Συνέντευξη στην Νικολέτα Ντάμπου
Πως επιδρούν τα φάρμακα στο κεντρικό νευρικό σύστημα του ασθενούς; Απάντηση στο ερώτημα που απασχολεί χιλιάδες ασθενείς δίνει ο Γεώργιος Παπαζήσης – Επίκουρος Καθηγητής Φαρμακολογίας και Κλινικής Φαρμακολογίας στο εργαστήριο Κλινικής Φαρμακολογίας του τμήματος Ιατρικής Α.Π.Θ. και μέλος της επιτροπής HTA του Υπουργείου Υγείας, μέσα από την συνέντευξη που παραχώρησε στο κορυφαίο site Υγείας www.healthweb.gr .
Ήρθε η ώρα να γνωρίσουμε καλύτερα την επιστήμη της φαρμακολογίας του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, τη νευροψυχοφαρμακολογία, γι’ αυτό και εμείς συναντήσαμε τον κ. Παπαζήση, ο οποίος είναι ιατρός με ειδικότητα στην ψυχιατρική και εξειδίκευση στη ψυχοφαρμακολογία και τη γνωστική-αναλυτική ψυχοθεραπεία.
Κύριε Παπαζήση η επιστήμη σας είναι η φαρμακολογία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, τη νευροψυχοφαρμακολογία. Που εστιάζεται το ερευνητικό σας ενδιαφέρον ;
Λόγω της ειδικότητας μου επικεντρώνομαι στη φαρμακολογία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, τη νευροψυχοφαρμακολογία. Τα τελευταία χρόνια το ερευνητικό μου ενδιαφέρον εστιάζεται στην φαρμακοεπαγρύπνηση, τον κλάδο εκείνον της κλινικής φαρμακολογίας που μελετά την ασφαλή χρήση των φαρμάκων και την ασφάλεια των ασθενών.
Πως επιδρούν τα φάρμακα στο κεντρικό νευρικό σύστημα ( Κ.Ν.Σ) του ασθενούς ;
Εξαρτάται από την κατηγορία φαρμάκων στην οποία αναφερόμαστε και τον φαρμακολογικό στόχο τους, την ασθένεια την οποία θέλουμε να θεραπεύσουμε. Τα φάρμακα που δρουν στον Κ.Ν.Σ αφορούν πολλές παθήσεις, Ψυχιατρικές για παράδειγμα την κατάθλιψη, διαταραχές άγχους, ψυχώσεις . Επίσης και νευρολογικές όπως πολλαπλή σκλήρυνση, επιληψία, άνοιες, πάρκινσον, ημικρανία . Η έρευνα των φαρμάκων που δρουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα είναι μεγάλη και τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν και καινούργιας τεχνολογίας φάρμακα, τα βιολογικά, που παρασκευάζονται με διαφορετική τεχνολογία από τα παραδοσιακά χημικά. Τα φάρμακα αυτά αφορούν βασικά τη σκλήρυνση κατά πλάκας και εσχάτως την ημικρανία.
Πρέπει να τονιστεί ότι όλα τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για να θεραπεύσουν τις παθήσεις του εγκεφάλου που σας ανέφερα , δηλαδή τις νευρολογικές (alzheimer και άλλες άνοιες, πάρκινσον, επιληψία, σκλήρυνση κατά πλάκας, ημικρανία) αλλά και τις ψυχιατρικές (κατάθλιψη, διαταραχές άγχους, ψυχώσεις, ΔΕΠΥ κλπ) έχουν ως τόπο δράσης τον εγκέφαλο μας.
Για να γίνει απλοϊκά κατανοητό, τα περισσότερα από τα φάρμακα αυτά δρουν μεταβάλλοντας τη συγκέντρωση στον εγκέφαλο κάποιων μικρομοριακών ουσιών που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές. Οι νευροδιαβιβαστές χρησιμεύουν στην ‘επικοινωνία’ και την ομαλή συνεργασία των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου μεταξύ τους, έτσι ώστε να διεκπεραιώνονται ομαλά όλες οι λειτουργίες που επιτελεί ο εγκέφαλος. Κάποια παραδείγματα νευροδιαβιβαστών είναι η σεροτονίνη, η ντοπαμίνη, η νοραδρεναλίνη, η ακετυλοχολίνη, η ισταμίνη, το γλουταμινικό.
