Για την ψυχολογική κατάσταση που βρίσκονται οι ενήλικες και τα παιδιά στην Ελλάδα, μετά από τρία χρόνια πανδημίας αλλά και αν έχουν ψυχικά αποθέματα καθώς για να ‘’δαμάσουμε’’ την πανδημία χρειαζόμαστε ακόμη αρκετό χρόνο αφού συνεχώς εξελίσσεται μέσω των μεταλλάξεων καθώς και για την υποχρεωτικότητα και πως επηρεάσει την ψυχολογία και την συμπεριφορά των ανθρώπων, μίλησε η κ. Τζίνα Γ. Θανοπούλου, Ed.M., M.A., Harvard University-Συμβουλευτική Ψυχολόγος – Ψυχοεκπαιδευτική Σύμβουλος στην εκπομπή Opinion Health του www.healthweb.gr με την Νικολέτα Ντάμπου .
Κυρία Θανοπούλου η υποχρεωτικότητα που επιβάλλει η πανδημία, πόσο πολύ έχει επηρεάσει την ψυχολογία αλλά και την συμπεριφορά των ανθρώπων;
Κοιτάξτε οπωσδήποτε καταλαβαίνουμε ότι η ψυχολογία των ανθρώπων, το well-being, η ευεξία, η ισορροπία , έχει επηρεαστεί πάρα πάρα πολύ από τα τρία χρόνια πια, γιατί μπαίνουμε στον τρίτο χρόνο του κορωνοϊού, των lockdowns, της προσοχής, των μασκών κλπ. Άρα οπωσδήποτε καταλαβαίνουμε ότι έχει επηρεάσει πάρα πολύ την ψυχολογία των πολιτών, την ψυχολογία και των ενηλίκων και βεβαίως και των παιδιών και των εφήβων, ολόκληρης της οικογένειας. Τους έχει φέρει πολλές φορές άγχος, ανασφάλεια, συναισθήματα αβεβαιότητας, πανικού, «Τι θα συμβεί;», και σε επίπεδο αν θέλετε ‘’ θα πάω στη δουλειά μου;’’. ‘’ Θα μπορέσω να παράγω; ‘’ ‘’ Θα πάει το παιδί μου στο σχολείο; ‘’ ‘’ Θα έχουμε αύριο εργασία;’’. ‘’ Θα είναι όλα τηλεργασία;’’, τα οποία αλλάζουν την ψυχοσύνθεση των παιδιών και των ενήλικων . Όλα αυτά δίνουν μία αβεβαιότητα και ένα αίσθημα ανασφάλειας, επηρεάζουν την ψυχή, το σώμα και το πνεύμα σε συνδυασμό.
Η υποχρεωτικότητα από μόνη της, όπως η υποχρεωτικότητα για παράδειγμα στα εμβόλια, όπου επηρεάζει πάρα πολύ την ψυχολογία γιατί μπαίνει σε κάποιο πολύ προσωπικό σημείο, βλέπετε να καταπιέζει τους ενήλικες;
Οπωσδήποτε. Η υποχρεωτικότητα των εμβολίων επηρεάζει οποιονδήποτε ενήλικα, ακόμα και αυτόν που πιστεύει στα εμβόλια και αυτόν που δεν πιστεύει. Σε αυτόν που πιστεύει σου λέει ότι πρέπει αναγκαστικά να είναι ένα μέρος της ζωής μου το εμβόλιο, το πρώτο, το δεύτερο, το τρίτο, ορισμένοι πια έχουμε κάνει και το τρίτο. Επιπρόσθετα αποδέχεται το ότι μπαίνει σε έναν χώρο εστίασης και πρέπει να εξετάζεσαι, αν όντως έχει κάνει το εμβόλιο , σε εξετάζουν αν είσαι safe. Άρα οπωσδήποτε η υποχρεωτικότητα αυτή και σε πρακτικό και σε συναισθηματικό επίπεδο επηρεάζει.
Ναι, γιατί κάποιοι αισθάνονται ότι καταπιέζονται βασικά προσωπικά τους δικαιώματα.
Και η ελεύθερη βούληση τους.
Ακριβώς, οπότε εσείς από την καθημερινότητά σας που βλέπετε αρκετό κόσμο τόσο παιδιά όσο και ενήλικες και γονείς . Οι συμπεριφορές έχουν αλλάξει; Και αν ναι ποιες είναι πείτε μας μερικά παραδείγματα.
