομή. Η χορήγηση μίας δόσης μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα στη διεύρυνση της κάλυψης των επιλέξιμων κοριτσιών. Στη Νότια Αφρική, το ποσοστό εγκατάλειψης του προγράμματος εμβολιασμού μετά τον πρώτο εμβολιασμό το 2014 ήταν 18% και αυξήθηκε σε 26% το 2018 και το 2019. Το αντίστοιχο ποσοστό εγκατάλειψης σε χώρες υψηλού εισοδήματος είναι κατά μέσο όρο 11%. Το 2019, 33 από τα 107 προγράμματα εμβολιασμού κατά του HPV ήταν ουδέτερα ως προς το φύλο – εμβολιάζονταν τόσο τα κορίτσια όσο και τα αγόρια. Ο εμβολιασμός τόσο των αγοριών όσο και των κοριτσιών θα αυξήσει αυτό που είναι γνωστό ως ανοσία αγέλης, πράγμα που σημαίνει ότι ο επιπολασμός του HPV στον πληθυσμό θα μειωθεί. Επιπλέον, τα αγόρια θα προστατευθούν από καρκίνους του πρωκτού, του πέους και του στοματοφάρυγγα που σχετίζονται με τον HPV. Ωστόσο, η συμπερίληψη των αγοριών σε προγράμματα εμβολιασμού όταν τα περισσότερα κορίτσια δεν εμβολιάζονται δεν είναι οικονομικά αποδοτική. Σε παγκόσμιο επίπεδο, εκτιμάται ότι το 2019 εμβολιάστηκε το 15% των κοριτσιών και το 4% των αγοριών. Ποιος είναι ο πιο σίγουρος τρόπος για την επίτευξη του στόχου του ΠΟΥ;

Υπάρχουν πολλά σημαντικά βήματα.

Ένα κρίσιμο σημείο εκκίνησης είναι η απόκτηση πολιτικής υποστήριξης για τον εμβολιασμό κατά του HPV. Χρειάζεται συνεργασία υψηλού επιπέδου μεταξύ των υπουργείων υγείας, παιδείας, κοινωνικής ανάπτυξης και των υφιστάμενων προγραμμάτων εμβολιασμού. Τα πιο επιτυχημένα προγράμματα χρησιμοποίησαν σχολικές εγκαταστάσεις για τον εμβολιασμό. Αυτό όμως αποκλείει τους εφήβους που δεν ανήκουν στο σχολικό σύστημα, εξ ου και η ανάγκη δημιουργίας προγραμμάτων που βασίζονται σε εγκαταστάσεις. Η ευρεία ενημέρωση και εκπαίδευση του πληθυσμού είναι κρίσιμης σημασίας – οι εκστρατείες εκπαίδευσης πρέπει να περιλαμβάνουν τους γονείς, τον γενικό πληθυσμό, τους εκπαιδευτικούς και τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας. Η επαρκής προμήθεια εμβολίων είναι ζωτικής σημασίας και η υποδομή χορήγησης εμβολίων πρέπει να είναι ισχυρή. Πρέπει να ληφθεί μέριμνα για όλη την υλικοτεχνική υποδομή της εφαρμογής του εμβολίου, όπως η διανομή, η διαχείριση της ψυκτικής αλυσίδας, ο έλεγχος των αποβλήτων και η κλινική φροντίδα. Πρέπει να διατηρούνται και να παρακολουθούνται τακτικά καλές στατιστικές και πληροφορίες. Τα αντιεμβολιαστικά προγράμματα πρέπει να παρακολουθούνται και οι ισχυρισμοί τους να αντιμετωπίζονται άμεσα και με πολιτισμική ευαισθησία.

