Ο πόνος αποτελεί ένα βασικό βιολογικό σήμα επιβίωσης στους ζωντανούς οργανισμούς. Ενώ ο σωματικός πόνος είναι συχνά αποτέλεσμα κάποιου τραυματισμού ή φλεγμονής, η επιστήμη αναγνωρίζει εδώ και καιρό ότι η εμπειρία του πόνου περιλαμβάνει και συναισθηματικές ή ψυχολογικές διαστάσεις. Τώρα, μία νέα ιαπωνική μελέτη ρίχνει φως σε έναν λιγότερο γνωστό αλλά εξαιρετικά ενδιαφέροντα μηχανισμό: την κοινωνική μετάδοση του πόνου μέσω ήχου.
Ερευνητές του Τμήματος Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Επιστημών του Τόκιο, υπό την καθοδήγηση της Επίκουρης Καθηγήτριας Satoka Kasai, απέδειξαν ότι τα υπέρηχα που εκπέμπουν τα ποντίκια όταν βιώνουν πόνο μπορούν να προκαλέσουν υπεραλγησία — δηλαδή αυξημένη ευαισθησία στον πόνο — σε άλλα ποντίκια, τα οποία απλώς τα ακούν, χωρίς να έχουν υποστεί κάποιο τραυματισμό.
Ο Πόνος Είναι Μεταδοτικός;
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό PLOS One, βασίστηκε σε μια σειρά πειραμάτων όπου ποντίκια εκτέθηκαν σε ηχογραφημένες υπερηχητικές «κραυγές πόνου» άλλων ποντικιών. Οι ήχοι αυτοί είναι αόρατοι στο ανθρώπινο αυτί αλλά λειτουργούν ως σήματα κινδύνου και συναισθηματικής φόρτισης μεταξύ των ζώων.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η έκθεση σε αυτά τα ηχητικά ερεθίσματα οδήγησε σε μειωμένο κατώφλι πόνου, υποδηλώνοντας αυξημένη ευαισθησία, ακόμα και χωρίς άμεσο ερέθισμα ή τραυματισμό. Η φαινόμενο αυτό συνδέεται με το λεγόμενο «φαινόμενο του παρατηρητή» (bystander effect) και έχει τεράστιες προεκτάσεις στην κατανόηση της συναισθηματικής ενσυναίσθησης και της χρόνιας διαχείρισης του πόνου.
Γονιδιακές Αλλαγές στον Εγκέφαλο από τον Ήχο
Πέρα από τη συμπεριφορική παρατήρηση, οι επιστήμονες προχώρησαν σε μικροσυστοιχίες (microarray analysis), αποκαλύπτοντας σημαντικές γονιδιακές αλλαγές στον εγκέφαλο των ποντικιών που εκτέθηκαν στον «ηχητικό στρες». Βρέθηκε αύξηση στην έκφραση γονιδίων που σχετίζονται με τη φλεγμονή, όπως τα prostaglandin-endoperoxidase synthase 2 και CXCL1, καθώς και ενεργοποίηση οδών που συνδέονται με την φλεγμονώδη απόκριση και το TNF (παράγοντα νέκρωσης όγκου).
Ήχος, Φλεγμονή και Πόνος: Η Τριπλή Απειλή
Επιπλέον, η μελέτη έδειξε ότι η έκθεση σε υπερηχητικό στρες επιδείνωσε τον φλεγμονώδη πόνο σε ποντίκια με ήδη υπάρχουσα φλεγμονή, ενώ η χορήγηση αντιφλεγμονωδών φαρμάκων περιόρισε σημαντικά αυτές τις επιδράσεις. Δηλαδή, ο ήχος όχι μόνο προκαλεί υπεραλγησία σε υγιή άτομα, αλλά παρατείνει και τον πόνο σε ασθενείς.
Προεκτάσεις για την Ιατρική και την Ψυχική Υγεία
Η νέα αυτή γνώση μπορεί να εξηγήσει γιατί ορισμένοι άνθρωποι βιώνουν περισσότερο πόνο όταν βλέπουν ή ακούν άλλους να υποφέρουν. Παράλληλα, υπογραμμίζει την ανάγκη για ιατρικά περιβάλλοντα απαλλαγμένα από ηχητικό στρες, ιδιαίτερα σε νοσοκομεία ή μονάδες εντατικής φροντίδας, όπου τέτοια ερεθίσματα ενδέχεται να επιδεινώνουν την ανάρρωση.
Η Καθηγήτρια Kasai τονίζει: «Ο ήχος του πόνου δεν είναι ουδέτερος. Μπορεί να προκαλέσει φλεγμονώδη διεργασία στον εγκέφαλο και να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα των παυσίπονων. Η έρευνά μας προσφέρει ένα νέο πλαίσιο κατανόησης του πόνου και οδηγεί σε νέες στρατηγικές διαχείρισης βασισμένες στην επιστήμη».
Ο πόνος είναι κάτι περισσότερο από ένα προσωπικό βίωμα — είναι και κοινωνικά μεταδοτικός. Η κατανόηση του ρόλου των ήχων στην ενεργοποίηση εγκεφαλικών μηχανισμών πόνου ανοίγει νέους δρόμους στην ιατρική, την ψυχική υγεία και τη φροντίδα ασθενών.