Οι συμπεριφορές γενικά έχουν αλλάξει οι άνθρωποι πια όπως λέω εγώ υπάρχει το Covid 19 Generation. Αυτό δεν το λέω μόνο εγώ έχει γίνει και έρευνα στο Harvard Medical School Και στο Cornell, έχει γίνει το Covid Generation, ειδικά σε παιδιά αλλά και σε ενήλικες. Έχει αλλάξει η νοοτροπία των ανθρώπων το πώς θα πάνε στη δουλειά τους, το τι θα φορέσουν, πώς θα μπορέσουν να εμφανιστούν με τη μάσκα, πώς μπορούν να φοράνε και να δουλεύουν 8 ώρες με τη μάσκα, πώς θα μπουν στα μέσα μαζικής μεταφοράς με τη μάσκα. Όλο αυτό έχει επηρεάσει τους ανθρώπους και τους έχει κουράσει ψυχικά. Ιδιαίτερα μεσογειακούς λαούς, γιατί ξέρετε εμείς οι Έλληνες είμαστε μεσογειακός λαός, είμαστε ένας λαός που μας αρέσει να φιλιόμαστε, να αγκαλιαζόμαστε, να πιανόμαστε, να είμαστε κοντά ο ένας στον άλλον τέτοιους λαούς, όπως εμείς μας έχει επηρεάσει πάρα πολύ. Και νιώθουν καταπιεσμένοι οι άνθρωποι, νιώθουν ότι δεν εκφράζονται ελεύθερα, νιώθουν ότι αν θέλετε ότι καταπιέζεται το συναίσθημα τους, ότι πνίγονται. Σου λέει «Αχ τι ωραία να μπορέσω να περπατήσω, να δω το φίλο μου και να τον αγκαλιάσω». Και πολλές φορές έχουν γίνει ερωτήματα στις ψυχολογικές υπηρεσίες «Τι σου λείπει πιο πολύ; Το να βγεις, να είσαι ελεύθερος;» και απαντάει να έχω μία σωματική επαφή με το φίλο μου, να τον αγκαλιάσω αντί να του πω γεια σου και να κάνουμε ξέρετε, μπουνιές στα χέρια για χαιρετισμό .
Έτσι, γιατί είναι τρόπος έκφρασης συναισθημάτων. Άρα εφόσον αυτό πλέον έχει αλλάξει βλέπετε ας πούμε να υπάρχει εκνευρισμός, να υπάρχει περισσότερη βία, τόσο ως προς τους άλλους όσο και ως προς τον εαυτό μας, δηλαδή να το καταπιέζουμε. Βλέπετε να έχει αυξηθεί η βία και η καταπίεση τόσο προς τους άλλους όσο και προς τον εαυτό μας;
Έχετε απόλυτο δίκιο, πολύ καλό το ερώτημα σας, είναι εξαιρετικό. Γιατί όταν καταπιέζουμε τα συναισθήματά μας , τα βάζουμε μέσα μας και συγκεντρώνεται όπως λέμε στην ψυχολογία ένας ψυχολογικός εμετός, emotional vomix, το λέμε οι ψυχολόγοι και αυτός δεν εκφράζεται.
Φαίνεται αυτό κυρία Θανοπούλου, γιατί μόνο το 2021, και ακόμα δεν έχει φύγει, έχουμε 15 γυναικοκτονίες. Πριν λίγες μέρες αυτοκτόνησαν δύο άνδρες 26 και 30 χρόνων στο σπίτι μόνοι τους, άρα αυτά τα φαινόμενα προβληματίζουν.
Έχετε απόλυτο δίκιο, ξέρετε πάρα πολλές φορές η απομόνωση τι φέρνει; Φέρνει απελπισία, σκέψεις τι μας οδηγεί στην κατάθλιψη; Δεν είναι το συναίσθημα πάρα πολλοί άνθρωποι λένε βιώνω ένα αρνητικό συναίσθημα, δεν είναι το συναίσθημα είναι η σκέψη που προηγείται του συναισθήματος. Δηλαδή σου λέει αυτός ο άνθρωπος «Εγώ πω πω είμαι σε αυτή την ηλικία δεν έχω δουλειά λόγω κορωνοϊού, δεν έχω την ευκαιρία να έχω διαπροσωπικές σχέσεις με τους φίλους μου, που εντάξει μπορεί να μην είχα δουλειά αλλά έβγαινα στο καφενείο π.χ. ή στην καφετέρια, έπινα έναν καφέ και μπορούσα να ανταλλάξω μερικές κουβέντες με τους φίλους μου. Τώρα δεν μπορώ να το κάνω αυτό». Οπότε αυτός ο άνθρωπος κλείνεται και καταπιέζεται ακόμα περισσότερο, ακόμα περισσότερο και σου λέει τι θα γίνει; Άρα οι σκέψεις που περνάνε από το μυαλό του είναι αρνητικές και του προκαλεί η αρνητικότητα μία συγκέντρωση αρνητικών συναισθημάτων, ένα συναίσθημα «Δεν θα αλλάξει τίποτα», της απελπισίας ότι δεν θα μπορέσουμε να βγούμε από αυτήν την κατάσταση.