Στην κατάθλιψη για παράδειγμα είναι ευρέως αναγνωρισμένος ο ρόλος της σεροτονίνης, έτσι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα δρουν ενισχύοντας τα επίπεδα της σεροτονίνης σε κάποιες περιοχές του εγκεφάλου. Κατά ανάλογο τρόπο τα αντιψυχωτικά φάρμακα επηρεάζουν τη ντοπαμίνη ενώ τα ηρεμιστικά/αγχολυτικά επηρεάζουν έναν άλλο νευροδιαβιβαστή, το GABA. Κάτι ανάλογο συμβαίνει στην νόσο του πάρκινσον, οπού απαιτείται ενίσχυση της δράσης της ντοπαμίνης, ενώ στην Alzheimer και στις άλλες άνοιες τα πράγματα είναι δυστυχώς πιο περίπλοκα γιατί δεν έχει εντοπιστεί ακριβώς η αιτιολογία της νόσου, γι αυτό και οι θεραπευτικές μας δυνατότητες προς το παρόν είναι εξαιρετικά περιορισμένες.
Τι επιπτώσεις έχουν στον ασθενή;
Το βασικό κριτήριο επιλογής ενός φαρμάκου είναι η αποτελεσματικότητα. Το φάρμακο το θέλουμε για να μας θεραπεύσει. Ωστόσο πρέπει να γνωρίζουμε το προφίλ ασφαλείας του για να αποφύγουμε τις ανεπιθύμητες δράσεις του. Συνεπώς εξαρτάται πάντα για ποια κατηγορία φαρμάκου .
Κυρίως σε ποια φάρμακα αναφέρεστε ;
Στις βασικές κατηγορίες των ψυχοτρόπων φαρμάκων που είναι:
- Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα, που χορηγούνται για την αντιμετώπιση των διαταραχών άγχους και της κατάθλιψης
- Τα ηρεμιστικά/κατασταλτικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του οξέος άγχους και της αυπνίας. Σε αυτά ανήκουν οι ευρέως χρησιμοποιούμενες βενζοδιαζεπίνες (Xanax, lexotanil κλπ) και έχουν εξαρτησιογόνες ιδιότητες
- Τα αντιψυχωτικά φάρμακα, για την αντιμετώπιση των ψυχώσεων, όπως η σχιζοφρένεια
- Τα ψυχοδιεγερτικά φάρμακα, που χρησιμοποιούνται στην ΔΕΠΥ αλλά αποτελούν και ουσίες κατάχρησης λόγω της ευφορικής τους δράσης
- Τα οπιοειδή αναλγητικά κωδεϊνη, μορφίνη, πεθιδίνη που χρησιμοποιούνται ως ισχυρά παυσίπονα αλλά είναι και αυτά εξαρτησιογόνα
Πιστεύετε ότι οι επαγγελματίες υγείας αλλά και οι ασθενείς είναι σωστά ενημερωμένοι σχετικά με την αναφορά των ανεπιθύμητων ενεργειών των φαρμάκων ;
Είναι ένα πολύ σημαντικό ερώτημα αυτό . Ως μέλος της παγκόσμιας εταιρείας φαρμακοεπαγρύπνησης θα ήθελα να σταθώ σε αυτό το θέμα, της ενημέρωσης των επαγγελματιών υγείας αλλά και των ασθενών σχετικά με την σημασία της επίσημης αναφοράς των ανεπιθύμητων ενεργειών (παρενεργειών) που εμφανίζουν τα φάρμακα. Η αναφορά αυτή γίνεται στον ΕΟΦ μέσω της κίτρινης κάρτας. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι την Κίτρινη Κάρτα μπορούν να την συμπληρώσουν και να την αποστείλουν ΟΛΟΙ: οι ίδιοι οι ασθενείς, αλλά και συγγενείς ή φροντιστές τους, οι θεράποντες ιατροί, οι φαρμακοποιοί, άλλοι επαγγελματίες υγείας και βεβαίως οι φαρμακευτικές εταιρίες που κατέχουν την άδεια κυκλοφορίας του προϊόντος. Δυστυχώς όμως, παρά την σημασία της αναφοράς των ΑΕ, παρατηρείται παγκοσμίως το φαινόμενο της υπο-αναφοράς (underreporting). Πολύ μικρό ποσοστό των ΑΕ καταγράφεται επίσημα και δηλώνεται στις αρμόδιες αρχές, υπολογίζεται ότι λιγότερο από 10% των σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών αναφέρονται παγκοσμίως!
Κύριε Παπαζήση το διδακτορικό σας σε τι αφορούσε;
Το διδακτορικό μου ήταν σε πειραματόζωα και αφορούσε την δοκιμή φαρμάκων με πιθανή νευροπροστατευτική δράση σε συνθήκες ισχαιμίας και υποξίας του εγκεφάλου.
