Σεξουαλική Παρενόχληση : Στον χώρο της Υγείας και εργασίας

Γράφει για το healthweb.gr η Βασιλική Κουμαντάκη MSc, MBPsS Κλινική Ψυχολόγος / Υγείας. Η Σεξουαλική Παρενόχληση  στον χώρο εργασίας  αποτελεί μια μορφή βίας που προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια καθώς παραβιάζει βασικά δικαιώματα των εργαζομένων. Παρουσιάζεται ιδιαίτερα συχνά στον εργασιακό χώρο, και συνήθως τροφοδοτείται από την κοινωνική ανοχή.

Το φαινόμενο  είναι παγκόσμιο,  παρουσιάζεται πιο  συχνά στις  εργαζόμενες γυναίκες ωστόσο όμως  και σε ένα μικρότερο βαθμό σεξουαλική παρενόχληση δέχεται και το ανδρικό φύλο.Η βιομηχανία της υγειονομικής περίθαλψης δεν απαλλάσσεται από τη σεξουαλική παρενόχληση καθώς μέσα από έρευνες καταγράφεται ότι πάνω από το 50 % των γυναικών νοσοκόμων, γιατρών αλλά και, φοιτητριών αναφέρουν ότι αντιμετωπίζουν ή έχουν αντιμετωπίσει σεξουαλική παρενόχληση κάποια στιγμή την ζωή τους.

Παρά το αναμενόμενο γεγονός ότι η σεξουαλική παρενόχληση είναι ένα αδίκημα που διαπράττεται  αποκλειστικά και μόνο μόνο στο γυναίκειο φύλο, παρόλα αυτά το 13,5 % των καταγγελιών για σεξουαλική παρενόχληση σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπή των Ίσων Ευκαιριών Απασχόλησης (EEOC) το 2001 ήταν καταγγελίες από άνδρες.Στον εργασιακό χώρο και ιδιαίτερα στον χώρο της υγείας, η σεξουαλική παρενόχληση  επηρεάζει σημαντικά την ικανότητα ενός ατόμου να αποδώσει σωστά και συνιστά εμπόδιο και απειλή για την δημοσιά υγειά.

Πώς ορίζεται η σεξουαλική παρενόχληση;

Το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτείων για τα δικαιώματα των πολίτων (VII of the Civil Rights Act 1991)  έχει περιγράψει δύο διαφορετικά είδη σεξουαλικής παρενόχλησης που καλύπτονται στο  έβδομο κεφάλαιο  της Πράξης των Πολιτικών Δικαιωμάτων.Το πρώτο είδος με την λατινική ονομασία  ‘’Quid pro quo’’ μεταφράζεται σαν  «το ένα για το άλλο» ή γενικότερα περιγράφεται σαν μια ανταλλαγή,  και παρουσιάζεται στην περίπτωση που η ασφάλεια της εργασίας, της προόδου αλλά και τα οφέλη από αυτή, συνδέονται με σεξουαλικές χάρες, όπως για παράδειγμα : «Ας βγούμε έξω για ένα ποτό και να μιλήσουμε για την πιθανή προαγωγή σου».

Αυτός ο τύπος περιλαμβάνει ανεπιθύμητες σεξουαλικές προτάσεις, αιτήματα για σεξουαλικές χάρες, σωματική ή λεκτική συμπεριφορά σεξουαλικής φύσης που συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με την εργασία του ατόμου. Το δεύτερο είδος είναι το ‘’Εχθρικό περιβάλλον εργασίας’’, χαρακτηρίζεται από ανάρμοστη συμπεριφορά που είναι τόσο διάχυτη και έντονη,  ώστε να παρεμβαίνει στο χώρο  της εργασίας, αλλά και να επιδρά αρνητικά στην ικανότητα του ατόμου να ασκεί τα καθήκοντα της εργασίας του.