Ο φόβος για τον θάνατο ίσως ;
Βεβαίως! Ο φόβος για τον θάνατο και ο φόβος για τον άσχημο θάνατο. Γιατί μην ξεχνάτε ότι τώρα με τους διασωληνωμένους, με τις εικόνες που βλέπουμε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ακόμα και άνθρωποι που δεν το έχουν βιώσει αλλά και άλλοι που το έχουν βιώσει, σου λέει είναι πολύ δυσάρεστο. Ο θάνατος εκεί επέρχεται μόνος, ακόμα και άνθρωποι καρκινοπαθείς δεν πεθαίνουν μόνοι. Οι άνθρωποι διασωληνωμένοι και οι άνθρωποι που έχουν βιώσει τον Covid δυστυχώς πεθαίνουν μόνοι, γιατί δεν μπορεί να τους πλησιάσει κανείς.
Και τι βλέπετε να συμβαίνει στη συνέχεια κυρία Θανόπουλου γιατί η πανδημία, όπως και οι άλλες πανδημίες ιστορικά, θέλουν αρκετό χρόνο για να φτάσουν στο σημείο να τις δαμάσουμε. Τι βλέπετε; Βλέπετε δηλαδή τα φαινόμενα της βίας να αυξάνονται και στο άμεσο μέλλον και στο πιο μακρινό;
Ας ελπίσουμε ότι θα τελειώσει αυτός ο εφιάλτης και δεν θα έχουμε έξαρση της βίας εξαιτίας αυτών. Όμως ξέρετε εδώ είναι λίγο παράξενο γιατί στον κορωνοϊό στην αρχή πιστεύαμε ότι θα είναι ένας χρόνος και θα περάσει, μετά λέγαμε ο δεύτερος χρόνος και θα περάσει, τώρα έχουμε μπει στον τρίτο χρόνο. Και αυτό φέρνει στους ανθρώπους την σκέψη «Μα μου είχανε υποσχεθεί ότι θα τελειώσει αυτό το μαρτύριο. Και κάνω το πρώτο εμβόλιο και κάνω το δεύτερο και κάνω μετά το τρίτο. Θα υπάρξει και τέταρτο; . Πρέπει συνέχεια να βγαίνω να είμαι μονίμως με τη μάσκα, μονίμως να μην πλησιάζω τους φίλους μου, μονίμως για να μπω σε ένα κέντρο, σε μία καφετέρια, σε ένα Club, για τα πιο νέα παιδιά, πρέπει να δείχνω το πιστοποιητικό εμβολιασμού μου;». Άρα, λοιπόν αυτό καταπιέζει τους ανθρώπου και εγώ έχω παρατηρήσει ότι υπάρχει έξαρση της βίας ειδικά στην εφηβεία που τα παιδιά επειδή όπως λένε στα αγγλικά “The kid frustrated”, έχουν μία πολύ συγκεντρωμένη ενέργεια, γιατί είναι στην εφηβεία, και την εφηβεία πια την θεωρούμε από 10-12 ετών αλλά θεωρούμε και μέχρι 18,19 20 χρονών. Αυτά λοιπόν τα παιδιά που είχαν την δυνατότητα να εκτονώνονται, να μιλάνε, να ανταλλάσσουν απόψεις, καταπιέζονται πάρα πολύ και έχουν εκεί η βία δυστυχώς από μόνη της εκδηλώνεται με όχι direct -indirect τρόπους. Όχι άμεσους αλλά έμμεσους τρόπους, δηλαδή εχθές μιλούσα μάλιστα με έναν πελάτη μου πού έχει έναν έφηβο γιο, ο οποίος για κάποιο λόγο μπλέχτηκε σε ένα, ενώ ήταν ένας εξαιρετικός μαθητής, ένα εξαιρετικό παιδί, είχε πάρα πολύ καλές διαπροσωπικές σχέσεις, ξαφνικά από την καταπίεση, άρχισε να πετάει πέτρες σε μία διπλανή πολυκατοικία χωρίς λόγο. Και όταν τον ρώτησαν γιατί παιδί μου το κάνεις αυτό, έχω καταπιεστεί τόσο πολύ με τον κορωνοϊό και με το να βλέπω τόσα χρόνια, τώρα μην βλέπετε τα παιδιά, πόσο καιρό, εδώ και δύο χρόνια τα παιδιά έκαναν μαθήματα μέσα από μία screen.