Είσαστε μέλος της επιτροπής HTA του Υπουργείου Υγείας ;
Είμαι μέλος της νεοσύστατης επιτροπής Αξιολόγησης και Αποζημίωσης Φαρμάκων Ανθρώπινης χρήσης (HTA) του Υπουργείου Υγείας και μέλος της Εθνικής Επιτροπής Ναρκωτικών.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο Γεώργιος Παπαζήσης είναι Επίκουρος Καθηγητής Φαρμακολογίας και Κλινικής Φαρμακολογίας στο εργαστήριο Κλινικής Φαρμακολογίας του τμήματος Ιατρικής Α.Π.Θ. Είναι ιατρός με ειδικότητα στην ψυχιατρική και εξειδίκευση στη ψυχοφαρμακολογία και τη γνωστική-αναλυτική ψυχοθεραπεία. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στην Κλινική Φαρμακολογία, ιδιαίτερα στην πειραματική και κλινική Νευροψυχοφαρμακολογία, τη Φαρμακοεπαγρύπνηση (ασφάλεια φαρμάκων και ασφάλεια ασθενών) και την Ψυχιατρική Επιδημιολογία. Πρόσφατα ολοκλήρωσε την εκπαίδευση στη φαρμακοεπαγρύπνηση στο Uppsala Monitoring Centre που αποτελεί το επίσημο κέντρο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την παρακολούθηση της ασφάλειας των φαρμάκων. Είναι εμπειρογνώμονας και κλινικός αξιολογητής στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ), εθνικός εκπρόσωπος της ομάδας εργασίας του για το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (EMA CNS-Working Party) και συμμετέχει στον ΕΜΑ ως προσκεκλημένος ειδικός σε Scientific Advisory Group της Ψυχιατρικής. Αποτελεί τακτικό εξωτερικό συνεργάτη του τμήματος Φαρμακοεπαγρύπνησης του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ), όπου είναι υπεύθυνος για την κλινική αξιολόγηση των σημάτων ασφαλείας και είναι επίσης μέλος του Δευτεροβάθμιου Επιστημονικού Συμβουλίου, που αποτελεί το ανώτερο γνωμοδοτικό όργανο του ΕΟΦ. Επιπλέον, ως εκπρόσωπος του ΕΟΦ συμμετέχει ως τακτικό μέλος στην Εθνική Επιτροπή Ναρκωτικών του Υπουργείου Υγείας. Από τον Ιούνιο του 2018 αποτελεί τακτικό μέλος της νεοσύστατης Επιτροπής Αξιολόγησης και Αποζημίωσης Φαρμάκων Ανθρώπινης χρήσης (HTA) του Υπουργείου Υγείας.
Για το διδακτικό του έργο έλαβε για το ακαδημαϊκό έτος 2015-16 έπαινο αριστείας στη διδασκαλία από την Κοσμητεία της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ. To 2018 τιμήθηκε από την Κοσμητεία της Σχολής Επιστημών Υγείας με το βραβείο αναγνώρισης και επιρροής για την επιλογή του από το Technical University Munich (TUM) ως Μέντορα για επιστήμονες και υποψήφιους διδάκτορές του. Στο πλαίσιο αυτό έχει αναλάβει mentor μια διδακτορικής διατριβής στο TUM με θέμα τη μετα-ανάλυση ψυχοτρόπων φαρμάκων. Ο κ. Παπαζήσης είναι συντονιστής για την Ιατρική ΑΠΘ σe χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ πολυκεντρικά προγράμματα (Justso, RTOC) και συμμετέχει στην ομάδα έργου πολλών άλλων ευρωπαικών προγραμμάτων. Από το 2015 είναι Ταμίας της Ελληνικής Εταιρείας Βασικής και Κλινικής Φαρμακολογίας. Είναι μέλος του πανευρωπαϊκού δικτύου Human experimental medicine network του Ευρωπαϊκού Κολλεγίου Νευροψυχοφαρμακολογίας και τακτικό μέλος 3 διεθνών επιστημονικών εταιρειών (ECNP, AGNP, ISoP). Το δημοσιευμένο έργο του περιλαμβάνει κεφάλαια σε διεθνή και ελληνικά βιβλία σχετικά με την πειραματική και κλινική νευροψυχοφαρμακολογία, δημοσιεύσεις σε έγκριτα διεθνή περιοδικά και ομιλίες ως προσκεκλημένος ομιλητής σε διεθνή συνέδρια.
Διαβάστε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις για την υγεία από την Ελλάδα και τον ΚόσμοΑκολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
