Γράφει για το www.healthweb.gr η Σόνια Χαϊμαντά-Δημοσιογράφος Διδάσκουσα στο τμήμα Επικοινωνίας & ΜΜΕ – Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Π.Δ. 407).
Αν πρέπει να εντοπίσουμε κάτι θετικό στην κρίση της πανδημίας του κορονοϊού, σίγουρα λίγοι θα διαφωνήσουν ότι επιστρέφουμε σε μια κοινή αλλά ξεχασμένη παραδοχή: Ότι η Υγεία, ατομική και δημόσια, αποτελεί το πρώτιστο, το βασικό, το κυρίαρχο αγαθό της δημόσιας ζωής, το νέο νόμισμα της παγκόσμιας αλλά και εθνικής οικονομίας. Επιβεβαιώνοντας το λαϊκό δόγμα που διατυπώνεται υπό τύπο ευχής, “πάνω από όλα η Υγεία”, η κρίση της πανδημίας ρίχνει άπλετο φως σε όλες τις λάθος επιλογές των κρατών αλλά και παγκόσμιων οργανισμών αναφορικά με την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων και των μακροοικονομικών μεγεθών.
Άλλωστε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, η κρίση του κορονοϊού καταδεικνύει περίτρανα ότι ζούμε σε έναν διασυνδεδεμένο κόσμο με την “πεταλούδα που κουνάει τα φτερά της στον Αμαζόνιο να προκαλεί βροχή στην Κίνα” (“Φαινόμενο της πεταλούδας”, Εντουαρντ Λόρεντζ, μετεωρολόγος, 1960).
Πρέπει να το παραδεχθούμε: Κανένας πολίτης, όσα μηδενικά και να γράφει ο τραπεζικός του λογαριασμός, δεν έχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει την πανδημία από μόνος του. Κανένα κράτος, και το τελευταίο κρατίδιο της Αφρικής, δεν μπορεί να αγνοηθεί και καμία κοινωνική ομάδα δεν γίνεται να αφεθεί στη μοίρα της αν θέλουμε να ανταποκριθούμε αποτελεσματικά σε αυτή την παγκόσμια πρόκληση. Αυτή είναι η εκδίκηση της μοίρας μιας πανδημίας που διασύνδεει ανθρώπους, κράτη, ομάδες, εξουσίες βάζοντάς τες στην ίδια πλευρά μιας πλάστιγγας που πάντοτε έγερνε υπέρ των εχόντων και κατεχόντων. Άρα ταξική διάκριση στο θέμα της πανδημίας δεν είναι δυνατόν να υπάρχει μιας και είναι δεδομένο ότι η πανδημία είναι αταξική και διαταξική και ότι οι ασθενείς από κορονοϊό (αλλά και οικονομικά ασθενείς) διασυνδέονται και συγχρωτίζονται με υγιείς από Covid 19 και φυσικά με εύρωστους οικονομικά. Αυτά σε πρώτο επίπεδο, σε αυτό της μετάδοσης του ιού γιατί σε δεύτερο, αυτό της περίθαλψης, τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά και καταφανώς ταξικά και εκεί είναι το μεγάλο “στοίχημα” των προηγμένων κοινωνιών της Δύσης.
Ο Covid-19 αποτελεί μια μοναδική δοκιμασία με συνέπειες πολύ κοντά σε αυτές που προκαλεί ένας πόλεμος ή μια βαθιά παγκόσμια οικονομική κρίση που προηγείται ή έπεται του πολέμου. Η δοκιμασία, αυτό το συλλογικό κοινωνικό test, αυτό το μεγάλο αναγκαστικό (ίσως και αναγκαίο) πείραμα, δεν υφίσταται μόνο για τα συστήματα υγείας και τους μηχανισμούς αντιμετώπισης μολυσματικών ασθενειών, αλλά και για αυτή καθεαυτή την ικανότητα της ταξικής κοινωνίας να ρίξει τις μεσοτοιχίες και να αντιμετωπίζει την κρίση συλλογικά με δωρεάν διάθεση όλου του υγειονομικού υλικού, από τα φάρμακα θεραπείας και το εμβόλιο έως και τις μάσκες, τα αντισηπτικά κ.ά.