Από τον υπολογιστή τους από το σπίτι τους.
Από τον υπολογιστή, παραθυράκια, παραθυράκια, παραθυράκια.
Είναι καταπιεσμένα φαίνονται γιατί και στα σχόλια υπάρχει βία μεταξύ των παιδιών.
Πάρα πολύ βία μεταξύ τους και πάρα πολλοί δάσκαλοι μου λένε, επειδή μιλάω και σε ημερίδες για την ψυχική υγεία μέσα από το υπουργείο, λέμε ότι αυτά τα παιδιά επειδή δεν εκτονώνονται, ακόμα και στο διάλειμμα πρέπει να φορούν μάσκα. Ακόμα και όταν τρέχουν , τα παιδιά τρέχουν και είναι 15, 13, 14 χρόνων που είναι όλο ενέργεια και θέλουν να εκτονωθούν, όταν φορούν την μάσκα για ποσό καιρό αυτό θα το κάνουν , δηλαδή εκ των πραγμάτων έχουν και αυτά τα δίκια τους.
Τα πιο μικρά παιδιά δηλαδή 10 χρόνων, 12 ή και 8 που φοράνε και αυτά την μάσκα πολλές ώρες στο σχολείο, μπορεί να μην διαμαρτύρονται γιατί μπορεί να το έχουν συνηθίσει αλλά πιστεύετε ότι μέσα τους καταπιέζονται;
Είναι ένα πολύ ωραίο ερώτημα και αυτό, και έχει παρατηρηθεί ξέρετε ότι τα μικρότερα παιδιά, όσο και να φαίνεται οξύμωρο, το Υπουργείο πιστεύει ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα θα το είχαν στην επιβολή της μάσκας στα μικρά παιδιά, δεν θα το θέλανε, ξέρετε τα παιδιά θα αντιδρούσαν. Όμως αυτά είναι πιο υπάκουα στη μάσκα, και μάλιστα πολύ λίγο τη βγάζουν γιατί το έχουν δει λίγο σαν παιχνίδι ότι όπως φοράμε μία στολή.
Είναι αλλά μέσα τους καταπιέζονται, πιστεύετε ότι στεναχωριούνται παρ’ όλα αυτά, μπορεί να μην αντιδρούν αλλά μέσα τους πώς νιώθουν; Τι πιστεύετε;
Οπωσδήποτε στεναχωριούνται, γιατί κακά τα ψέματα τα παιδάκια θέλουνε, γιατί ας πούμε μπορείς να πεις τραγουδάκι στην ηλικία των 5, 6 ετών μέσα από μία μάσκα; Το λένε αλλά το ευχαριστιέσαι; Τα παιδιά όπως ξέρουμε θέλουν να φωνάξουν, θέλουν να τραγουδήσουν, θέλουν να εκτονωθούν, θέλουν να βγάλουν τη φωνούλα τους. Αυτή τη στιγμή η μάσκα τους καταπιέζει, θέλουν να αγκαλιάσει το ένα το άλλο, τους το απαγορεύουν αυτό. Άρα καταλαβαίνουμε πόσο ναι μεν έχουν αποδεχτεί τη μάσκα, και είναι και υπάκουα, δηλαδή έχω δει παιδάκια που είναι πάρα πολύ έχουν τη μικρούλα τη μασκούλα και τι φοράνε, και είναι και πολύ υπάκουα και την δέχονται. Όμως μέσα στην ψυχούλα τους νιώθουν αρκετή καταπίεση, αρκετή κούραση ψυχική και λένε «Μαμά, μπαμπά πότε θα βγάλουμε αυτή τη μάσκα; Πότε θα μπορέσουμε πραγματικά να…;»
Πιστεύετε ότι όλη αυτή η κατάσταση θα αλλάξει και την γενική συμπεριφορά μας; Δηλαδή από εκεί που ήμασταν εξωστρεφείς πιστεύετε ότι μπορεί να γίνουμε εσωστρεφείς, μικροί και μεγάλοι. Γιατί έχουν περάσει και 3 χρόνια τα οποία είναι αρκετά και η συνήθεια έχει γράψει στο κύτταρο μας.
