Καθιστική ζωή, αδράνεια και πρόωρη γήρανση

Για κάποιους είναι το «νέο τσιγάρο», άλλοι μιλάνε για τον «τρομακτικότερο ιό στη σύγχρονη εποχή». Ακόμη όμως και εκείνοι που θα χρησιμοποιούσαν πιο επιεικείς χαρακτηρισμούς θα συμφωνούσαν: η καθιστική ζωή βλάπτει σοβαρά την υγεία.

Θα συμφωνούσαν επίσης ότι είτε ως «νέο κάπνισμα» είτε ως «ιός που βρίσκεται ακριβώς από κάτω μας» δύσκολα μπορεί να καταπολεμηθεί με δεδομένο ότι σήμερα υπάρχουν σε ολόκληρο τον πλανήτη περισσότερες από 60 δισεκατομμύρια καρέκλες.

Ο υπολογισμός είναι του Βάιμπαρ Κρέγκαν Ράιντ, συγγραφέα του βιβλίου «Primate Change, How the world we made is remaking us». Ο ίδιος παρατηρεί ότι στη Βίβλο δεν γίνεται καμία αναφορά σε καθίσματα. Οι καρέκλες απουσιάζουν και από τους 30.000 στίχους του Ομήρου, αλλά και από τον Άμλετ του Σέξπιρ, ο οποίος γράφτηκε το 1599.

Θα έπρεπε να έρθουν τα μέσα του 19ου αιώνα για να αλλάξουν τα πράγματα: Στον «Ζοφερό Οίκο» του Ντίκεβς εμφανίζονται 187. Οι καρέκλες ήταν κάποτε σπάνιο είδος. Αλλά τώρα βρίσκονται παντού: σε γραφεία, τρένα, καφέ, εστιατόρια, μπαρ, αυτοκίνητα, αίθουσες συναυλιών, κινηματογράφους, ιατρεία, νοσοκομεία, σχολεία, αμφιθέατρα και σε σχεδόν σε κάθε γωνία του σπιτιού μας. Όπως σημειώνει ο Κρέγκαν Ράιντ στην επιθεώρηση «The Conversation», σε κάθε κάτοικο του πλανήτη αντιστοιχούν πλέον οκτώ με δέκα καρέκλες.

Από αυτήν την άποψη, η καρέκλα είναι ένα από τα εμβληματικά στοιχεία του γεγονότος ότι εισερχόμαστε στη λεγόμενη «Ανθρωπόκαινο Εποχή», τη γεωλογική περίοδο δηλαδή που θα χαρακτηρίζεται από τις επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στον πλανήτη.

Η ίδια η καρέκλα άρχισε να γίνεται αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας με τη βιομηχανική επανάσταση. Έως τότε, οι καρέκλες ήταν συνδεδεμένες με την ισχύ και τον πλούτο. Και παραμένουν, εάν λάβει υπόψη του κανείς ότι στην αγγλική γλώσσα το πρώτο συνθετικό της λέξης «επικεφαλής» είναι «chair» – καρέκλα. «Είναι παγκοίνως γνωστό ότι η καλύτερη καρέκλα σε μια εταιρία ανήκει στο αφεντικό» παρατηρεί ο συγγραφέας και καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Κεντ.

Ο ίδιος εξηγεί ότι ο εκδημοκρατισμός της καρέκλας συμπίπτει με την Γαλλική Επανάσταση. Το δεύτερο κύμα της τεχνολογικής επανάστασης, προς τα τέλη του 19ου αιώνα, φέρνει αλλαγές και στην αγορά εργασίας. Πολλοί εργαζόμενοι πια δεν είναι χειρώνακτες και βιομηχανικοί εργάτες αλλά υπάλληλοι γραφείου – μόνο στη Βρετανία ο αριθμός αυτών των τελευταίων διπλασιάστηκε μέσα σε δύο δεκαετίες.

Σήμερα οι «καθιστοί εργαζόμενοι» είναι η πλειονότητα. Παράλληλα, καθιστικές έγιναν και οι περισσότερες δραστηριότητες στον ελεύθερο χρόνο: η ανάγνωση βιβλίων που άρχισε να γίνεται δημοφιλής τον 19ο αιώνα, το σινεμά, το ραδιόφωνο και η τηλεόραση στον 20ο, σήμερα το διαδίκτυο, ο υπολογιστής, τα βιντεοπαιχνίδια. Ο άνθρωπος της «Ανθρωπόκαινου Εποχής» χρειάζεται μια καρέκλα για όλες αυτές τις δραστηριότητες – «εάν μπορούν να χαρακτηρισθούν δραστηριότητες» γράφει ο Κρέγκαν Ράιντ.

Σύγχρονη ζωή δεν υπάρχει χωρίς καρέκλα. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι περνάμε 9,5 ώρες την ημέρα καθισμένοι σε μια ή περισσότερες καρέκλες, κάτι που σημαίνει ότι περνάμε το 75% του χρόνου μας αδρανείς. Το αποτέλεσμα είναι ότι αλλάζει το σώμα μας αφού «το σώμα μας κάνει ό,τι μπορεί για να έχουμε το είδος του σώματος που χρειαζόμαστε». Αυτό σημαίνει ότι ανάλογα με τη χρήση, οι μύες μας μπορεί να γίνουν δυνατότεροι ή πιο αδύναμοι, όπως και τα οστά μας να γίνουν πιο λεπτά ή πιο πυκνά. Κάτι που εξηγεί γιατί με την καθιστική ζωή που κάνουμε ο πόνος στη μέση είναι παγκοσμίως η πρώτη αιτία αναπηρίας.

Μελέτη του 2012 συνέλεξε τα δεδομένα από τις συνήθειες 7.813 γυναικών. Όπως διαπιστώθηκε, εκείνες που κάθονταν δέκα ώρες την ημέρα είχαν μικρότερα τελομερή, τα οποία αποτελούν δείκτη της γήρανσης των κυττάρων. Η καθιστική ζωή, ήταν το συμπέρασμα, είχε γεράσει αυτές τις γυναίκες κατά οκτώ χρόνια.

Τα αντιλαμβάνεται κανείς όλα αυτά εάν λάβει υπόψη του ότι στην «Παλαιολιθική Εποχή» η βασική αιτία θανάτου ήταν η βία. Στην «Ανθρωπόκαινο Εποχή» είναι ο διαβήτης τύπου 2, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και κάποιοι τύποι καρκίνου. Όλες αυτές οι ασθένειες συνδέονται με την αδράνεια ή, κυριολεκτικά μιλώντας, με την καρέκλα.

Πώς ξεκουράζονται τα ψάρια

Οι ήχοι της θάλασσας σε ένα κοχύλι