Σήμερα, για πρώτη φορά μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δοκιμάζεται έντονα ο βαθμός στον οποίο τα οφέλη των δεκαετιών της υποτιθέμενης κοινωνικής και οικονομικής προόδου έχουν φτάσει σε όσους ζουν στο περιθώρια των κοινωνιών, μακριά από τα κέντρα εξουσίας και εκτός κεντρικού συστήματος περίθαλψης και πρόνοιας (άστεγοι, μακροχρόνια άνεργοι, ανασφάλιστοι, πρόσφυγες, μετανάστες, ειδικές κοινότητες). Το domino effect είναι ανεξέλεγκτο, όπως άλλωστε πρεσβεύει και η θεωρία του χάους που στηρίζεται στην παραδοχή ότι μικρές αλλαγές στις αρχικές συνθήκες προκαλούν απρόβλεπτες συνέπειες. Θεωρείται κάτι παραπάνω από δεδομένο ότι μέσα στις επόμενες εβδομάδες και μήνες θα δοκιμαστούν στη δεύτερη φάση της πανδημίας και σε κάθε χώρα τα συστήματα προετοιμασίας και σχεδιασμού για την αντιμετώπιση κρίσεων και προστασίας των πολιτών – και θα αναδειχθούν ελλείψεις που μπορούν να επηρεάσουν δυναμικά ως πολλαπλασιαστές τον δείκτη R (που όταν περάσει τη μια μονάδα σημαίνει ότι έχουμε εκθετική αύξηση της νόσου). Τέτοιες ελλείψεις είναι η στέγαση, η χαμηλής ποιότητας υγειονομία, οι κακές συνθήκες υγιεινής, η έλλειψη νερού, νοσηλευτικού προσωπικού, ο χαμηλός βαθμός αισθήματος ευθύνης σε ορισμένα καθεστώτα….
Η Υγεία λοιπόν είναι το νέο νόμισμα. Στην εργασία, στην κοινωνία, στα σχολεία, στους δημόσιους χώρους. Συνιστά βασική και πρωταρχική προϋπόθεση για την επαναφορά της Οικονομίας στα προηγούμενα, προ κορονοϊού, μεγέθη, και παραδίδει ένα σπουδαίο μάθημα: Ότι τα αντανακλαστικά της κοινωνίας πρέπει να είναι τόσο δυνατά ώστε πρώτα από όλα να εστιάζουν σε άτομα τα οποία η κοινωνία συχνά αγνοεί, παραβλέπει ή υποβιβάζει και που τώρα αντιμετωπίζει ως ωρολογιακές βόμβες. Προκειμένου να αποτραπεί λοιπόν η εξάπλωση του ιού αυτού χρειάζεται όλοι να έχουν ισότιμη πρόσβαση στην περίθαλψη. Είτε πρόκειται για περίθαλψη από την κρίση μιας πανδημίας είτε για health care που αφορά μη μεταδοτικές ασθένειες. Γιατί καμία αξία ανθρωπιστική, ίσως και οικονομική, δεν έχει η ισότιμη μεταχείριση των πολιτών μόνο για πανδημίες.
Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να ξεπεραστούν τα υφιστάμενα προβλήματα (κυρίως προβλήματα Δημόσιας Πολιτικής της Οικονομίας) που παρεμποδίζουν την ισότιμη πρόσβαση και μεταχείριση στην ιατροφαρμακευτική φροντίδα, ανεξαρτήτως εισοδήματος, φύλου, γεωγραφικής, φυλετικής, εθνοτικής, θρησκευτικής ή κοινωνικής προέλευσης. Είναι σημαντικό να υπάρξει ιδιαίτερη φροντίδα σε άτομα τρίτης ηλικίας, σε ψυχικά ασθενείς που ζουν σε ιδρύματα, σε κρατούμενους σε σωφρονιστικά καταστήματα, σε μετανάστες και πρόσφυγες που βρίσκονται σε δομές και είναι πιο ευάλωτοι στη λοίμωξη.
Ιδιαίτερα οι μετανάστες και οι πρόσφυγες, ανεξαρτήτως έκβασης της αίτησής τους για παροχή ασύλου, θα πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των εθνικών συστημάτων και σχεδίων αντιμετώπισης του ιού και φυσικά να αντιμετωπίζονται όχι ως στοχοποιημένες ομάδες και ως εστίες μόλυνσης του υπολοίπου της κοινωνίας μιας και οι στατιστικές δείχνουν ότι ο κορονοϊός δεν κάνει διακρίσεις. Όλοι μπορεί να νοσήσουν, δεν μπορούν όμως όλοι να έχουν την ίδια φροντίδα, περίθαλψη και φυσικά πρόσβαση σε ΜΕΘ.
Σε επίπεδο Οικονομίας, καμία χώρα από μόνη της δεν μπορεί να οχυρωθεί στα τείχη των συνόρων της στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Όλα τα Χρηματιστήρια φθίνουν, οι μετοχές πέφτουν και η μια οικονομία κολλάει την άλλη σε χρόνο DT ανεξαρτήτως αριθμού κρουσμάτων σε κάθε εθνότητα.
