H μεταμόσχευση του μυελού των οστών, αποτελεί θεραπευτικό όπλο στα χέρια της ιατρικής επιστήμης αλλά και τη ελπίδα για ίαση μεγάλου αριθμού πασχόντων από αιματολογικά νοσήματα, ανοσοανεπάρκειες και κληρονομικά μεταβολικά νοσήματα. Σχετικές πληροφορίες μας δίνει η Επ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής Αιματολογίας-Ογκολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης, Καλλιόπη Καραμολέγκου.
Πηγή των αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων τα οποία χρησιμοποιούνται για τη αποκατάσταση του ανεπαρκούντος μυελού του ασθενούς, είναι κυρίως ο μυελός των οστών υγιών εθελοντών δοτών αλλά και το ομφαλοπλακουντιακό αίμα.
Το θεμέλιο για τη χρήση του oμφαλοπλακουντιακού αίματος τέθηκε το 1988 μετά την πρώτη επιτυχημένη μεταμόσχευση σε μικρό ασθενή με αναιμία Fanconi στη Γαλλία. Έτσι ένα «άχρηστο» υλικό ενώ πεθαίνει δίνει ζωή. Τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα του ομφαλίου αίματος είναι νεαρά, πολλαπλασιάζονται γρηγορότερα από τα κύτταρα του μυελού των οστών ενηλίκου, δεν έχουν ισχυρή αντιγονικότητα, δεν προκαλεί σοβαρό GVHD(νόσο μοσχεύματος κατά ξενιστού). Επίσης είναι εύκολη η συλλογή τους, χωρίς κίνδυνο για το δότη, με μικρότερο κίνδυνο λοιμώξεων, υπάρχει άμεση διαθεσιμότητα των κρυοσυντηρημένων μονάδων, και δεν απαιτείται πλήρης συμβατότητα HLA.
Η δημιουργία τραπεζών φύλαξης του Ομφαλίου αίματος ήταν το αμέσως επόμενο βήμα.
Οι πρώτες τράπεζες ιδρύθηκαν στις αρχές του 1990 στη Νέα Υόρκη, στο Μιλάνο και στο Ντισελντορφ. Υπάρχουν δύο είδη τραπεζών, οι δημόσιες, οι οποίες φυλάσσουν Ομφαλοπλακουντιακό αίμα (ΟΠΑ) το οποίο παραχωρήθηκε ανώνυμα για ετερόλογη χρήση και ιδιωτικές οι οποίες φυλάσσουν το ΟΠΑ μετά από την οικονομική χρέωση των γονέων για ενδοοικογενειακή χρήση.
H Bone Marrow Donors Worldwide (BMDW) διαθέτει 150000 μονάδες ΟΠΑ από 35 διαφορετικές τράπεζες 21 χωρών ανά το κόσμο. Σχεδόν σε όλες τις μονάδες έχει γίνει τυποποίηση του HLA A,B, DR έτσι ώστε να είναι άμεσα διαθέσιμες στην αναζήτηση για διάθεση.
Οι τράπεζες ΟΠΑ εμπλέκονται στις εξής φάσεις :
- Ενημέρωσης, αποδοχής και ελέγχου των μητέρων
- Συλλογή των μονάδων ΟΠΑ
- Επεξεργασία, κρυοσυντήρηση και έλεγχος των
- μονάδων για λοιμώξεις.
- Διάθεση σε μεταμοσχευτικά κέντρα
Η ενημέρωση των μητέρων και η αποδοχή της όλης διαδικασίας, θα πρέπει να γίνεται πριν το τοκετό και αφού ληφθεί πλήρες ιστορικό. Εντατικοποιημένες προσπάθειες γίνονται για τη συλλογή ΟΠΑ από μειονότητες.
Η κατανομή των μονάδων ΟΠΑ, σύμφωνα με στοιχεία που υπάρχουν στα χέρια των αρμοδίων, είναι 64% από λευκούς, 16% από Αφρικανούς Αμερικανούς , 12% Ισπανικής καταγωγής, 4% Ασιάτες, 4% από διάφορους άλλους.
Η συλλογή του δείγματος γίνεται είτε in utero αφού γίνει η διατομή του ομφαλίου αμέσως μετά το τοκετό του νεογνού είτε ex utero.
Η ποσότητα που συλλέγεται κυμαίνεται από 80 –120 ml. Οι τράπεζες (δημόσιες ή ιδιωτικές) πρέπει να πιστοποιούνται από διεθνείς οργανισμούς όπως: NETCORD, FACT( Foundation for Accreditation of Cellular Therapy),AABB( American Association of Blood Banks).Μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί πάνω από 6000 μεταμοσχεύσεις με χρήση ΟΠΑ. Οι οδηγίες της Αμερικάνικης Ακαδημίας Παιδιατρικής και πολλών ακόμη επιστημονικών Ενώσεων, για τη χρήση του Ομφαλοπλακουνταικού αίματος στη Μεταμόσχευση, προκύπτει σαφώς ότι δεν υπάρχει ένδειξη αυτόλογης χρήσης, άρα δεν έχει κανένα σκοπό και καμία χρησιμότητα η φύλαξη του Ομφαλοπλακουντιακού αίματος ενός νεογέννητου για ιδία χρήση.
Ποια είναι ίσως η χρήση των δειγμάτων ΟΠΑ που φυλλάσονται στις ιδιωτικές τράπεζες ;
Η ενδοοικογενειακη χρήση και Η χρήση στα πλαίσια της αναγεννητικής ιατρικής με μέλλον άγνωστο.Ηθικά, νομικά ζητήματα σχετικά με τη λειτουργία των τραπεζών Ομφαλοπλακουντιακού αίματος έχουν τεθεί σε διαδικασία για ρύθμιση.
Η Ευρωπαική Ένωση, η FACT/NETCORD αλλά και άλλες επιστημονικές Ενώσεις προτείνουν τη διαμόρφωση προτύπων οδηγιών (Standards) για τη λειτουργία των τραπεζών (δημόσιων και ιδιωτικών).
Έτσι τα Μεταμοσχευτικά κέντρα, και κυρίως οι ασθενείς , να έχουν άμεσα διαθέσιμες μονάδες Ομφαλοπλακουντιακού ποιοτικά ικανές να οδηγήσουν σε αποκατάσταση του ανεπαρκούντος μυελού τους. Επίσης η διεύρυνση του τραπεζών σε πληθυσμό μειονοτήτων θα οδηγήσει σε καλλίτερες ημέρες τη μεταμόσχευση αυτών των ατόμων τα οποία δεν θα μπορούσαν να έχουν συμβατό μόσχευμα.