Ποιες είναι οι καθυστερήσεις;

Η COVID είχε σημαντικό αντίκτυπο σε πολλά προγράμματα εμβολιασμού κατά του HPV. Οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος επλήγησαν ιδιαίτερα. Ως παράδειγμα, η κάλυψη του προγράμματος της Νότιας Αφρικής μειώθηκε από 85% όταν εισήχθη το 2014 σε 3% το 2020. Το πρόγραμμα εξακολουθεί να προσπαθεί να ανακάμψει. Μαζί με τον αντίκτυπο της COVID στις πρακτικές εμβολιασμού, η σύσταση να συμπεριληφθούν τα αγόρια και οι γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας στα προγράμματα εμβολιασμού είχε ως αποτέλεσμα την παγκόσμια έλλειψη εμβολίων HPV. Η έλλειψη αναγνωρίστηκε το 2020 και προβλέφθηκε ότι θα διαρκέσει τρία έως πέντε χρόνια. Μια δήλωση που εξέδωσε η Διεθνής Εταιρεία για τους ιούς των θηλωμάτων συνέστησε την προσωρινή αναστολή του εμβολιασμού με ουδέτερο φύλο καθώς και του εμβολιασμού των γυναικών μεγαλύτερης ηλικίας. Και ότι, κατά τη διάρκεια του περιορισμού της προσφοράς, ο εμβολιασμός κατά του HPV θα πρέπει να προορίζεται για κορίτσια ηλικίας 9 έως 14 ετών.

Σε τι θα πρέπει να επικεντρωθούν οι χώρες;

Τα τρέχοντα εμπορικά διαθέσιμα εμβόλια κατά του HPV είναι προφυλακτικά. Προστατεύουν τα άτομα που δεν έχουν εκτεθεί ποτέ σε λοίμωξη από τον ιό HPV από το να μολυνθούν και προλαμβάνουν το 70%-90% όλων των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας. (Κανένα εμβόλιο δεν είναι 100% αποτελεσματικό). Έχω περάσει τα τελευταία 30 χρόνια ερευνώντας ασφαλείς, εφικτές και αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις στο τεστ Παπανικολάου για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Όταν ξεκίνησα αυτή τη δουλειά το 1995, το εμβόλιο κατά του HPV δεν είχε ακόμη παραχθεί. Η άφιξή του κατέστησε πραγματικότητα τη δυνατότητα τερματισμού του καρκίνου που σχετίζεται με τη μόλυνση από τον ιό HPV. Το ποιος εμβολιάζεται θα πρέπει να εξαρτάται από την ηλικία, το φύλο και τους πόρους. Τα κορίτσια ηλικίας 9-14 ετών θα πρέπει να έχουν προτεραιότητα. Καθώς αυξάνονται οι πόροι, θα πρέπει να συμπεριληφθούν τα κορίτσια ηλικίας 15-18 ετών. Στη συνέχεια, θα πρέπει να συμπεριληφθούν οι γυναίκες ηλικίας 19-26 ετών. Ο εμβολιασμός των αγοριών θα πρέπει να προχωρήσει μόνο όταν επιτευχθεί τουλάχιστον 90% κάλυψη στα κορίτσια ηλικίας 9-14 ετών. Ο εμβολιασμός των γυναικών μεγαλύτερης ηλικίας, οι περισσότερες από τις οποίες θα έχουν ήδη εκτεθεί στη λοίμωξη από τον HPV (ακόμη και αν εκ των υστέρων καθαριστεί) θα πρέπει να προορίζεται για περιβάλλοντα με υψηλούς πόρους που έχουν επιτύχει ευρεία εμβολιαστική κάλυψη. Ο εμβολιασμός των αγοριών έχει πολλά πλεονεκτήματα, ιδίως όσον αφορά την πρόληψη των καρκίνων που σχετίζονται με τον HPV στους άνδρες και στους άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες, καθώς και την αύξηση της ανοσίας αγέλης. Ωστόσο, η επέκταση του προγράμματος ώστε να συμπεριλάβει και τους άνδρες έχει επιπτώσεις στην κατανομή των πόρων και τον πιθανό αποκλεισμό άλλων ευάλωτων ομάδων.

Γυναίκες με ψυχικές ασθένειες κινδυνεύουν διπλά από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας

Από τα εμβόλια στην τεχνητή νοημοσύνη: Νέα όπλα στη μάχη κατά του καρκίνου

Ποια είναι η σχέση μεταξύ του HPV και του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας;

Ξεκινάει μέσα στον Δεκέμβριο το προληπτικό πρόγραμμα για τον καρκίνο τραχήλου της μήτρας