Έχετε δίκιο. Εμείς οι Έλληνες που είμαστε μεσογειακός λαός και όλοι οι μεσογειακοί λαοί, έχουμε την τάση να εκδηλωνόμαστε ακόμα και μέσα από τη μάσκα, θα πούμε κάτι δηλαδή. Έχετε δει ορισμένους ανθρώπους που φοράνε τη μάσκα ‘’μούσι’’, όπως λέω εγώ, που είναι λάθος βέβαια, του λέω ή φόρεσε την ή μη την φοράς καθόλου, η μάσκα μούσι που τη βάζεις εκεί κάτω μου λένε θέλω να μιλήσω. Εγώ πιστεύω ότι οι Έλληνες θα προσαρμοστούν όσο μπορούν αλλά απόλυτα θα δείτε ότι αυτό τους καταπιέζει και θα τους καταπιέζει. Θα μάθουν να τη φοράνε γιατί καταλαβαίνουν τώρα πια, μετά από τρία χρόνια, τη σοβαρότητα του κορωνοϊού και τι μπορεί να στοιχίσει με τους πολλούς θανάτους, με τους πολλούς διασωληνωμένους, με τις πολλές απομονώσεις καταλαβαίνουν ότι δεν είναι αστείο.
Άρα λέτε ότι τελικά αν και όταν τελειώσουν τα περιοριστικά μέτρα εμείς θα τα ξεχάσουμε γρήγορα ή θα έχουμε πλέον απομονωθεί και θα έχουμε γίνει πιο εσωστρεφείς.
Εγώ ως ψυχολόγος και ως ένας άνθρωπος ο οποίος ασχολούμαι πολλά χρόνια με την ψυχή του ανθρώπου και έχω σπουδάσει στην Αμερική.
Στο Χάρβαρντ ναι.
Ναι στο Χάρβαρντ εντάξει, αλλά πιστεύω πάρα πολύ στην ελληνική ταυτότητα και στο ελληνικό ταπεραμέντο και στο μεσογειακό ταμπεραμέντο. Πιστεύω το ταπεραμέντο μας δεν θα εξαφανιστεί. Ο Έλληνας πάντοτε θα είναι εκφραστικός, πάντοτε θα είναι εκδηλωτικός και όταν τελειώσει αυτή η περιπέτεια του κορωνοϊού πάλι θα είμαστε εκδηλωτικοί, θα αγκαλιαζόμαστε, θα τον βλέπουμε τον φίλο μας, θα τον φιλάμε κλπ. Δεν θα γίνουμε ψυχροί, απλώς θα μάθουμε να είμαστε λίγο πιο προσεκτικοί.
Πάνω σε αυτό που λέτε, μετά το πέρας της πανδημίας, υπάρχουν στοιχεία; Έχει ξεκινήσει κάποια έρευνα που να δείχνει ποια θα είναι η ψυχολογική κατάσταση των ανθρώπων μετά το πέρας της πανδημίας; Αν οι ενήλικες και τα παιδιά θα έχουν ας πούμε περισσότερη κατάθλιψη; Υπάρχουν στοιχεία από έρευνες;
Είναι πολύ ωραία η ερώτησή σας γιατί τώρα μόλις διάβαζα ένα research που έχει γίνει στο Harvard Medical school, σε συνδυασμό με το Cornell University και το Tafts στην Αμερική, για το πώς ψυχολογικά οι ενήλικες και τα παιδιά θα αντιμετωπίσουν και θα διαμορφώσουν την ταυτότητά τους και το μέλλον τους, έχοντας περάσει 3-4 χρόνια πανδημίας και κορωνοϊού. Όπως λέμε υπήρχε η γενιά του παγκοσμίου πολέμου, ακόμα λέμε έχεις το σύνδρομο του πολέμου. Υπάρχουν ορισμένες γενιές που είναι υποψιασμένες, είναι προβληματισμένες άρα πρέπει να καταλάβουμε οπωσδήποτε θα τα επηρεάσει ψυχολογικά, ειδικά τη σχέση με τον εαυτό τους, και ειδικά τη σχέση με τους άλλους και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Θα υπάρχει αύξηση της κατάθλιψης;
Ελπίζω να μην το δουν σαν κατάθλιψη. Υπάρχουν ορισμένοι βέβαια που έχουν την τάση προς την κατάθλιψη . Υπάρχει η κατάθλιψη εξαιτίας κάποιου γεγονότος, είναι εξωγενείς οι παράγοντες, και υπάρχει και η ψυχογενής κατάθλιψη που είναι λόγω του DNA σου κλπ. Οι άνθρωποι που έχουν εξωγενή κατάθλιψη, έχουν κατάθλιψη και όταν φύγει η αιτία η εξωτερική του κορωνοϊού, θα το ξεπεράσουν, όμως οι άνθρωποι που έχουν ψυχογενή κατάθλιψη μπορεί να αυξηθεί, γιατί έχουν άσχημες συνθήκες ζωής. Ξέρετε όταν είσαι καταθλιπτικός και είσαι παραδείγματος χάριν κλεισμένος στον εαυτό σου, λυπημένος, down και η μόνη σου έξοδος είναι να πας σε μία γιορτή και να λάβεις μέρος, το οποίο σου δίνει μία χαρά, όταν του κόβεις και αυτό του κόβεις τα φτερά.