Η έκθεση νοσηλευτριών στην σεξουαλική παρενόχληση μέσα στις Υγειονομικές Δομές

 Ένα μεγάλο μέρος των  νοσηλευτριών δέχονται σεξουαλική παρενόχληση στις υγειονομικές δομές. Οι νοσηλεύτριες ανήκουν σε ομάδα εργασίας   υψηλού κίνδυνου σε έκθεση  βίας και Σεξουαλικής Παρενόχλησης .Τα ποσοστά έκθεσης βίας διαφέρουν ανάλογα με τον τύπο της βίας και τον τομέα της απασχόλησης .Παρά τη νομοθεσία και την αύξηση των μέσων ενημέρωσης οι νοσηλεύτριες ειδικά του χειρουργικού τομέα συνεχίζουν να βιώνουν την απογοήτευση και  την ντροπή. Ταυτόχρονα βιώνουν ψυχολογικές και οικονομικές επιπτώσεις εξαιτίας της σεξουαλικής παρενόχλησης.Το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης στο νοσηλευτικό επάγγελμα έχει μελετηθεί έντονα τα τελευταία χρόνια καθώς κανένα άλλο επάγγελμα δεν έχει εμφανίσει τόσο υψηλά ποσοστά έκθεσης  σεξουαλικής παρενόχλησης όσο αυτό των νοσηλευτριών.

Τύποι Σεξουαλικής Παρενόχλησης

 Λεκτική παρενόχληση

• Επιθετικά πειράγματα ή αστεία
• Ανακριτική συμπεριφορά
• Παρατηρήσεις με ήχους η σφυρίγματα
• Έκφραση με λέξεις που υποδηλώνουν σχέσεις στοργής
• Αιτήματα για σεξουαλικές χάρες
• Ακατάλληλα μηνύματα μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας
• Ακατάλληλες επιστολές, σημειώματα, και τηλεφωνήματα
• Σχόλια που αφορούν την εμφάνιση, τα είδη ένδυσης
• Απειλές ως προς τον εργαζόμενο
• Διάδοση για φήμες που αφορούν την προσωπική ή σεξουαλική ζωή ενός ατόμου

Μη Λεκτική παρενόχληση

• Σεξουαλικές χειρονομίες
• Σήματα με τα χέρια η με τα μάτια, όπως είναι το κλείσιμο του ματιού
• Παρατηρήσεις με ήχους η σφυρίγματα
• Κοιτάζοντας ανάρμοστα στο σώμα ή στα μέρη του σώματος ενός ατόμου
• Μπλοκάρισμα της πορεία ενός ατόμου
• Προσφορά προσωπικών δώρων η υλικών αγαθών

Οπτική Παρενόχληση

• Επίδειξη σεξουαλικών ή επιθετικών εικόνων όπως πορνογραφικό υλικό, περιοδικά, φυλλάδια με σεξουαλικό περιεχόμενο
• Εικόνες σεξουαλικού περιεχομένου μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών

Σεξουαλική παρενόχληση μέσω της φυσικής επαφής

• Αγγίγματα στο σώμα του εργαζομένου
• Αγκαλιάσματα, φιλιά και χάδια, το τρίψιμο των ώμων η του λαιμού

Ψυχολογική Παρενόχληση

• Επαναλαμβανόμενες προσκλήσεις σε κοινωνικές εκδηλώσεις
• Προτάσεις, ή επαφές που εκδηλώνουν την πρόκληση αγχωτικών συμπεριφορών και του στρες.

¨Μια  Σιωπηλή Συνωμοσία¨

Οι τρεις συνηθέστεροι λόγοι που δεν αναφέρονται τα περιστατικά

1. Φόβος ότι το εργασιακό περιβάλλον του εργαζομένου θα γίνει ανυπόφορο
2. Ότι θα ακολουθήσουν αντίποινα έμμεσα αλλά και άμεσα στην εργασία του
3. Ότι Θα πρέπει να λογοδοτήσουν σε σχέση με το περιστατικό ή με τα περιστατικά της παρενόχλησης.

Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της παρενόχλησης περιλαμβάνουν :

1. Την διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD)
2. Συναισθηματικές διαταραχές όπως κατάθλιψη δυσθυμικές διαταραχές, καθώς και διαταραχές προσαρμογής στην εργασία.
3. Συμπτώματα άγχους όπως ένταση, νευρικότητα, επίμονο θυμό, ντροπή, αλλά και φόβο.

Τα σωματικά συμπτώματα που συνήθως συνδέονται με την παρενόχληση περιλαμβάνουν:

1. Ναυτία
2. Πονοκεφάλους
3. Στομαχόπονους
4. Μεταβολές του βάρους
5. Μεταβολές της αρτηριακής πίεσης
6. Χρόνια κόπωση
7. Διαταραχές ύπνου
8. Επαγγελματική Εξουθένωση

Η Σεξουαλική Παρενόχληση στην Ελλάδα

Σύμφωνα με την πρόσφατη πανευρωπαϊκή έρευνα ‘’Βία κατά των γυναικών’’ (FRΑ, 2014)

• 43% των γυναικών στην Ελλάδα έχει υποστεί τουλάχιστον μια φορά κάποια μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης μετά την ηλικία των 15 ετών
• 15% κατά τους τελευταίους 12 μήνες πριν από την έρευνα.

Σε σχέση με 6 χαρακτηριστικά που χρησιμοποιούνται στο ερωτηματολόγιο και αντιστοιχούν στις πιο απειλητικές και σοβαρές μορφές σεξουαλικής παρενόχλησης

• 36% των γυναικών στην Ελλάδα έχει βιώσει αυτές οι μορφές τουλάχιστον για μια φορά κατά τη διάρκεια της ζωής της
• 9% κατά τους τελευταίους 12 μήνες πριν από την έρευνα.

Κεντρικός φορέας στην Ελλάδα για την εφαρμογή του νόμου για τη σεξουαλική παρενόχληση είναι ο Συνήγορος του Πολίτη. Επίσης, το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας με τη δράση στον ιδιωτικό τομέα εργασίας αποτελεί ένα βασικό ελεγκτικό μηχανισμό για την παρακολούθηση των περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης.

Προτάσεις Αντιμετώπισης

 Η σεξουαλική παρενόχληση έχει σημαντικές αρνητικές συνέπειες τόσο  για τις γυναίκες όσο τους άνδρες αλλά και για όλα τα άτομα που εμπλέκονται στην παροχή υγειονομικής περίθαλψης.

Οι κατευθύνσεις  αντιμετώπισης μπορεί να συμπεριλαμβάνουν :

• Ειδική εκπαίδευση του προσωπικού έτσι ώστε όχι μόνο να αποφεύγουν την σεξουαλική και επιθετική συμπεριφορά αλλά και να μπορούν να την αναγνωρίσουν όταν αυτή συμβαίνει.
• Καθιέρωση και συγκρότηση γραπτών διαδικασιών για την αντιμετώπιση θεμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης προκειμένου να μπορεί να εκφραστεί το πρόβλημα με την δέουσα διακριτικότητα.

Πριν αποδοθούν ευθηνές  θα πρέπει να υπάρχει ορθή  επιβεβαίωση των γεγονότων έτσι ώστε να διατηρείται  η  αντικειμενική και δίκαιη αντιμετώπιση και των δυο μερών, καθώς και να αποκλειστούν οι περιπτώσεις ψευδών καταγγελιών.Ο φορέας της υγειονομικής περίθαλψης είναι ένας από τους πιο σημαντικούς φορείς στις σύγχρονες κοινωνίες, και οφείλει  να λειτουργεί  σωστά και αποτελεσματικά για την προαγωγή της υγείας των πολίτων της και  για το κοινό καλό όλων. Η  δημιουργία μιας κουλτούρας αμοιβαίου σεβασμού, για όλους τους επαγγελματίες υγείας μπορεί να συμβάλει στην ασφαλέστερη ποιότητα φροντίδας και είναι  ευεργετική για όλους τους εμπλεκομένους,  από τους ασθενείς και τα μέλη των οικογενειών τους, μέχρι όλα τα μέλη του εργατικού δυναμικού στις υγειονομικές δομές.

