Υπάρχουν δύο σημαντικές παρεμβάσεις για απώλεια βάρους χωρίς να καταφεύγουμε σε φάρμακα: δίαιτα και άσκηση. Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι δεν είναι εναλλάξιμα. Η παραίτηση από το ένα μπορεί να οδηγήσει σε μερική επίδραση και ακόμη και να δημιουργήσει νέα προβλήματα, όπως απώλεια άλιπης μάζας για άτομα που κάνουν δίαιτα χωρίς άντληση σιδήρου ή άλλη προπόνηση με αντιστάσεις. Από την άλλη πλευρά, η άσκηση χωρίς υγιεινή διατροφή μπορεί να μην βοηθήσει με μεταβολικά προβλήματα. Αυτή η νέα παρεμβατική μελέτη επιβεβαιώνει σε μεγάλο βαθμό αυτήν την αναδυόμενη συναίνεση, προσθέτοντας ορισμένες σημαντικές λεπτομέρειες.
Οι ερευνητές στρατολόγησαν παχύσαρκους προδιαβητικούς ασθενείς για ένα πρόγραμμα διάρκειας πέντε μηνών που ρυθμίστηκε για την πρόκληση ήπιας απώλειας βάρους (10% της μάζας σώματος). Όλοι οι συμμετέχοντες έλαβαν μια δίαιτα «προς τα φυτά» στην οποία κυριαρχούσαν λαχανικά, φρούτα, δημητριακά ολικής αλέσεως, σπόροι και όσπρια που παρείχε το 70% των θερμίδων από υδατάνθρακες, το 15% από πρωτεΐνες και το 15% από λίπη.
Οι μισοί από τους συμμετέχοντες υποβλήθηκαν επίσης σε ένα πρόγραμμα άσκησης έξι συνεδριών μιας ώρας την εβδομάδα. Η πρόσληψη θερμίδων στην αρχή της μελέτης κάλυπτε το 75% του συνιστώμενου αριθμού θερμίδων και για τις δύο ομάδες (η ομάδα που ασκούσε έλαβε περισσότερες) και στη συνέχεια βελτιώθηκε ώστε να επιτευχθεί απώλεια βάρους 10%. Προφανώς, η τελειοποίηση πέτυχε, αφού η μέση απώλεια βάρους και στις δύο ομάδες ήταν σχεδόν ίδια.
Είναι ενδιαφέρον, και κάπως αντίθετα, οι δύο ομάδες δεν διέφεραν σημαντικά στη δυναμική της άλιπης μάζας, καθώς και οι δύο παρουσίασαν μικρή απώλεια. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στον συνδυασμό του σχετικά ήπιου ρυθμού και της ποσότητας απώλειας βάρους και της υψηλής ποιότητας της δίαιτας.
Η άσκηση προσθέτει ευαισθησία στην ινσουλίνη
Το κύριο καταληκτικό σημείο της μελέτης ήταν η ευαισθησία στην ινσουλίνη, ένας σημαντικός δείκτης της μεταβολικής υγείας. Η ινσουλίνη είναι η ορμόνη που δίνει σήμα σε κύτταρα διαφόρων τύπων, όπως τα μυϊκά κύτταρα, να πάρουν τη γλυκόζη από την κυκλοφορία του αίματος και να την αποθηκεύσουν. Η ευαισθησία στην ινσουλίνη είναι μειωμένη σε μεταβολικές διαταραχές όπως ο διαβήτης.
Και οι δύο ομάδες παρουσίασαν σημαντική αύξηση στην ευαισθησία ολόκληρου του σώματος στην ινσουλίνη μετά τη θεραπεία, αλλά στην ομάδα που ασκούσε, η ευαισθησία στην ινσουλίνη ήταν διπλάσια από ό,τι στην ομάδα που έκανε μόνο δίαιτα. Οι ερευνητές παραδέχονται ότι η μέτρηση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη σε άτομα που ασκούνται είναι δύσκολη, καθώς κάθε περίοδος άσκησης είναι γνωστό ότι την αυξάνει παροδικά. Ωστόσο, προτείνουν ότι ο σχεδιασμός της μελέτης κατέστησε δυνατή την αποτύπωση τόσο των παροδικών όσο και των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων της άσκησης.