Υπάρχει αυτή τη στιγμή κάποια έρευνα, έχει ξεκινήσει κάποια έρευνα στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό που να μας δίνει κάποια στοιχεία για την ψυχολογική κατάσταση των ανθρώπων σήμερα αλλά και τι μέλλει γενέσθαι μετά την πανδημία;
Παίρνοντας τα αποτελέσματα των ερευνών που έχουν γίνει στο εξωτερικό και στην Αμερική πιο πολύ, και στην Ευρώπη αλλά η Ευρώπη δεν το έχει δει τόσο ριζικά ψυχολογικά. Δεν ξέρω αν έχετε παρατηρήσει ενώ σε ορισμένες πόλεις, όπως είναι το Λονδίνο, που ξαφνικά ανοίγουν όλα και βγαίνουν όλοι έξω, χωρίς μάσκες και αυξάνονται τα κρούσματα και τα ξανά κλείνουν τα πάντα ή απαγορεύεται, ας πούμε τώρα, που απαγορεύτηκαν στην Αυστρία και υπάρχει lockdown και ξαφνικά είναι όλα ανοιχτά την επόμενη μέρα και χωρίς μάσκα. Εγώ πιστεύω στην Ελλάδα ξέρετε και αυτό είναι πάρα πολύ καλό για μας ότι λειτουργήσαμε πιο ώριμα για το πώς πήραμε τα μέτρα. Ήμασταν σωστοί σε κάθε εστιατόριο, ζητώ να έχεις κάνει τον εμβολιασμό, να το δείχνεις, φορούσες μάσκα. Αυτό που έγινε στην Ελλάδα ξέρετε μου λέγανε πελάτες μου που έχω στο εξωτερικό, Λονδίνο, Αμερική, Νέα Υόρκη, Παρίσι μου λέγανε ότι δεν αναγκάζονται παραδείγματος χάριν πουθενά να φοράνε, γιατί στην Ελλάδα φοράτε; Και λέω να η αύξηση, το αποτέλεσμα τι ήτανε; Η Αυστρία, η Γερμανία, οι Βρυξέλλες να γίνει lockdown ξαφνικό, ενώ στην Ελλάδα δεν χρειάστηκε τουλάχιστον σε αυτό αποδειχθήκαμε πιο ώριμοι, πιο προσεκτικοί άρα αυτό λειτούργησε θετικότερα. Πιστεύω ότι πρέπει να δώσουμε ορισμένες συμβουλές στους πολίτες και στους γονείς.
Αυτό ήθελα να ρωτήσω. Πείτε μας αρχικά κάποιες συμβουλές προς τους ενήλικες και μετά θα πούμε για τα παιδιά στην εφηβεία. Πείτε μας προς τους ενήλικες και τους γονείς, κάποιες συμβουλές δηλαδή πώς να αντιμετωπίσουν την εξέλιξη της πανδημίας. Γιατί είναι αυτό που είπατε πριν ότι όλοι πιστεύαμε ότι σε ένα χρόνο, δύο χρόνια και έχουν περάσει τρία χρόνια τώρα και δεν ξέρουμε πότε θα τελειώσει η πανδημία . Έχουμε αρχίσει ακόμα και οι πιο δυνατοί να κουραζόμαστε. Τι μας συμβουλεύετε;
Συμβουλεύω τους ενήλικες καταρχάς να υιοθετήσουν κλειδιά συναισθηματικής νοημοσύνης που εγώ τα υποστηρίζω πάρα πολύ.