«Η ευαισθητοποίηση της Σεξουαλικής Παρενόχλησης αποτελεί ίσως το σημαντικότερο βήμα για την πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης  στον εργασιακό χώρο»

Κουμαντάκη Βασιλική , MSc, MBPsS Κλινική Ψυχολόγος / Υγείας

Φιλελλήνων 26  Ηλιούπολη 16343 Αθήνα

[email protected]

www.doctoranytime.gr/d/Psychologos/koumantaki-vasiliki?ins=0

Τηλ. 00306944477724

00302109959838

Βιβλιογραφικές Πηγές

1. Childers-Hermann J., (1993) “Awareness of sexual harassment: First step toward prevention,” Critical Care Nurse February pp. 101-103
2. Fiedler A., Hamby E., (2000) “Sexual harassment in the workplace: Nurses’ perceptions”. Journal of Nursing Administration October;30 pp. 497-503
3. Fitzgerald LF., Drasgow F., Hulin CL., Gelfand MJ., Magley VJ.(1997) Antecedents and Consequences of Sexual Harassment in Organization: A test of anintegrated model. Journal of Applied Psychology; 82:578-589.
4. Kaye J. (1996) Sexual Harassment and Hostiie Environments in the Perioperative Area. AORN Journal VOL 63, NO 2
5. Kinard J., Little B. (2002) Sexual harassment in the Health care Industry: a follow-up Health Care Manag (Frederick). Jun;20(4):46– 52
6. Komaromy M., Andrew B., Bindman, Richard J., Haber, Merle A. (1993) ‘’Sexual Harassment in Medical Training ‘’ New England Journal of Medicine February pp.328:322-326 doi: 10.1056/NEJM199302043280507
7. Moore HL, Cangelosi JD., Jr Gatlin-Watts RW. (1998) ‘’Seven spoonfuls of preventative medicine for sexual harassment in health care’’. Health Care Superv 17(2) : pp. 1– 9
8. Pediatrics (2006) ‘’Prevention of Sexual Harassment in the Workplace and Educational Settings Committee on Pediatric Workforce;118;1752 doi: 10.1542/peds.2006-1816
9. Ross, S., Naumann, P., Hinds-Jackson, D. V., & Stokes, L. (2019). Sexual harassment in nursing: ethical considerations and recommendations. OJIN: The Online Journal of Issues in Nursing, 24(1).
10. Shrier DK. (1990) “Sexual harassment and discrimination: Impact on physical and mental health”. New Jersey Medicine. February pp.87:105–107.
11. Spector PE., Zhiqing E., Zhou, Xin Xuan Che (2014). ‘’Nurse exposure to physical and nonphysical violence, bullying, and sexual harassment: A quantitative review’’ International Journal of Nursing Studies Volume 51, Issue 1, January, pp. 72–84 doi:10.1016/j.ijnurstu.2013.01.010
12. Terpstra DE., Andsusan E., Cook. (2006 ) ‘’Complainant Characteristics And Reported Behaviors And Consequences Associated With Formal Sexual Harassment Charges’’ Version Of Record Online: 7 Dec  Personnel Psychology, Volume 38, Issue 3, pp. 559–574, doi: 10.1111/j.1744-6570.1985.tb00560.x
13. Wanda Lockwood. (2015) RN.ORG. Sexual Harassment in Healthcare

Μπορεί το υποκειμενικό στρες να κάνει τις γυναίκες πιο ευάλωτες στον καρκίνο του μαστού ;.Νέα έρευνα

Αυτοφροντίδα : Απελευθέρωσε τον εαυτό σου από το καθημερινό άγχος

Το στρες ενοχοποιείται για την εμφάνιση του καρκίνου του μαστού;