Αρκετοί άλλοι μεταβολικοί δείκτες, όπως τα τριγλυκερίδια, η HDL χοληστερόλη και η γλυκόζη αίματος νηστείας, βελτιώθηκαν επίσης, αλλά σχεδόν εξίσου και στις δύο ομάδες, πιθανώς λόγω της υγιεινής διατροφής και της απώλειας βάρους. Το μικροβίωμα του εντέρου άλλαξε επίσης ομοιόμορφα και στις δύο ομάδες, αλλά μόνο κατά τον πρώτο μήνα, παρά το γεγονός ότι η απώλεια βάρους συνεχίστηκε σε όλη τη διάρκεια της μελέτης. Προφανώς, η ποιότητα της διατροφής ήταν ο μόνος παράγοντας που ευθύνεται για αυτό.
Η άσκηση ρυθμίζει προς τα πάνω τα μιτοχονδριακά και τα μονοπάτια της αυτοφαγίας
Στη συνέχεια, οι ερευνητές έσκαψαν βαθύτερα τις αλλαγές που προκαλούνται ειδικά από την άσκηση. Ενώ μια ανάλυση του μεταγραφήματος των σκελετικών μυών δεν έδειξε ουσιαστικά καμία αλλαγή στην ομάδα δίαιτας, στην ομάδα που ασκούσε, δεκάδες γονίδια είτε ρυθμίστηκαν προς τα πάνω είτε μειώθηκαν από τη θεραπεία. Οι δύο πιο σημαντικές οδοί για την εμφάνιση θετικών αλλαγών ήταν ο μεταβολισμός της μιτοχονδριακής ενέργειας και η αγγειογένεση (δημιουργία νέων αιμοφόρων αγγείων), κάτι που είναι σύμφωνο με προηγούμενες έρευνες.
Σε αντίθεση με το μεταγραφικό των μυών, η πρωτεομική ανάλυση του πλάσματος του αίματος έδειξε αλλαγές και για τις δύο ομάδες, αλλά δεν ήταν πανομοιότυπες. Για παράδειγμα, τα μονοπάτια που σχετίζονται με την αυτοφαγία ήταν πολύ ρυθμισμένα προς τα πάνω στην ομάδα που ασκούνταν, αλλά υπορυθμίστηκαν προς τα κάτω στην ομάδα που έκανε μόνο δίαιτα.
«Η παχυσαρκία κάνει το σώμα ανθεκτικό στην ικανότητα της ινσουλίνης να μειώνει την παραγωγή γλυκόζης από το ήπαρ και να αυξάνει την πρόσληψη γλυκόζης από τον σκελετικό μυϊκό ιστό, οδηγώντας σε αύξηση των συγκεντρώσεων γλυκόζης στο αίμα», δήλωσε ο ανώτερος ερευνητής Samuel Klein, MD, διευθυντής του Κέντρου Ανθρώπινης Διατροφής. στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον στο Σεντ Λούις.
«Η αντίσταση στην ινσουλίνη είναι ένας σημαντικός παράγοντας που προκαλεί διαβήτη τύπου 2, μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος και μη φυσιολογικά λιπίδια του αίματος σε άτομα με παχυσαρκία. Δείξαμε ότι ο συνδυασμός άσκησης με απώλεια βάρους προκαλεί αξιοσημείωτη βελτίωση στην ευαισθησία όλου του σώματος στην ινσουλίνη, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη και θεραπεύοντας μεταβολικές ασθένειες που σχετίζονται με την παχυσαρκία σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι είναι δυνατό μόνο με την απώλεια βάρους».
Αυτή η μελέτη έχει αρκετούς περιορισμούς, ξεκινώντας από το μικρό μέγεθος του δείγματος. Οι ερευνητές παραδέχονται επίσης ότι η ανεπαρκής αποσύνδεση των οξέων και μακροπρόθεσμων επιπτώσεων της άσκησης στην ευαισθησία στην ινσουλίνη εξακολουθεί να αποτελεί ανησυχία. Ωστόσο, αυτά τα αποτελέσματα υποστηρίζουν πειστικά την ιδέα ότι ο συνδυασμός άσκησης και υγιεινής διατροφής παρέχουν τη μέγιστη επίδραση στη μεταβολική υγεία.