Τι σημαίνει αυτό για δώστε μας ένα παράδειγμα;
Να σας δώσω ένα παράδειγμα, ας πούμε ο Daniel Golamn, που είναι ο πατέρας της συναισθηματικής νοημοσύνης και ήταν και με το Erasmus στο Harvard, είπε ότι όταν υπάρχει μία κρίση, οποιαδήποτε κρίση, που τώρα τυχαίνει να είναι ο κορωνοϊός αλλά μπορεί να υπάρχει και άλλη κρίση, παραδείγματος χάριν να υπάρχει κρίση οικονομική, κρίση αλλαγής συνθηκών, οποιαδήποτε κρίση, αντιμετωπίζεται με υιοθέτηση ορισμένων κλειδιών επιβίωσης. Και αυτά τα κλειδιά είναι παραδείγματος χάριν ψυχραιμία, ευελιξία, προσαρμοστικότητα είναι μεγάλο κλειδί, τα τέσσερα μαγικά Α πού είναι η αυτογνωσία, η αυτοφροντίδα, ο αυτοσεβασμός, το οποίο φέρνει την αυτοπεποίθηση. Πολλές φορές λέμε πρέπει να έχεις αυτοπεποίθηση για να αντιμετωπίσεις αυτές τις δύσκολες καταστάσεις. Ναι αλλά η αυτοπεποίθηση δεν είναι πατάω ένα κουμπί βγαίνει η αυτοπεποίθηση. Καλλιεργείται η αυτοπεποίθηση.
Μέσα από τον αυτοσεβασμό προκύπτει η αυτοφροντίδα;
Ακριβώς. Πρέπει να φροντίζεις τον εαυτό σου, να σέβεσαι τον εαυτό σου, να αγαπάς τον εαυτό σου, να γνωρίζεις τον εαυτό σου και μετά να νιώσεις δυνατός. Η ενσυναίσθηση άλλο ένα μεγάλο κλειδί της συναισθηματικής νοημοσύνης που μπορεί να μας βοηθήσει σε περιόδους κρίσεων, όπως αυτής της δοκιμασίας του κορωνοϊού. Και ενσυναίσθηση δεν είναι αισθάνομαι για σένα, αισθάνομαι μαζί σου γιατί είναι μεγάλη διαφορά, την οποία λέω πάρα πολύ συχνά και σε γονείς δεν μπορείς να αισθανθείς για το παιδί σου, δεν μπορεί ο σύντροφος να αισθανθεί για τη σύντροφό του, μπορεί με, το να πιστέψεις ότι μπορείς να το κάνεις για αυτόν είναι ψευδαίσθηση.
Κυρία Θανοπούλου τώρα που έχουμε πιο πολύ χρόνο στην ζωή μας , δεν είναι καλό να τον αφιερώσουμε με κάποιους ανθρώπους που αισθανόμαστε ότι είμαστε πιο κοντά, να γίνουν λίγο πιο ζεστές οι σχέσεις μας; Δεν βοηθάει η παρέα, όχι μόνο του συντρόφου μας, η παρέα των ανθρώπων που αισθανόμαστε ότι μας αγαπάνε; Η αγάπη δεν είναι πολύ σημαντική;
Η αγάπη είναι από τα μεγαλύτερα κλειδιά συναισθηματικής νοημοσύνης. Η αγάπη καταρχάς προς τον εαυτό και μετά προς τους άλλους. Ξέρετε πολλές φορές μου λένε όταν μιλάω και στο πανεπιστήμιο και σε διάφορα συνέδρια, μου λένε εγώ πιστεύω πάρα πολύ στην αγάπη στον εαυτό γιατί μόνο όταν αγαπάς με ώριμο τρόπο τον εαυτό σου μπορείς να δώσεις στον άλλον. Είναι ψευδαίσθηση να λες εγώ δεν αγαπάω τον εαυτό μου τον καταπατάω, τον καταπιέζω…
Αλλά αγαπώ και όλους τους υπόλοιπους.
Αυτό είναι ψέμα δεν μπορείς να το κάνεις, γιατί είμαστε καθρέφτες. Το ίδιο σου το παιδί ή ο σύντροφός σου ή ο φίλος σου, εάν δεν δει ότι εσύ είσαι καλά με τον εαυτό σου, είσαι ισορροπημένος, είσαι ήρεμος, είσαι καλά, δεν θα το πάρει. Άρα αγάπη είναι πάρα πολύ μεγάλο κλειδί και πολύ ωραία το λέτε αλλά η αγάπη και για τον εαυτό μας πρώτα, το δεύτερο για τους άλλους.