Ο ίδιος ο ΟΗΕ μιλάει ξεκάθαρα για μια “διεθνή ανταπόκριση που θα διασφαλίζει ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες είναι εξοπλισμένες για τη διάγνωση, τη θεραπεία και την πρόληψη αυτής της νόσου” και για “ανάγκη επιτάχυνσης των ρυθμών ανάπτυξης μιας δίκαιης και προσβάσιμης δημόσιας υγείας και περίθαλψης. Και ο τρόπος που θα ανταποκριθούμε σήμερα απέναντι σε αυτή την κρίση θα διαμορφώσει αναμφισβήτητα τις προσπάθειές μας προς την επίτευξη του στόχου αυτού τις επόμενες δεκαετίες. Όπως η κατάρρευση του Ανατολικού Μπλοκ, η πτώση του Τείχους του Βερολίνου και η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2009, έτσι και η πανδημία του νέου κορονοϊού είναι ένα γεγονός τεραστίων διαστάσεων, τις συνέπειες του οποίου μόλις τώρα αρχίζουμε να φανταζόμαστε”.
Θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ ότι η πανδημία θα θέσει την Υγεία στο επίκεντρο προκαλώντας σημαντικές αλλαγές στην πολιτική, οικονομική, επιχειρηματική ζωή των κρατών.
- Θα ενισχύσει το ρόλο του κράτους (δημόσια Υγεία, δωρεάν εμβόλιο για όλους, επιδοματική πολιτική, χορήγηση δανείων σε επιχειρήσεις), αλλά και τις εθνικιστικές τάσεις. Κυβερνήσεις όλων των μορφών –δημοκρατικές και αυταρχικές – υιοθετούν έκτακτα μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης και ορισμένες μπορεί να εμφανιστούν απρόθυμες να αποποιηθούν αυτές τις νέες εξουσίες όταν τελειώσει η πανδημία.
- Θα συμβάλει στην επιτάχυνση της μετατόπισης του κέντρου βάρους ισχύος και επιρροής από τη Δύση προς την Ανατολή. Εδώ το παιχνίδι θα είναι πολύ σκληρό για να καταδειχθεί ότι εκεί βρίσκεται το διακύβευμα της πανδημίας.
- Θα προκαλέσει υπαναχώρηση από την υπερ-παγκοσμιοποίηση καθώς οι πολίτες θα στρέφονται για προστασία στις κυβερνήσεις τους και οι πολυεθνικές εταιρείες θα αναζητούν τρόπους να μειώσουν τα ευάλωτα σημεία τους στο μέλλον.
- Θα δημιουργήσει έναν κόσμο λιγότερο ανοικτό και ελεύθερο, με λιγότερη ευημερία, κόσμο και θα προκαλέσει το τέλος της παγκοσμιοποίησης στη σημερινή της μορφή.
- Θα γκρεμίσει την αρχιτεκτονική της παγκόσμιας οικονομικής διακυβέρνησης, που καθορίστηκε στις αρχές του αιώνα.
- Θα προσφέρει νέα οπλοστάσια σε εθνικιστές ακόμη και τους φιλελεύθερους διεθνιστές, που θα θεωρήσουν ότι η κρίση δικαιώνει τις απόψεις τους ενώ ίσως αρχίσει να αναπτύσσεται ένα ρεύμα σκληρού διεθνισμού.
- Θα δώσει ερείσματα επιτυχίας σε κράτη και έθνη που θα επιδείξουν αντοχή –τόσο λόγω των μοναδικών πολιτικών και οικονομικών τους συστημάτων, αλλά και από την άποψη της δημόσιας υγείας. Για ορισμένους, αυτό θα αποτελέσει έναν μεγάλο και οριστικό θρίαμβο της δημοκρατίας, της πολυμέρειας και της υγειονομικής περίθαλψης για όλους. Για κάποιους άλλους η επιτυχία θα δείξει τα σαφή «οφέλη» της αυταρχικής διακυβέρνησης.
- Θα μειώσει σημαντικά την παραγωγική δυνατότητα της παγκόσμιας οικονομίας, θα αυξήσει την ανεργία, την ύφεση, την κρίση, θα εντείνει τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την τηλε-εργασία, θα περιορίσει της μετακινήσεις και τις μεταφορές έδρας επιχειρήσεων.
- Τέλος θα στρέψει βραχυπρόθεσμα τις περισσότερες κυβερνήσεις στην εσωστρέφεια και θα πλήξει την κλιματική αλλαγή.
Στο θετικό σενάριο, μετά από αυτήν την παρέλαση των αρνητικών συνεπειών, θα καταστήσει την Υγεία βασικό, κεντρικό αγαθό, προαπαιτούμενο για την ευημερία και την οικονομική ευμάρεια. Αν ο κορονοϊός ωφελήσει σε κάτι θα είναι αυτό: Ιση πρόσβαση και δικαίωμα στην Υγεία για όλους. Είτε για λόγους ανθρωπισμού είτε από το φόβο των ισχυρών και οικονομικά εύρωστων που βλέπουν τις χαμηλότερες τάξεις ως ωρολογιακές βόμβες. Που θα συνειδητοποιήσουν ότι παγκοσμιοποίηση δεν είναι a la carte.
Διαβάστε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις για την υγεία από την Ελλάδα και τον ΚόσμοΑκολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