Και μετά να την δίνουμε και στους άλλους ανθρώπους μην την κρατήσουμε.
Εννοείται να την δίνουμε και για το συνάνθρωπό μας 100% αλλά ο άνθρωπος ξέρετε, να κάτι μαγικό και διαφορετικό που θα σας πω. Ο άνθρωπος ο οποίος είναι καλά με τον εαυτό του και είναι γεμάτος, με ευχαρίστηση δίνεις στους άλλους, δεν νιώθει στερημένος, δεν νιώθει πρέπει να το κάνω.
Νιώθει την ανάγκη να δίνει, χωρίς αντάλλαγμα.
Του βγαίνει και όταν έχει αυτή την αγάπη, αναπτύσσει και σωστή κρίση, αναπτύσσει και πίστη, ευγνωμοσύνη, πάρα πολύ σημαντικό για τις μικρές χαρές της ζωής. Γιατί τώρα με τον κορωνοϊό πρέπει να σας πω αναπτύξαμε αγάπη για τις μικρές χαρές της ζωής. Μπορεί να μην μπορείς να κάνεις ένα ταξίδι αλλά η καθημερινότητα, η ανταλλαγή, η κουβέντα, η παρέα με λίγα άτομα ουσιαστικά δίνουν πραγματικά ένα μεγάλο κλειδί. Και τέλος μπορώ να σας πω ένα άλλο σημαντικό που δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ, η υιοθέτηση της θετικής σκέψης. Γιατί η σκέψη δημιουργεί τα συναισθήματα. Ας πούμε αυτό που λέμε το positive thinking, όχι την ψευδαίσθηση η «Πολυάννα» όλα τα βρίσκουμε υπέροχα και δεν υπάρχει ο κορωνοϊός και τίποτα δεν υπάρχει.
Να εκπαιδεύσουμε το μυαλό μας να κρατάει τις χρήσιμες σκέψεις.
Ακριβώς και να αποβάλλει ή να αντικαθιστά τις άχρηστες και αρνητικές, να βλέπουμε αυτό που λέμε το ποτήρι μισογεμάτο αντί για μισοάδειο, μπορεί να είναι το ίδιο ποτήρι και ορισμένοι άνθρωποι να το δούνε μισοάδειο και άλλοι μισογεμάτο.
Αυτό που λέτε είναι πολύ ωραίο και εγώ το έχω διαβάσει και νομίζω ότι ο αρχηγός επάνω μας είναι το μυαλό μας γιατί αυτός δίνει τις εντολές.
Ναι είναι το μυαλό μας αυτό που καθορίζει την πραγματικότητα μας και όχι πολλές φορές νομίζουμε ότι είναι τα συναισθήματά μας, τα συναισθήματά μας βγαίνουν από το μυαλό από τις σκέψεις μας, όχι το μυαλό, το εγκεφαλικό οι σκέψεις μας δημιουργούν τα συναισθήματα και δημιουργούν την πραγματικότητα μας. Άρα αν υιοθετήσουμε θετική σκέψη, ακόμα και στις δοκιμασίες και στις δυσκολίες, θα μπορέσουμε να υιοθετήσουμε μία καλύτερη άποψη για τη ζωή ακόμα και στα δύσκολα, τι να κάνουμε είναι και αυτό ένα μάθημα.
Οπότε ας κλείσουμε με αυτό κυρία Θανοπούλου, θετική σκέψη και χρήσιμες σκέψεις, κρατάμε αυτές.
Θετική σκέψη, ευγνωμοσύνη και αυτοφροντίδα και αγάπη και στον εαυτό μας και στον συνάνθρωπο μας .
Κυρία Θανοπούλου ήταν εξαιρετικά αυτά τα οποία μας είπατε, η συζήτηση μαζί σας μπορεί να κρατάει για πάρα πολλές ώρες αλλά ο τηλεοπτικός χρόνος είναι περιορισμένος. Φυσικά με πολύ μεγάλη χαρά να τα ξαναπούμε. Σας ευχαριστώ πολύ για την παρουσία σας στο Opinion Health.
Θα ήταν χαρά μου. Σας ευχαριστώ πολύ, να είστε καλά, σας εύχομαι το καλύτερο, υγεία ψυχική και σωματική και ότι θέλετε.
.
